ΚΡΑΝ-ΜΟΝΤΑΝΑ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Ακόμη και αν η διάσκεψη για το Κυπριακό που εξελίσσεται από την περασμένη Τετάρτη στο ελβετικό θέρετρο Κραν-Μοντανά δεν οδηγήσει σε συμφωνία, είναι απολύτως βέβαιο ότι εισήγαγε στη συζήτηση ορισμένα νέα στοιχεία, τα οποία αφορούν την ασφάλεια και τις εγγυήσεις.
Η ασυνήθιστη κίνηση για τον γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες να παραστεί σε μια διάσκεψη για το Κυπριακό την τρίτη ημέρα της και να θέσει σε κίνηση έναν μηχανισμό διάσωσης των συνομιλιών, σε συνδυασμό με τις προτάσεις-γέφυρα της Βρετανίας για ασφάλεια – εγγυήσεις και, κυρίως, την καταλυτική παρουσία της Ε.Ε. δημιούργησαν σταδιακά ατμόσφαιρα πιθανού συμβιβασμού, υπό πολλές προϋποθέσεις.
Η πρωτοβουλία του κ. Γκουτιέρες λειτουργεί ως προσπάθεια διατήρησης του «open ended» χαρακτήρα των διαπραγματεύσεων, ενώ δημιουργεί και πιθανότητες εξεύρεσης κοινών τόπων σε ορισμένα κεφάλαια. Στο δείπνο εργασίας που παρέθεσε το βράδυ της Παρασκευής ο κ. Γκουτιέρες στον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη, τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί και τους εκπροσώπους των εγγυητριών δυνάμεων, έδωσε βαρύνουσα σημασία στο περιουσιακό και την αποτελεσματική συμμετοχή (effective participation), όπου, εξ όσων φαίνεται, ο γ.γ. του ΟΗΕ εκτιμά ότι μπορεί να επέλθει πρόοδος. Στο φλέγον ζήτημα της ασφάλειας και των εγγυήσεων, πρόταση-τομή αποπειράθηκαν να καταθέσουν οι Βρετανοί. Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές της «Κ», τόσο ο ειδικός σύμβουλος του Ηνωμένου Βασιλείου για το Κυπριακό Τζόναθαν Αλεν όσο και ο υφυπουργός για Ευρωπαϊκές Υποθέσεις Αλαν Ντάνκαν τόνισαν εντός της διάσκεψης ότι το σύστημα των εγγυήσεων και τα παρεμβατικά δικαιώματα δεν έχουν καμία λογική ύπαρξης στον 21ο αιώνα.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η βρετανική πλευρά προτιμά τη δημιουργία μιας επιτροπής παρακολούθησης εφαρμογής της λύσης που θα έχει εκτελεστικές εξουσίες, θα υπάγεται στον ΟΗΕ και θα καταθέτει –κατά καιρούς– εκθέσεις για τα πεπραγμένα της. Σε αυτή την επιτροπή, οι Βρετανοί εκτιμούν ότι δεν θα πρέπει να συμμετάσχουν οι εγγυήτριες δυνάμεις. Προκειμένου η πρόταση αυτή να αποκτήσει αξία και για την Αγκυρα, οι Βρετανοί φαίνεται ότι θεωρούν πως θα πρέπει να υπάρχει ένας ξεχωριστός μηχανισμός για την παρακολούθηση της αποχώρησης των στρατευμάτων από την Κύπρο.
Μια δεύτερη σκέψη είναι η επιτροπή να χωριστεί σε περισσότερα από δύο σκέλη, ώστε ορισμένα να είναι υπό διεθνή έλεγχο και κάποια άλλα με τη συμμετοχή των εγγυητριών δυνάμεων. Στη λογική του μηχανισμού παρακολούθησης ήταν και η πρόταση που κατέθεσε από την πρώτη ημέρα στο Κραν-Μοντανά ο Ελληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς και η οποία έγινε αποδεκτή ως βάση συζήτησης από όλες τις πλευρές, πλην βεβαίως της Τουρκίας. Πραγματικό «αγκάθι» παραμένει η αποχώρηση των στρατευμάτων. Η ομάδα εργασίας που συνεδρίασε, κατόπιν πρωτοβουλίας του κ. Γκουτιέρες, το μεσημέρι της Παρασκευής κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το ζήτημα της αποχώρησης των στρατευμάτων είναι αρκετά περίπλοκο ώστε να λυθεί επιτόπου. Οι δύο πλευρές επέμειναν στις θέσεις τους, η Ελλάδα υπέρ χρονοδιαγράμματος με συγκεκριμένη ημερομηνία αποχώρησης και του τελευταίου Τούρκου στρατιώτη από την Κύπρο (sunset clause). Και η Τουρκία υπέρ χρονοδιαγράμματος με συγκεκριμένη ημερομηνία οπότε θα επανεξεταστεί αν χρειάζεται να φύγουν από το νησί και οι τελευταίοι στρατιώτες (revue clause).
Ενα διαρκές χαρακτηριστικό των διαπραγματεύσεων στο Κραν-Μοντανά έως τώρα ήταν ο μόνιμος εκνευρισμός που φανέρωναν οι κινήσεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο οποίος επιτέθηκε στον εκπρόσωπο της Ε.Ε., αντιπρόεδρο της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς, περιγράφοντας τον ως μη έχοντα λόγο παρουσίας στη διάσκεψη, χαρακτήρισε ενώπιον δημοσιογράφων ψεύτη τον Ελληνα ομόλογό του Νίκο Κοτζιά, ενώ κατέθεσε πρόταση για τη διαιώνιση του συστήματος ασφάλειας και εγγυήσεων λέγοντας «take it or leave it».
Από όλες τις αντιπροσωπείες η σκληρή στάση Τσαβούσογλου έγινε αντιληπτή ως διαπραγματευτική τακτική, ενόψει πιθανής αποτυχίας και έναρξης ενός αναμενόμενου παιχνιδιού επίρριψης ευθυνών. Η σκληρή τακτική της Αγκυρας ιδίως έναντι της Ε.Ε. ήταν μάλλον αντιφατική, με δεδομένο ότι οι Τούρκοι δεν σταμάτησαν ούτε μία στιγμή τις προηγούμενες ημέρες να θέτουν το ζήτημα των τεσσάρων ελευθεριών (διακίνηση κεφαλαίων, προσώπων, αγαθών και εγκατάσταση).
Από την πλευρά της Ε.Ε., το ζήτημα των τεσσάρων ελευθεριών αναλάμβανε να εξηγήσει ο Ολλανδός Μάαρτιν Φερφέι, ο οποίος είχε καίριο ρόλο στις έως τώρα συνομιλίες. Καλά πληροφορημένες πηγές με γνώση των ευρωτουρκικών το τελευταίο χρονικό διάστημα, υπογράμμιζαν ότι η Αγκυρα επιχειρεί με κάθε τρόπο, και αυτό περιλαμβάνει –έστω με αυτό τον επιθετικό τρόπο– και το Κυπριακό, να βρει ξανά τον δρόμο προς τη δημιουργία στρατηγικής σχέσης με την Ε.Ε., όσο απόμακρο και αν αυτό μοιάζει αυτήν τη στιγμή.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων απουσίασε σχεδόν ολοκληρωτικά η συζήτηση για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο και τον ρόλο της Κύπρου σε αυτό.