Στον κίνδυνο κατάρρευσης της συμφωνίας Ε.Ε. – Τουρκίας για το προσφυγικό και στις εφιαλτικές συνέπειες για την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην Ελλάδα, στα δυτικά Βαλκάνια και την Ε.Ε., αναφέρεται σε σημείωμά του για την εφαρμογή της Συμφωνίας το European Stability Initiative (ESI), το think tank που υπήρξε ο εμπνευστής της συμφωνίας.
Στη σχετική έκθεση το ESI σημειώνει ότι από τον Απρίλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο έφθασαν στα ελληνικά νησιά 15.372 μετανάστες και πρόσφυγες, ενώ μόλις 578 επαναπροωθήθηκαν στην Τουρκία. Οι συντάκτες του κειμένου συνδέουν τους μεγάλους αριθμούς αφίξεων με την ένταση που σημειώθηκε πρόσφατα στη Μόρια, στην πόλη της Μυτιλήνης, και στη Χίο επικρίνοντας τη σκέψη της κυβέρνησης να μεταφέρει πρόσφυγες από τα νησιά του Αιγαίου στην ηπειρωτική χώρα ή σε άλλα νησιά. «Ενα τέτοιο βήμα θα ήταν σαν να τραβάς ένα τουβλάκι από έναν πύργο Τζένγκα, με κίνδυνο να προκαλέσεις την κατάρρευση ολόκληρου του πύργου», σημειώνεται.
Τι θα συνέβαινε, λοιπόν, αν η συμφωνία κατέρρεε; Το ESI θεωρεί ρεαλιστικό σενάριο το ενδεχόμενο υπό την πίεση των κατοίκων στα νησιά η κυβέρνηση να αναγκαστεί να μετακινήσει πρόσφυγες στην ηπειρωτική χώρα.
Κάτι τέτοιο, όμως, θα έστελνε το μήνυμα ότι πολύ λίγοι θα επαναπροωθούνταν στην Τουρκία και, άρα, θα ενθάρρυνε περαιτέρω αφίξεις στα ελληνικά νησιά. Ο φαύλος κύκλος θα οδηγούσε σε μεταφορά ακόμη περισσότερων στην ηπειρωτική Ελλάδα και στην αναπόφευκτη επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης.
Αν ένα τέτοιο σενάριο γινόταν πραγματικότητα, εντέλει θα διαμορφωνόταν μια εκρηκτική κατάσταση που θα πίεζε περαιτέρω την Ελλάδα στα βόρεια σύνορά της και θα κατέληγε στη μετατροπή των Βαλκανίων σε πεδίο μάχης μεταξύ μεταναστών, διακινητών, συνοριοφυλάκων και στρατιωτών. Για την αποφυγή αυτού του σεναρίου το ESI προτείνει μεγαλύτερη ευρωπαϊκή συνδρομή στην ελληνική Υπηρεσία Ασύλου, την επιτάχυνση του προγράμματος μετεγκατάστασης, την απελευθέρωση της βίζας για την Τουρκία μέχρι το τέλος του χρόνου και τον διορισμό ενός ειδικού εκπροσώπου της Ε.Ε. για την εφαρμογή της συμφωνίας.