Υπό το βάρος των κοινωνικών αντιδράσεων για τους πλειστηριασμούς των ακινήτων, η κυβέρνηση καταφεύγει σε επικοινωνιακού τύπου λύσεις για να εμφανιστεί ως «προστάτιδα» της πρώτης κατοικίας. Προωθεί «πάγωμα» των πλειστηριασμών για χρέη προς το Δημόσιο, την ώρα που στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, οι επισπεύδοντες των πλειστηριασμών είναι ιδιώτες ή τράπεζες! Αντιθέτως, δεν κάνει τίποτα για το κύμα δεσμεύσεων τραπεζικών λογαριασμών –ακόμη και για μικροοφειλές– που πλήττει περισσότερους από 20.000 οφειλέτες του Δημοσίου κάθε μήνα.
Οι προωθούμενες ρυθμίσεις για το «πάγωμα» των πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας για χρέη προς το Δημόσιο –ακόμη και αν γίνουν αποδεκτές από τους δανειστές– θα έχουν μεταβατικό χαρακτήρα και θα οδηγήσουν στο να επανεμφανιστεί το πρόβλημα διογκωμένο ύστερα από 14-15 μήνες.
Αν σήμερα έμπαινε σε εφαρμογή η αλλαγή στον Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων ώστε να απαγορεύονται οι πλειστηριασμοί κύριας κατοικίας μέχρι το τέλος του 2017 για χρέη προς το Δημόσιο, οι ωφελημένοι θα ήταν μερικές δεκάδες άτομα σε ολόκληρη τη χώρα. Το πρόγραμμα πλειστηριασμών της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων περιλαμβάνει μόλις 29 πλειστηριασμούς μέχρι το τέλος Νοεμβρίου, εκ των οποίων μόνον οι εννέα αφορούν διαμερίσματα.
Τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων δείχνουν ότι η αυστηρότητα του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων εξαντλείται αυτήν τη στιγμή στη δέσμευση καταθέσεων, μισθών και συντάξεων. Σε σύνολο τεσσάρων εκατομμυρίων οφειλετών, αναγκαστικά μέτρα μπορούν να ληφθούν εις βάρος 1.541.970 ατόμων, σύμφωνα με τα στοιχεία του Αυγούστου (σ.σ. δεν μπορούν να ληφθούν αναγκαστικά μέτρα για οφειλές κάτω των 500 ευρώ, καθώς και σε όσα άτομα έχουν εντάξει τις οφειλές τους σε ρύθμιση). Από αυτό τον πληθυσμό των 1.541.970 ατόμων, αναγκαστικά μέτρα τα οποία στο σύνολό τους αφορούν κινητές αξίες έχουν ληφθεί εις βάρος 774.321 ατόμων. Στον μακρύ κατάλογο των ατόμων που διαπιστώνουν –τις περισσότερες φορές τυχαία, καθώς δεν αποστέλλεται καν ειδοποίηση– «μπλοκάρισμα» του λογαριασμού τους έχουν προστεθεί από τις αρχές του χρόνου 79.247 άτομα, εκ των οποίων οι 46.271 το τρίμηνο Μαΐου-Ιουλίου. Ο ρυθμός «μπλοκαρίσματος» έχει φθάσει στις 18.000-20.000 μηνιαίως ή στις 800-900 ανά εργάσιμη ημέρα και, αν συνεχιστεί μέσα στους επόμενους 24-30 μήνες, δεν θα υπάρχει οφειλέτης του Δημοσίου –μικροοφειλέτης ή μεγαλοοφειλέτης– χωρίς μπλοκαρισμένο τραπεζικό λογαριασμό ή χωρίς εντολή δέσμευσης του μισθού ή της σύνταξης.
Ο Κώδικας Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων, βάσει του οποίου επιβάλλουν τα αναγκαστικά μέτρα όχι μόνον οι εφορίες αλλά και τα ασφαλιστικά ταμεία, ακόμη και οι δήμοι, δεν προβλέπει σήμερα καμία προστασία για την κύρια κατοικία, όπως συμβαίνει με τον νόμο 3869/2010, γνωστό και ως νόμο Κατσέλη. Το αν μια εφορία ή ένα τελωνείο προχωρήσει στην κατάσχεση ακινήτων ή αν περιοριστεί στις κατασχέσεις κινητών ακόμη και «εις χείρας τρίτων» εξαρτάται από την κρίση του προϊσταμένου της εφορίας ή του τελωνείου όπου είναι βεβαιωμένη η οφειλή. Με προσθήκη στον ΚΕΔΕ δόθηκε η δυνατότητα στον γενικό γραμματέα Δημοσίων Εσόδων να ορίζει κριτήρια ανάλυσης κινδύνου (τα οποία δεν δημοσιοποιούνται), προκειμένου οι κατασχέσεις να επικεντρώνονται σε αυτούς που πληρούν τα κριτήρια.
Ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους οι εφορίες δεν έχουν προχωρήσει ακόμη σε μαζικές κατασχέσεις ακινήτων;
1. Εχει δοθεί προτεραιότητα στις καταθέσεις, καθώς το ζητούμενο για τον φοροεισπρακτικό μηχανισμό είναι να μπουν χρήματα στα κρατικά ταμεία «εδώ και τώρα».
2. Οι οφειλέτες του Δημοσίου έχουν τη δυνατότητα να προστατευθούν από την κατάσχεση της κύριας κατοικίας τους, εντάσσοντας τα χρέη τους στον νόμο Κατσέλη. Μετά την τελευταία τροποποίηση που έγινε στον νόμο 3869/2010, ο οφειλέτης που πληροί τις προϋποθέσεις ένταξης στον νόμο μπορεί να περιλάβει στην αίτησή του προς το ειρηνοδικείο όχι μόνον τις οφειλές προς τους ιδιώτες (κυρίως τράπεζες) αλλά και οφειλές προς φορείς του Δημοσίου. Δεν επιτρέπεται η ένταξη στον νόμο Κατσέλη μόνο σε αυτούς που έχουν οφειλές αποκλειστικά προς φορείς του Δημοσίου.
3. Ακόμη και να εκδοθεί πρόγραμμα πλειστηριασμού για ένα ακίνητο από τον έφορο, ο οφειλέτης μπορεί να «παγώσει» τη διαδικασία, αρκεί να ενταχθεί σε πρόγραμμα ρύθμισης των οφειλών του. Πρακτικά, αυτή την περίοδο είναι «ανοικτή» μόνο η ρύθμιση των 12 δόσεων, η οποία μπορεί να μη βοηθάει στην αποπληρωμή των οφειλών (ειδικά αν αυτές ανέρχονται σε χιλιάδες ή και σε εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ), αλλά τουλάχιστον επιτρέπει στον οφειλέτη να κερδίσει χρόνο.
Ακόμη και να εφαρμοστεί η διάταξη που προωθεί η κυβέρνηση, θα αφορά μόνο όσους δεν μπορούν να ρυθμίσουν τα χρέη τους, όσους δεν μπορούν να ενταχθούν στον νόμο Κατσέλη και φυσικά όσους πληρούν συγκεκριμένα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια. Αν τελικώς υιοθετηθούν τα εισοδηματικά κριτήρια που ισχύουν και στον νόμο 3869/2010, οι οφειλέτες εφοριών και ασφαλιστικών ταμείων θα προστατεύονται εφόσον η αντικειμενική αξία της πρώτης κατοικίας δεν υπερβαίνει τις 180.000 ευρώ για τον άγαμο και τον έγγαμο (σ.σ. το όριο προσαυξάνεται κατά 20.000 ευρώ για κάθε παιδί).