«Δεν έχουμε τον πλήρη έλεγχο του κράτους…». Η αποστροφή του Παύλου Πολάκη, όταν τον περασμένο Φεβρουάριο υποσχόταν σε αγρότες στην Κατερίνη ότι η κυβέρνηση θα λύσει τα προβλήματά τους, είναι ενδεικτική κυβερνητικών προθέσεων και της φιλοσοφίας για πλήρη έλεγχο της δημόσιας διοίκησης. Στην Πειραιώς κάνουν φύλλο και φτερό τον νόμο 4369/2016 για τον διορισμό νέων γενικών γραμματέων στα υπουργεία και οργάνων διοίκησης όλων των φορέων του Δημοσίου, με κλειστή τετραετή θητεία, καθώς εκτιμούν ότι αφού ο ΣΥΡΙΖΑ επιδιώκει να κομματικοποιήσει τη δημόσια διοίκηση από κάτω –μέσω κομματικών στρατών μετακλητών και συμβασιούχων– τώρα επιχειρεί να το κάνει από πάνω, με τη σφραγίδα των υπουργών του ΣΥΡΙΖΑ. Και με αυτό τον τρόπο να κρατήσει σε ομηρία και την επόμενη κυβέρνηση, αφού οι νέοι γενικοί γραμματείς και τα όργανα διοίκησης των φορέων που θα διοριστούν, στην πραγματικότητα δένουν και τα χέρια της επόμενης κυβέρνησης.
«Εωλη διαδικασία»
Η κρίσιμη φράση στον νόμο είναι ότι σε μια διαδικασία επιλογής, η οποία υποτίθεται ότι στοχεύει στην αποκομματικοποίηση της δημόσιας διοίκησης, ο τελικός επιλέγων θα είναι ο εκάστοτε υπουργός. Αρμόδιες πηγές μιλούσαν για «συριζοποίηση» της κορυφής του κρατικού μηχανισμού, ενώ ο σύμβουλος του Κυριάκου Μητσοτάκη για θέματα κράτους και δημόσιας διοίκησης, Λεωνίδας Χριστόπουλος, μιλά για «έωλη διαδικασία». Κι αυτό, διότι στην Πειραιώς εκτιμούν ότι η διαδικασία θα καταλήξει στην τοποθέτηση «ημετέρων» σε ιδιαιτέρως ευαίσθητες θέσεις ευθύνης, όπως αυτές των γενικών γραμματέων –με κλειστή τετραετή θητεία– ο κρίσιμος ρόλος των οποίων στην πολιτικοδιοικητική πυραμίδα είναι γνωστός. Η «φρανκενστάιν» αυτή λογική, σύμφωνα με τη Ν.Δ., έχει ως στόχο τον έλεγχο του κρατικού μηχανισμού από τον ΣΥΡΙΖΑ, ακόμη κι όταν θα έχει χάσει τις εκλογές.
Ο νόμος –με τις ευλογίες της τρόικας– που αναμένεται να εφαρμοστεί μέχρι το τέλος του χρόνου και δημιουργεί ήδη γκρίνιες στον ΣΥΡΙΖΑ, βασίζεται σε μια διαδικασία αξιολόγησης υποψηφίων η οποία, πάντως, δεν χαρακτηρίζεται από αντικειμενικά κριτήρια. Δεν υπάρχει κάποια μοριοδότηση ή άλλου τύπου αντικειμενικό σύστημα και η επιλογή –η οποία στο τέλος θα βρίσκεται στα χέρια του υπουργού– βασίζεται σε συνέντευξη και βιογραφικό, ενώ προβλέπεται και συνυπολογισμός της διοικητικής εμπειρίας. Κάπου εδώ, σύμφωνα με την Πειραιώς, εδράζεται και μία από τις μεγαλύτερες παγίδες του νόμου. Κι αυτό, διότι ο νόμος θα έπρεπε να εφαρμόζεται εδώ και ενάμιση χρόνο. Η καθυστέρηση, όμως, και η τοποθέτηση μέχρι εφαρμογής του νόμου κομματικών υπαλλήλων, προφανώς τους έχει επιτρέψει να αποκτήσουν την εν λόγω διοικητική εμπειρία του Δημοσίου.
Οι καθυστερήσεις στην εφαρμογή του νόμου δεν θεωρούνται αθώες από την Πειραιώς, καθώς επί της ουσίας επιτρέπουν την τοποθέτηση στελεχών στη δημόσια διοίκηση με τις παλιές διαδικασίες. Σημειώνεται ότι από τις 30 Ιουλίου του 2016 λειτουργεί το μητρώο επιτελικών στελεχών. Σε αυτό, δικαίωμα εγγραφής έχουν μόνο δημόσιοι υπάλληλοι και λειτουργοί οι οποίοι θα επιλεγούν με βάση το βιογραφικό τους και δομημένη συνέντευξη από ένα ειδικό συμβούλιο επιλογής διοικήσεων. Στο διάστημα από 31/7/2017 μέχρι 30/9/2016, εντός του οποίου έπρεπε να είχαν προκηρυχθεί οι κενές θέσεις των διοικητικών και αναπληρωτών διοικητικών γραμματέων και των κενών θέσεων Δ.Σ. σε Οργανισμούς και φορείς, η κυβέρνηση κάλυπτε τις κενές θέσεις με τις παλιές διαδικασίες, τοποθετώντας τον δικό της «στρατό». Το ίδιο, βεβαίως, κάνει μέχρι σήμερα.
Σημειώνεται ότι ο αρμόδιος τομεάρχης της Ν.Δ. Γιώργος Γεωργαντάς είχε καταθέσει σχετική ερώτηση προς την Ολγα Γεροβασίλη, ρωτώντας πόσα στελέχη από τη μέρα που δημιουργήθηκε το μητρώο επιτελικών στελεχών, έχουν τοποθετηθεί σε θέσεις-κλειδιά με τις παλιές διαδικασίες.
Οσο για την τρόικα, φαίνεται να έχει πεισθεί ότι ο εν λόγω νόμος πραγματικά αποκομματικοποιεί τη δημόσια διοίκηση. Κι αυτό διότι θεωρητικά τοποθετεί στις θέσεις ανθρώπους με προσόντα και κλειστή τετραετή θητεία (με δικαίωμα ανανέωσης για ακόμη τέσσερα χρόνια), εξασφαλίζοντας έτσι τη συνέχεια της δημόσιας διοίκησης. Στην Πειραιώς έλεγαν, πάντως, ότι ενώ η διαδικασία προβλέπει ασυμβίβαστα και πάσης φύσεως κωλύματα, δεν προβλέπει αποκλεισμό από τη διαδικασία στελεχών που είχαν επιλεγεί με στενά κομματικά κριτήρια.
Η συνύπαρξη
Την ίδια ώρα, και προφανώς προκειμένου να κατευναστούν αντιδράσεις εντός του ΣΥΡΙΖΑ για πρόσωπα που δεν θα είναι επιλέξιμα με βάση τη νέα διαδικασία επιλογής, αλλά βρίσκονται ήδη ψηλά στον κρατικό μηχανισμό, η κυβέρνηση θα κάνει χρήση μεταβατικών διατάξεων Προεδρικού Διατάγματος, το οποίο θα επιτρέψει για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα τη συνύπαρξη υφιστάμενων και νέων γενικών γραμματέων. Η συνύπαρξη δεν είναι αθώα σημειώνουν στην Πειραιώς. Εκτιμούν ότι είναι ο εύσχημος τρόπος για να περάσουν επισήμως στο σύστημα οι υφιστάμενοι αμιγώς «κομματικοί» γενικοί γραμματείς, ασκώντας παράλληλα τα καθήκοντά τους με όσους επιλεγούν με βάση τη νέα διαδικασία.
Πέραν της κομματικοποίησης που επί της ουσίας επαναφέρει ο νόμος «από το παράθυρο», σύμφωνα με την Πειραιώς, ενισχύει ακόμη περισσότερο τη γραφειοκρατία και αντί να απλουστεύσει το σύστημα, το μετατρέπει σε ακόμη πιο φαραωνικό – ειδικά αν λάβει κανείς υπόψη πως οι θέσεις των γενικών γραμματέων και των μετακλητών συμβούλων τους επί των κυβερνητικών ημερών του ΣΥΡΙΖΑ έχουν αυξηθεί κατά 26% και 37% αντίστοιχα. Ο γρίφος δεν είναι εύκολος και στην Πειραιώς ήδη αναζητούν τρόπους για να τον λύσουν, καθώς η Ν.Δ. ως κυβέρνηση θα κληθεί, μεταξύ άλλων, να διοικήσει τα υπουργεία με γενικούς γραμματείς που στην πραγματικότητα θα έχουν επιλεγεί από τον ΣΥΡΙΖΑ. Εκτός αν αποφασίσει να καταργήσει τις εν λόγω θέσεις. Σε κάθε περίπτωση, στην Πειραιώς ήδη επεξεργάζονται ιδέες και εναλλακτικές.
Ενισχύεται η γραφειοκρατία
Η σοβαρότερη επίπτωση των νέων δομών, σύμφωνα με τον συνταγματολόγο και συντονιστή της δωδεκαμελούς ομάδας συμβούλων του Κυριάκου Μητσοτάκη, Γιώργο Γεραπετρίτη, θα είναι «η διόγκωση της στατικής και γραφειοκρατικής διοίκησης». Εκτίμηση του κ. Γεραπετρίτη είναι ότι αντί να δοθεί έμφαση στην απλοποίηση των διαδικασιών και στην «ωφέλιμη» καθετοποίηση των αρμοδιοτήτων, «επελέγη η μετεξέλιξη μιας πολιτικής δομής σε υπηρεσιακή, γεγονός που αναπόφευκτα προκαλεί διοικητική επιβάρυνση». Στέκεται επίσης στο γεγονός ότι ακόμη και μετά τον διορισμό των νέων γραμματέων, όλοι οι υφιστάμενοι γραμματείς διατηρούν τη θέση τους και λειτουργούν παράλληλα «για την εξασφάλιση του πολιτικού συντονισμού και την αποτελεσματική υιοθέτηση της κυβερνητικής πολιτικής». Εντέλει, σύμφωνα με τον κ. Γεραπετρίτη, αυτό που προκύπτει είναι πολλαπλασιασμός των δομών, σύγχυση αρμοδιοτήτων και δημοσιονομική επιβάρυνση χωρίς κανένα όφελος στη διοικητική αποτελεσματικότητα.