Ντόναλντ Τραμπ και Μέση Ανατολή

Ντόναλντ Τραμπ και Μέση Ανατολή

3' 16" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ο επόμενος Αμερικανός πρόεδρος έχει δώσει στίγμα των προθέσεών του για τη Μέση Ανατολή. Προσβλέπει στην πλήρη ομαλοποίηση των σχέσεων με το Ισραήλ, χωρίς τις «παρεκκλίσεις» του πρόσφατου παρελθόντος, καταφέρεται εναντίον του Ιράν, αποδίδει μεγάλη σημασία στην Αίγυπτο, στηρίζει τους Κούρδους, κλείνοντας, παράλληλα, το μάτι στην Τουρκία, αναζητεί συμβιβασμούς με τη Ρωσία, στοχοποιεί το Χαλιφάτο ως τον υπ’αριθμόν 1 εχθρό και ενώ δείχνει μικρότερη διάθεση παρεμβατισμού δεν αποκλείει κάποιου είδους χερσαία επέμβαση στη Συρία.

Εως ότου αναλάβει, μπορεί να έχουν προκύψει νέα δεδομένα στο πεδίο των μαχών. Οι μπααθικές δυνάμεις του Ασαντ πιθανόν να έχουν ανακαταλάβει το σύνολο του Χαλεπίου, ενώ Κούρδοι Πεσμεργκά, κυβερνητικές δυνάμεις και σιιτικές πολιτοφυλακές ενδέχεται να έχουν επανακτήσει τον έλεγχο της Μοσούλης. Στη Ράκα επιχειρεί ήδη ο διεθνής συνασπισμός υπό τις ΗΠΑ, ενώ το κενό εξουσίας κατά τη μετάβαση από τον Ομπάμα στον Τραμπ δίνει την ευκαιρία σε δρώντες, όπως η Τουρκία, να επιχειρήσουν να παγιώσουν καταστάσεις σε άλλα πεδία ώστε να μην αγνοηθούν οι θέσεις τους στην πορεία.

Εφόσον προτεραιότητα της Ουάσιγκτον παραμείνει η εξουδετέρωση του τζιχαντιστικού κινδύνου, η συνέργεια με τη Ρωσία μοιάζει απαραίτητη προϋπόθεση επιτυχίας. Η μεγάλη ανατροπή, ασφαλώς, θα συντελεστεί αν ο Τραμπ μετατρέψει την ανοχή της απερχόμενης ηγεσίας απέναντι στο συριακό καθεστώς σε διακριτική στήριξη έως ότου εξοντωθεί επιχειρησιακά το Daesh – αναγκαία συνθήκη μία συμφωνία με τη Μόσχα, συνυπολογίζοντας, πάντως, και τον παράγοντα Τεχεράνη. Ενα τέτοιο σενάριο (χωρίς να είναι το επικρατέστερο) θα άφηνε την εξασθενημένη αντιπολίτευση «ορφανή», θα την αποστασιοποιούσε από τη Δύση, ριζοσπαστικοποιώντας την περαιτέρω, ενώ Σαουδική Αραβία και Τουρκία θα διεκδικούσαν τον ρόλο του πάτρωνα απέναντι στο σιιτικό Ιράν.

Η Αγκυρα, μάλιστα, αυτοπροβάλλεται ως ο δυνάμει στενότερος σουνιτικός εταίρος των ΗΠΑ στην περιοχή, με δυνατότητα να υπηρετήσει το νέο αμερικανικό δόγμα, αρκεί αυτό να αποξενώνει τους Κούρδους της Συρίας (δεν μοιάζει πιθανό υπό τις παρούσες συνθήκες) και να ανέχεται τη στρατιωτική της παρουσία σε Ιράκ και Συρία ώστε να διατηρήσει ερείσματα. Ωστόσο, η έλλειψη εμπιστοσύνης και η μαξιμαλιστική ατζέντα της θα δυσκολέψουν την προσέγγιση με την Ουάσιγκτον.

Επίσης, η διακυμαινόμενη σχέση με Ισραήλ και Αίγυπτο θα επιδράσει ανάλογα, από τη στιγμή που η νέα αμερικανική ηγεσία φαίνεται να προσδίδει ιδιαίτερη αξία στη δημιουργία ενός άξονα μεταξύ Τελ Αβίβ και Καΐρου. Αν η Τουρκία συμμορφωθεί, παρέχοντας τις κατάλληλες «υπηρεσίες» στα δύσκολα πεδία, και εφόσον είναι καλός πελάτης της αμερικανικής στρατιωτικής βιομηχανίας, δεν αποκλείεται να αποτελέσει τον τρίτο πυλώνα.

Επιπρόσθετες προκλήσεις για τον Τραμπ εντοπίζονται:

• Στις εξαρτήσεις που έχουν οι ΗΠΑ από δρώντες με διιστάμενα συμφέροντα με παραδοσιακούς συμμάχους τους (Ιράν – Ισραήλ, Κούρδοι – Τουρκία). Εδώ, εκ των μεγάλων γρίφων είναι η αντιμετώπιση της Τεχεράνης. Δαιμονοποιώντας την και θέτοντας εν αμφιβόλω ακόμη και τη συμφωνία γύρω από το πυρηνικό πρόγραμμα, ρισκάρει ένα νέο κύκλο αντιπαράθεσης. Δεδομένης της επιρροής που ασκεί το Ιράν στη Μέση Ανατολή αλλά και της συνεργασίας με τις ΗΠΑ τουλάχιστον στο μέτωπο της Μοσούλης, ο κίνδυνος επιπλοκών σε ένα αρκούντως ρευστό περιφερειακό περιβάλλον είναι υπαρκτός.

• Στη διαχείριση των εντάσεων μεταξύ δυνάμεων που σήμερα μάχονται μαζί εναντίον του Χαλιφάτου, αλλά αργότερα θα στραφούν η μία εις βάρος της άλλης για τον εδαφικό έλεγχο των ανακτηθεισών περιοχών.

Ορισμένες εξ αυτών είναι εταίροι της Ουάσιγκτον, άλλες σημαντικές για τη διευθέτηση των προβλημάτων, ενώ κάποιες προϊδεάζουν για αποσταθεροποίηση της κατάστασης αν οι επικείμενες ανακατατάξεις φαλκιδεύσουν τα συμφέροντά τους. Θα καταφέρει άραγε ο Λευκός Οίκος –συμπράττοντας με διάφορους παίκτες– να ελέγξει την κατάσταση στο πλουτοπαραγωγικό Ιράκ και την κατακερματισμένη Συρία, όπου οι κρατικές δομές είναι εξαιρετικά αδύναμες ή οι δυσκολίες θα ενισχύσουν την εκπεφρασμένη τάση απομονωτισμού/απεμπλοκής;

Στην πράξη θα διαπιστώσουμε πώς θα λειτουργήσουν η απειρία και η κυκλοθυμία του Τραμπ, σε ποιο βαθμό η εξωτερική του πολιτική θα είναι αποϊδεολογικοποιημένη, με μετριασμένη χρήση διπλωματικού και ανθρώπινου κεφαλαίου στα σημεία άμεσου ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος και κατά πόσο Πεντάγωνο και υπουργείο Εξωτερικών θα αποτρέψουν τυχόν ανατροπές εδραιωμένων πεποιθήσεων/θέσεων, όπου κριθεί αναγκαίο. Το μόνο βέβαιο είναι πως η πυριτιδαποθήκη της Μέσης Ανατολής αντενδείκνυται για πειραματισμούς.

*Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή