«Θα δέχονταν οι Βαλτικές Χώρες να εγγυάται την ασφάλειά τους η Ρωσία και να έχει δικαίωμα επέμβασης;». Το αφοπλιστικό –και μάλλον πειστικό– ρητορικό ερώτημα έθεσε ο πρόεδρος Αναστασιάδης στους Ευρωπαίους ηγέτες κατά την ενημέρωση που τους έκανε στη Σύνοδο Κορυφής για την πορεία των διαπραγματεύσεων του Κυπριακού, και ενώ η Ε.Ε. εμφανίζεται αποφασισμένη να διαδραματίσει ρόλο στη διεθνή διάσκεψη που θα συγκληθεί στις 12 Ιανουαρίου στη Γενεύη. Ολοι οι κορυφαίοι αξιωματούχοι της Ενωσης –οι πρόεδροι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ και της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, όσο και η ύπατη εκπρόσωπος για τις εξωτερικές σχέσεις Φεντερίκα Μογκερίνι– θα συμμετάσχουν στη διάσκεψη για το Κυπριακό.
Το Κυπριακό ήταν το τρίτο θέμα στην ατζέντα της συνόδου. «Η Ε.Ε., λαμβάνοντας υπόψη ότι η Κύπρος είναι και θα παραμείνει μέλος της Ενωσης μετά τη διευθέτηση (του Κυπριακού), είναι έτοιμη να συμμετάσχει στη διάσκεψη της Γενεύης για την Κύπρο, στις 12 Ιανουαρίου». Η Λευκωσία εμφανίζεται ικανοποιημένη από τη σχετική αναφορά, η οποία υιοθετήθηκε στα συμπεράσματα της συνόδου έπειτα από παρέμβαση του κ. Αναστασιάδη, εκτιμώντας ότι δημιουργεί «προστιθέμενη αξία» καθώς παραπέμπει σε μετεξέλιξη του υφιστάμενου κράτους. Ωστόσο, δεν γίνεται ρητή αναφορά σε «Κυπριακή Δημοκρατία» με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Σε κάθε περίπτωση, η εμπλοκή της Ε.Ε. αποκτά έντονα χαρακτηριστικά. Αλλωστε, είχαν προηγηθεί και η επίσκεψη του Μουσταφά Ακιντζί στις Βρυξέλλες και οι δικές του επαφές με τον κ. Γιούνκερ και την κ. Μογκερίνι.
Στις Βρυξέλλες έγινε και μια σε βάθος ανάλυση των δεδομένων από την ελληνική και την κυπριακή αντιπροσωπεία. Στην τρίωρη συνάντηση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, με τον Κύπριο πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη, στην οποία συμμετείχαν οι στενοί τους συνεργάτες –οι υπουργοί Εξωτερικών Κοτζιάς και Κασουλίδης, όπως και οι σύμβουλοί τους Καλπαδάκης και Χριστοδουλίδης– απεφασίσθη ότι ο τερματισμός των επεμβατικών δικαιωμάτων αποτελεί «κόκκινη γραμμή». Δεν είναι μόνον η πολιτική εκτίμηση του θέματος. Είναι και η κοινή διαπίστωση, ακόμη και διεθνών παραγόντων, και αυτό έχει τη σημασία του, ότι μια τέτοια πρόνοια δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτή από την ελληνοκυπριακή κοινότητα στο δημοψήφισμα στο οποίο η κάθε πλευρά θα κληθεί να εγκρίνει τη συμφωνία.
Κατάργηση εγγυήσεων
Η Ελλάδα ζητεί την κατάργηση του αναχρονιστικού καθεστώτος των εγγυήσεων –ο Νίκος Κοτζιάς, που λόγω εμπειρίας και γνώσης του αντικειμένου έδωσε το στίγμα της ελληνικής προσέγγισης και στη συνάντηση των Βρυξελλών, έχει συντάξει σχετικό έγγραφο– ενώ η Τουρκία επιθυμεί τη διατήρησή του, αποδεχόμενη κάποιες διαφοροποιήσεις. Επιμένει πάντως στην παραμονή τουρκικού στρατού και μετά τη λύση. Ωστόσο, όπως επισημαίνεται με δηκτικό τρόπο, «ο Ερντογάν του ’04 δεν είναι ο Ερντογάν του ’17» και αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά οι Ελληνοκύπριοι που θα κληθούν να ψηφίσουν.
Στην έτερη πτυχή του «ακανθώδους» πλέγματος των εγγυήσεων και της ασφάλειας, που αφορά την παρουσία των τουρκικών δυνάμεων στο νησί, είναι σαφείς η θέση Αθήνας και Λευκωσίας υπέρ της αποχώρησής τους και η απόρριψη της τουρκικής πρότασης περί παραμονής ενός μέρους (6.500 στρατιώτες) σε μια βάση, και δη υπό τουρκική διοίκηση. Από την άλλη, υπάρχουν περιθώρια συζήτησης σχετικά με την εξέλιξη και το χρονοδιάγραμμα της αποχώρησης. Αθήνα και Λευκωσία συμφωνούν ότι ο τερματισμός των επεμβατικών δικαιωμάτων θα πρέπει να ισχύσει από την πρώτη μέρα της εφαρμογής της λύσης, αλλά για την απόσυρση των τουρκικών δυνάμεων δέχονται ότι θα μπορούσε να λάβει χώρα μέσα «σε εύλογο χρονικό διάστημα», το οποίο δεν προσδιορίζουν, αφήνοντας έτσι περιθώρια διαπραγμάτευσης.
Πάντως, οι τεταμένες σχέσεις Ε.Ε. – Τουρκίας, αλλά και η πληγείσα αξιοπιστία της Αθήνας έναντι των εταίρων, περιπλέκουν το σκηνικό και δυσχεραίνουν τις προοπτικές θετικής επιρροής της Ε.Ε. Πέραν της εμπλοκής της Ενωσης, συνεχίζεται και ο ενεργός ρόλος των ΗΠΑ. Σε συνέντευξή του στην «Κ» Κύπρου, ο συντονιστής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την ενέργεια, Αμος Χόκσταϊν, ο οποίος είχε δηλώσει πρόσφατα ότι «η Τουρκία μπορεί να μη σέβεται την ΑΟΖ της Κύπρου, τη σέβονται όμως οι ΗΠΑ», διεμήνυσε ότι «η Τουρκία δεν θα πάρει φυσικό αέριο από το Ισραήλ εάν δεν υπάρξει συμφωνία στο Κυπριακό, αφήνοντας στην άκρη τα νομικά ζητήματα που ενδεχομένως προκύπτουν».