Στις 18 Οκτώβρη 1981 το κύμα της Ιστορίας φέρνει θριαμβευτικά στην κυβέρνηση το κίνημα της Αλλαγής. Είχαν προηγηθεί εκλογές στη Γαλλία με νίκη του Μιτεράν και ακολούθησαν νίκες των σοσιαλιστικών κομμάτων σε όλη την Ευρώπη. Η μόνη ισχυρή «παραφωνία» ήταν η άνοδος στην εξουσία (το 1979) στο Ηνωμένο Βασίλειο της Μάργκαρετ Θάτσερ, που έμελλε, μαζί με τον Ρόναλντ Ρέιγκαν, να παίξει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση του ακραίου νεοφιλελευθερισμού (που αργότερα οδήγησε στην οικονομική κρίση).
Η νίκη του ΠΑΣΟΚ ήταν πρώτη φορά που ο κόσμος ένιωσε ότι κάτι άλλαζε πραγματικά. Το κατεστημένο (όρος που εισήγαγε πρώτος ο Ανδρέας Παπανδρέου) ανησύχησε από τη μεγάλη αποδοχή της κυβέρνησης και προσπάθησε να την ελέγξει ή να την πολεμήσει.
Με τον τίτλο «Συμβόλαιο με τον λαό», η κυβέρνηση της Αλλαγής πραγματοποίησε από την πρώτη μέρα ένα πρόγραμμα εξευρωπαϊσμού της χώρας, με θεσμικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Η Δεξιά της εποχής, δεμένη με τη νοοτροπία του παρελθόντος, αδυνατούσε να παρακολουθήσει τις νέες εξελίξεις. Τρεις μήνες μετά τη νίκη, δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι το ΠΑΣΟΚ είχε ξεπεράσει σε αποδοχή το 70% του πληθυσμού. Τόσες αλλαγές σε τόσο μικρό διάστημα πρώτη φορά συντελούνταν στον τόπο.
Μεταξύ αυτών ήταν η βελτίωση των όρων ένταξης στην ΕΟΚ και η καθιέρωση των Μεσογειακών Προγραμμάτων, η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, η απελευθέρωση της περιφέρειας από τις αντιδημοκρατικές πρακτικές των σωμάτων ασφαλείας, η δημιουργία του ΕΣΥ, η αναδιανομή εισοδήματος με ενίσχυση των οικονομικά αδυνάτων και η προστασία εισοδήματος με την ΑΤΑ (αυτόματη τιμαριθμική προσαρμογή) και η παροχή σύνταξης στις αγρότισσες. Ηταν επίσης ο νόμος-πλαίσιο για την παιδεία, η ψήφος στα 18, η αποκατάσταση της λειτουργίας του συνδικαλιστικού συστήματος, η θεσμοθέτηση του β΄ βαθμού αυτοδιοίκησης, η θεσμική κατοχύρωση της ισότητας των φύλων και ο εκσυγχρονισμός του οικογενειακού Δικαίου. Για να μην αναφερθούμε στην ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, την αναθεώρηση του Συντάγματος με περιορισμό εξουσιών του Προέδρου Δημοκρατίας, και άλλα πολλά. Η δράση όμως, προκαλεί αντίδραση. Η Ν.Δ. έκανε αρχηγό τον ιστορικό αντίπαλο του Ανδρέα, Κων. Μητσοτάκη. Μια ετερόκλητη συμμαχία Δεξιάς – Αριστεράς, με την ουσιαστική σύμπραξη συγκεκριμένων εκδοτών, προσφέροντας κακή υπηρεσία στον τόπο, παρέπεμψε τον Παπανδρέου στο ειδικό δικαστήριο (τα σχέδια πολιτικής του εξόντωσης τελικά απέτυχαν).
Η δεκαετία του ’80 αποτελεί ένα αξεπέραστο ορόσημο στην πολιτική Ιστορία της χώρας. Ακόμα και ο πιο επικριτικός παρατηρητής δεν μπορεί παρά να παραδεχτεί ότι συντελέσθηκε μια ειρηνική επανάσταση, που χειραφέτησε τους Ελληνες και τις Ελληνίδες, δημιουργώντας μια Ελλάδα που πίστευε στον εαυτό της.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου σφράγισε τη δεκαετία αυτή με την ξεχωριστή πολιτική προσωπικότητά του. Ηταν ένας χαρισματικός ηγέτης, αντάξιος της συλλογικής μνήμης και της Ιστορίας. Πολλοί προσπάθησαν έκτοτε να τον μιμηθούν, επιτυγχάνοντας απλώς να γίνουν φαιδρά κακέκτυπά του.
* Ο κ. Τηλ. Χυτήρης είναι πρώην υπουργός.