Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση υπήρξε ανέκαθεν ένα εγχείρημα από τους πολίτες για τους πολίτες. Ηταν το κίνημα μιας γενιάς που, ενωμένη, είπε: «Ποτέ ξανά!». Με την υπογραφή των Συνθηκών της Ρώμης, στις 25 Μαρτίου 1957, τα έξι ιδρυτικά κράτη–μέλη της Ε.Ε. έστειλαν τα φαντάσματα του παρελθόντος της Ευρώπης στα βιβλία της Ιστορίας, από όπου οι μελλοντικές γενιές θα διδάσκονται τι δεν θα πρέπει να επαναλάβουν ποτέ.
Η 60ή επέτειος της σημαδιακής αυτής ημέρας σηματοδοτεί την αναγέννηση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Ζούμε σε έναν κόσμο που διαρκώς μεταβάλλεται και έχει έρθει η στιγμή να ανανεώσουμε τις υποσχέσεις μας και να επαναβεβαιώσουμε τη δέσμευσή μας για ένα κοινό μέλλον, στο οποίο όλοι οι πολίτες και όλα τα κράτη–μέλη θα απολαμβάνουν ίση μεταχείριση. Για να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των πολιτών, η νέα Ευρώπη των «27» πρέπει να δράσει με όραμα και αποφασιστικότητα.
Για τον λόγο αυτό, πρέπει να αναζητήσουμε νέες απαντήσεις σ’ ένα ερώτημα τόσο παλιό όσο και η Ενωσή μας: «Προς τα πού βαδίζουμε;». Ωστόσο, δεν μπορούμε να δώσουμε μόνοι μας τις απαντήσεις αυτές. Η Ευρώπη δεν μπορεί να καθοδηγείται με εκτελεστικά διατάγματα. Είναι ένα ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί από τους Ευρωπαίους πολίτες.
Εδώ και πολύ καιρό, υφίσταται χάσμα μεταξύ των προσδοκιών των πολιτών και των πραγματικών δυνατοτήτων της Ευρώπης. Δεν θα πρέπει, λοιπόν, να προσποιούμαστε ότι η Ευρώπη, μόνη της, μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα. Αντίστοιχα, δεν μπορεί να βρίσκει έδαφος η άποψη ότι τα κράτη μπορούν μόνα τους να επιτυγχάνουν τα πάντα. Οι προκλήσεις της μεταναστευτικής κρίσης και της απειλής της τρομοκρατίας δεν σταματούν στα εθνικά σύνορα, και η αντιμετώπισή τους μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνο σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αντεπεξέλθει μόνη της στην τεράστια πίεση της προσφυγικής κρίσης. Γι’ αυτό και η Ευρώπη στάθηκε στο πλευρό της από την πρώτη στιγμή.
Για τους λόγους αυτούς, πιστεύουμε ότι ήρθε η ώρα να ξεκινήσουμε έναν ειλικρινή διάλογο σχετικά με το τι θέλουμε από την Ενωσή μας στο μέλλον.
Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε να λειτουργούμε με τον ίδιο τρόπο, όπως και σήμερα. Χωρίς να επαναπαυόμαστε στις δάφνες μας, αλλά επικεντρώνοντας όλες τις ενέργειές μας στην αντιμετώπιση των σημαντικών ζητημάτων, όπως η μετανάστευση, η ασφάλεια και η διαχείριση των συνόρων, η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς, της ψηφιακής ενιαίας αγοράς, της ενεργειακής ένωσης, της ένωσης κεφαλαιαγορών και της αμυντικής ένωσης.
Θα μπορούσαμε, επίσης, να ακολουθήσουμε μια ακριβώς αντίθετη πορεία και να προχωρήσουμε σε μια Ε.Ε. των «27» με αποκλειστικό σκοπό την ενιαία αγορά. Η Ευρώπη, όμως, είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια αγορά αγαθών και χρημάτων. Με άλλα λόγια, θα ήταν σαν να προδίδαμε αξίες για τις οποίες έχουμε δώσει τόσους αγώνες.
