Με την ελπίδα να βγει απ’ το μνημόνιο χωρίς ανάγκη νέας χρηματοδοτικής στήριξης από την Ευρωπαϊκή Ενωση, η κυβέρνηση δρομολόγησε τη διαδικασία επιστροφής στις αγορές, θέτοντας έναν πολύ υψηλό στόχο: την κάλυψη δανειακών αναγκών 19 δισ. ευρώ το 2019. Μια «καθαρή έξοδος» από το μνημόνιο, χωρίς όρους, έχει προφανή πολιτικά οφέλη.
Από τα 19 δισ. ευρώ του 2019, το 1,6 δισ. ευρώ έχει ήδη μεταφερθεί για τρία χρόνια αργότερα, με την ανταλλαγή του ομολόγου Σαμαρά, με τη νέα έκδοση. Αλλά και το υπόλοιπο ποσό της έκδοσης –1,4 δισ. ευρώ– θα μείνει σαν «μαξιλάρι» για τον ίδιο σκοπό, αναφέρουν πηγές της αγοράς ομολόγων. Η κυβέρνηση ποντάρει από εκεί και πέρα σε 8,5 δισ. ευρώ από την Ευρώπη, στο πλαίσιο του δανείου, που προορίζονται επίσης για απόθεμα, ενώ περίπου 6 δισ. ευρώ υπολογίζει ότι θα καλυφθούν από το πρωτογενές πλεόνασμα, το οποίο ως γνωστόν πρέπει να είναι 3,5% του ΑΕΠ. Το όποιο υπόλοιπο θα καλυφθεί, αναφέρουν οι πηγές, από τις επόμενες εκδόσεις. Ο κ. Τσακαλώτος ανέφερε ότι θα γίνουν άλλες 2 – 3 εκδόσεις τον επόμενο χρόνο.
Ακόμη, όμως, κι αν η κυβέρνηση καταφέρει να συγκεντρώσει το ποσόν των 19 δισ. ευρώ, η «καθαρή έξοδος» κάθε άλλο παρά εξασφαλισμένη είναι. Στην Ευρώπη συζητούν τη δημιουργία ενός μηχανισμού παρακολούθησης των μεταρρυθμίσεων και της δημοσιονομικής προόδου, συνδεδεμένου ενδεχομένως με τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους, ενώ το άνοιγμα μιας πιστωτικής γραμμής με αυστηρούς όρους (η λεγόμενη «ενισχυμένη», ECCL) θεωρείται πιθανό. Κάποιοι εξακολουθούν να μιλούν και για την πιθανότητα ενός 4ου μνημονίου.
Η «καθαρή έξοδος» προϋποθέτει πάνω απ’ όλα εμπιστοσύνη των αγορών και η Ελλάδα δεν την έχει κατακτήσει ακόμη σε βαθμό που να επιτρέπει εφησυχασμό, όπως δείχνει η διαφορά του επιτοκίου των ομολόγων της με τα αντίστοιχα των χωρών που πέρασαν από μνημόνια. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει κίνδυνος, ανά πάσα στιγμή, εφόσον δεν πετύχει έναν σημαντικό στόχο ή κάνει πίσω σε μια μεταρρύθμιση, ή ακόμη και για λόγους εξωγενείς, να της κόψουν τον δρόμο οι αγορές.
Πίεση από ΔΝΤ
Εκείνο που θα ασκήσει τις μεγαλύτερες πιέσεις, όμως, στην κυβέρνηση το προσεχές διάστημα αναμένεται να είναι το ΔΝΤ. Δεν είναι τυχαίο ότι ο κ. Τσακαλώτος τού έδωσε, σε συνέντευξή του στην «Κ» την περασμένη Κυριακή, «προθεσμία» έως τα Χριστούγεννα για να αποφασίσει αν θα μείνει ή θα φύγει από το ελληνικό πρόγραμμα.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι το ΔΝΤ έδωσε την τελευταία στιγμή και έπειτα από μεγάλη ευρωπαϊκή πίεση την έγκρισή του για την ελληνική επιστροφή στις αγορές, καθορίζοντας την «οροφή» χρέους με πολύ πιο αυστηρά κριτήρια απ’ ό,τι έκανε αναλογικά στην Πορτογαλία και την Ιρλανδία.
Θεωρείται, επίσης, βέβαιο ότι το Ταμείο θα εξαντλήσει την αυστηρότητά του στο πλαίσιο της τρίτης αξιολόγησης, που θα ξεκινήσει μάλλον τον Οκτώβριο, αφού προηγηθεί ενδεχομένως μια επίσκεψη προετοιμασίας τον Σεπτέμβριο.
Για το ΔΝΤ εξακολουθεί να υφίσταται θέμα κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών και αναμένεται να το επαναφέρει το φθινόπωρο, προκαλώντας πονοκεφάλους, την ώρα που οι τράπεζες θα πασχίζουν να μειώσουν τα «κόκκινα» δάνειά τους. Εννοείται ότι θα επιμείνει, επίσης, την εξασφάλιση των μέτρων για το άνοιγμα αγορών και επαγγελμάτων.
Εφόσον παραμείνει στο πρόγραμμα έως το τέλος, είναι πιθανότατο να ζητήσει την εξαρχής μείωση από το 2019 τόσο των συντάξεων όσο και του αφορολογήτου και να αρνηθεί τα αντίμετρα, στα οποία έχει επενδύσει πολιτικά η κυβέρνηση. Κάθε άλλο παρά «καθαρή έξοδος» δείχνει αυτή.
Τραπεζικές πηγές, σε κάθε περίπτωση, επισημαίνουν ότι για να επιχειρήσει η κυβέρνηση την επόμενη έξοδο θα χρειαστεί να κλείσει πρώτα την τρίτη αξιολόγηση, κι αυτό δείχνει τον βαθμό των δυσκολιών για να συντηρηθεί το κλίμα της ευεξίας. Επιπλέον, στο τέλος του προγράμματος, εφόσον δεν έχει αναβαθμιστεί η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας, εκτιμούν οι ίδιες πηγές, είναι πιθανό να άρει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα το waiver, που επιτρέπει την κατ’ εξαίρεσιν αποδοχή των ελληνικών ομολόγων. Οι συνέπειες για την πρόσβαση στις αγορές σε μια τέτοια περίπτωση είναι προφανείς.
Σκηνικό εξόδου
Πάντως, επί του παρόντος, η κυβέρνηση προχωρεί σταθερά στη δημιουργία σκηνικού εξόδου από το μνημονιακό περιβάλλον, με κινήσεις όπως η σταδιακή περαιτέρω άρση των capital controls (έστω και κενή περιεχομένου για τους καταθέτες). Την ίδια ώρα, το Δημόσιο επωφελείται από τη μείωση του κόστους δανεισμού στα έντοκα, ενώ το όφελος αντανακλάται και στις τράπεζες, αναφέρουν παράγοντες της αγοράς ομολόγων. Πάντως, τις τελευταίες ημέρες ανέβηκαν και πάλι οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων, ενδεικτικό της συνεχιζόμενης αβεβαιότητας.