To 2015 υπήρχε ένα πεδίο στο οποίο το αίτημα για βαθιές μεταρρυθμίσεις είχε από καιρό ωριμάσει: το Σύνταγμα και τα δικαιώματα του ανθρώπου. Με μηδαμινό οικονομικό κόστος και χωρίς να δικαιούται η τρόικα να προβάλει ενστάσεις, ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να αναλάβει καινοτόμες πρωτοβουλίες, εκεί όπου, από συντηρητισμό ή ατολμία, Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ είχαν αδρανήσει εγκληματικά. Και όμως έχασε την ευκαιρία. Γιατί άραγε;
Τι ωριμότερο, για παράδειγμα, από την άμεση εξαγγελία της αναθεώρησης του Συντάγματος, ώστε να περιέλθει στη Δικαιοσύνη η ποινική δίωξη των υπουργών; Τι πιο αβανταδόρικο από τον περιορισμό της βουλευτικής ασυλίας μόνο στην πολιτική δράση των βουλευτών;
Είναι αμφίβολο αν η αντιπολίτευση θα τολμούσε να εναντιωθεί σε τέτοιες πρωτοβουλίες. Το ίδιο ισχύει και για τη μεγαλύτερη αξιοκρατία στην επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης.
Ο πρωθυπουργός μίλησε για όλα αυτά όταν παρουσίασε την αναθεωρητική πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ. Οι σχετικές εξαγγελίες όμως χάθηκαν μέσα στη θολούρα ενός σχεδίου χωρίς αρχή, μέση και τέλος, με πολλά δημοψηφίσματα, αντικοινοβουλευτικό προσανατολισμό και χωρίς λέξη για ζητήματα ταμπού, όπως είναι οι σχέσεις Πολιτείας και Εκκλησίας (ας όψεται ο κ. Φίλης). Αν αυτά συνδυασθούν με την ψήφιση –για τις μεθεπόμενες έστω εκλογές– της απλής αναλογικής, βλέπει κανείς ότι η κυβέρνηση πoρεύεται με άξονα μικροκομματικές σκοπιμότητες και όχι τις πραγματικές ανάγκες του τόπου.
Πάντως, στο στενότερο πεδίο των δικαιωμάτων κάτι έγινε. H επέκταση του συμφώνου συμβίωσης και στα ομόφυλα ζευγάρια ήταν σημαντικό βήμα. Στο ζήτημα της ιθαγένειας των παιδιών μεταναστών που γεννιούνται στην Ελλάδα, μετά τη μικρόψυχη απόφαση του ΣτΕ, η λύση που δόθηκε ήταν η καλύτερη δυνατή.
Αντιθέτως, παρά την αλλαγή του νόμου για την αστική ευθύνη του Τύπου, η ελευθεροτυπία εξακολουθεί να απειλείται από τις εξοντωτικές αποζημιώσεις που προβλέπονται εις βάρος των μέσων ενημέρωσης. Κάτι που ο κ. Καμμένος φροντίζει κάθε τόσο να μας υπενθυμίζει με τις τυποκτόνες αγωγές του. Επίσης, παρότι τελικά «ναυάγησαν», οι μεθοδεύσεις του κ. Παππά για τις τηλεοπτικές άδειες φανέρωναν κάποιες πιο μύχιες προθέσεις της σημερινής κυβέρνησης για τον έλεγχο της πληροφόρησης. Επιτυχία, πάντως, του κ. Βούτση ήταν η ανασυγκρότηση των ανεξάρτητων αρχών, που είχαν μείνει για χρόνια ακέφαλες.
Τελικά, διερωτάται κανείς μήπως ο ΣΥΡΙΖΑ εξάντλησε τη μεταρρυθμιστική ορμή του την επαύριο κιόλας της εκλογικής του νίκης, τον Ιανουάριο του 2015. Οταν, δηλαδή, επέβαλε ως εναλλακτική δυνατότητα τον «πολιτικό όρκο» για τους υπουργούς και τους βουλευτές. Αν και συμβολικής σημασίας, ο σημαντικός αυτός νεωτερισμός μπορεί τελικά να αποδειχθεί και ο σπουδαιότερος.
* Ο κ. Ν. Κ. Αλιβιζάτος είναι ομότιμος καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.