Ενα τρίτο σενάριο θα ήταν να επιτραπεί στα κράτη–μέλη που το επιθυμούν να αναπτύξουν μεγαλύτερη δράση σε κάποιους τομείς που προβλέπονται ήδη από τις συνθήκες, δίνοντας όμως τη δυνατότητα και στα υπόλοιπα κράτη–μέλη να ακολουθήσουν, όταν θα είναι έτοιμα. Κάτι τέτοιο συμβαίνει ήδη, καθώς διάφορες ομάδες κρατών από όλη την ήπειρο συνεργάζονται, για παράδειγμα, για τη δημιουργία ενός δικαστηρίου ευρεσιτεχνιών της Ε.Ε. ή την εναρμόνιση των νομοθεσιών τους σε τομείς όπως τα διαζύγια και το καθεστώς ιδιοκτησίας για τα διεθνή ζευγάρια, ή τη σύσταση Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας με στόχο την καταπολέμηση της απάτης εις βάρος του προϋπολογισμού της Ε.Ε. Τα παραδείγματα αυτά ενισχυμένης συνεργασίας αποδεικνύουν ότι δεν χρειάζεται όλοι να προχωρούν με την ίδια ταχύτητα, αλλά ότι χρειάζεται όλοι να πηγαίνουν προς την ίδια κατεύθυνση.
Σύμφωνα με μια παραλλαγή του σεναρίου αυτού, η Ε.Ε. των «27» θα μπορούσε να κάνει πολύ περισσότερα, από κοινού, σ’ έναν περιορισμένο αριθμό τομέων, όπου οι δράσεις μας έχουν, πράγματι, προστιθέμενη αξία και οι πολίτες προσβλέπουν σε αυτές. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε στην ουσία να «κάνουμε λιγότερα» με πιο αποδοτικό τρόπο, σε τομείς στους οποίους τα κράτη–μέλη δεν μπορούν να συμφωνήσουν ή που προτιμούν να αντιμετωπίζουν μόνα τους.
Τέλος, τα κράτη–μέλη θα μπορούσαν να κινηθούν όσο το δυνατόν ταχύτερα και να αποφασίσουν να μοιραστούν περισσότερες αρμοδιότητες, πόρους και διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε όλους τους τομείς.
Και τα πέντε αυτά σενάρια είναι εφικτά. Χωρίς αμφιβολία, θα προκαλέσουν έντονη αντιπαράθεση στα εθνικά κοινοβούλια, στις κυβερνήσεις, στην κοινωνία των πολιτών και στους πολίτες. Στην πραγματικότητα, το πιθανότερο είναι ότι το μέλλον της Ευρώπης θα διαμορφωθεί σύμφωνα με ένα έκτο σενάριο, που θα έχετε σχεδιάσει εσείς οι ίδιοι, οι πολίτες.
Η Ευρώπη έχει «ραντεβού» με τη Δημοκρατία το 2019. Από σήμερα και έως τις επόμενες ευρωεκλογές θέλουμε να ακουστούν όλες οι φωνές. Το μέλλον μας πρέπει να σχεδιαστεί από όλους μας και να ανήκει σε όλους μας. Οχι από τα θεσμικά όργανα ή τους πολιτικούς, αλλά από τους πολίτες. Σε ό,τι αφορά την Ε.Ε., ήταν πάντοτε πολύ εύκολο για τους προέδρους και τους πρωθυπουργούς να λένε τι δεν θέλουν. Τώρα θα πρέπει να προετοιμαστούν και να συμμετάσχουν σε συζητήσεις σε κάθε γωνιά της Ευρώπης, με κάθε κομμάτι της κοινωνίας, για να αποφασίσουν τι είναι αυτό που θέλουν.
Οποιον δρόμο, τελικά, και αν αποφασίσουμε να ακολουθήσουμε, το μέλλον βρίσκεται στα χέρια μας.
Η Ευρώπη κατόρθωσε το ακατόρθωτο: 60 χρόνια διαρκούς ειρήνης, ευημερίας και σταθερότητας. Δεν θα πρέπει, πάντως, να θεωρούμε αυτά τα επιτεύγματα ως κάτι δεδομένο. Η Ευρώπη πάντοτε ήταν και παραμένει και σήμερα επιλογή. Κάνοντας τις επιλογές μας σήμερα, αύριο, σε δύο χρόνια από τώρα, θα πρέπει να έχουμε πλήρη επίγνωση των συνεπειών τους, όχι για εμάς τους ίδιους, αλλά για τις επόμενες γενιές.
Γιατί δεν θα κριθούμε γι’ αυτό που κληρονομήσαμε, αλλά γι’ αυτό που εμείς θα αφήσουμε πίσω μας ως κληρονομιά.
*Ο κ. Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ είναι πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο κ. Δημήτρης Αβραμόπουλος είναι επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας.