Πώς είναι η ζωή μετά το μνημόνιο; Για τις τρεις χώρες που ακολούθησαν την Ελλάδα στα προγράμματα προσαρμογής, αλλά τα ολοκλήρωσαν πριν από αυτήν τα πράγματα κυλούν ομαλά. Η Ιρλανδία, που έδειξε τον δρόμο της καθαρής εξόδου, βρίσκεται στην καλύτερη κατάσταση όλων. Η ιρλανδική κυβέρνηση αγνόησε τις προτροπές ορισμένων εκ των εταίρων για μία προληπτική γραμμή στήριξης τον Δεκέμβριο του 2013 – αλλά στους 18 μήνες που είχαν προηγηθεί είχε αντλήσει αρκετούς πόρους στις αγορές για να καλύψει τις ανάγκες έως το 2015.
Εκτοτε καταγράφει εντυπωσιακούς δείκτες ανάπτυξης, με διαφορά τους υψηλότερους στην Ευρωζώνη: 8,3% το 2014, 25,6% το 2015 (εξαιτίας της συμπερίληψης μεγάλου αριθμού πολυεθνικών που μετέφεραν εκεί τη φορολογική τους έδρα στο εγχώριο προϊόν) και 5,1% το 2016. Η πρόβλεψη για το 2017 είναι 4,8%. H ανεργία έχει μειωθεί από 14,5% στις αρχές του 2013 σε 6,1% (Νοέμβριος 2017), με προοπτική να μειωθεί στο 5,5% το 2018. Το δημοσιονομικό έλλειμμα έχει περιοριστεί από 12,7% του ΑΕΠ το 2011 σε 0,7% το 2016 και πρόβλεψη για 0,4% το 2017, ενώ το δημόσιο χρέος, από 119% του ΑΕΠ το 2013, αναμένεται να κλείσει το 2017 κάτω από το 70%.
Οπως σημείωναν οι εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΚΤ στην έβδομη έκθεση εποπτείας μετά το πρόγραμμα (post-programme surveillance), που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Ιούλιο, «η ανάπτυξη της εγχώριας οικονομίας παραμένει ανθεκτική, καθοδηγούμενη από θετικές εξελίξεις στην αγορά εργασίας, την κατανάλωση και τις βασικές επενδύσεις». Η απομόχλευση των τραπεζών έχει προχωρήσει, σημείωναν οι επόπτες, «και η κεφαλαιακή τους επάρκεια έχει βελτιωθεί σημαντικά». Υπήρχαν, φυσικά, νουθεσίες και κριτική: για τον ρυθμό μείωσης των ελλειμμάτων και του χρέους, σχετικά με τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης και με το ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, που παραμένει υψηλό. Ωστόσο, οι αγορές δεν ανησυχούν: την περασμένη εβδομάδα η Ιρλανδία άντλησε 4 δισ. ευρώ με ένα νέο δεκαετές ομόλογο, με επιτόκιο 0,9%.
Πορτογαλικό «άλμα»
Η Πορτογαλία, η δεύτερη μνημονιακή χώρα που πέτυχε την καθαρή έξοδο, τον Μάιο του 2014, έχει κι αυτή διανύσει πολύ δρόμο από το ναδίρ της ύφεσης. Μετά τρία χρόνια αναιμική προς μέτρια μεγέθυνση του ΑΕΠ (0,9% το 2014, 1,8% το 2015, 1,5% το 2016), το 2017 προβλέπεται να αναπτυχθεί με 2,6%. Η ανεργία, από 17,5% στις αρχές του 2013, έχει μειωθεί στο μισό (8,5% τον περασμένο Οκτώβριο). Το δημοσιονομικό έλλειμμα, από 11,2% του ΑΕΠ το 2010, έπεσε το 2016 στο 2% και αναμένεται το 2017 να μειωθεί περαιτέρω, στο 1,4% του ΑΕΠ. Το μελανό σημείο στους πορτογαλικούς δείκτες είναι το χρέος: το 2016 εξακολουθούσε να ξεπερνά το 130% του ΑΕΠ, οριακά χαμηλότερο από το υψηλό του 2014 (το 2017 αναμένεται να κλείσει στο 126,4% του ΑΕΠ).
Παρ’ όλα αυτά και παρά την αριστερή στροφή στην πολιτική σκηνή με την κυβέρνηση Κόστα το 2015, η Λισσαβώνα μοιάζει να έχει πετύχει το ακατόρθωτο: να συνδυάζει τη δημοτικότητα στο εσωτερικό (την οποία εξαργύρωσαν οι Σοσιαλιστές με την εμφατική τους νίκη στις δημοτικές εκλογές του Οκτωβρίου) με την εμπιστοσύνη των αγορών και των εταίρων. Στην πιο πρόσφατη έκθεση των ευρωπαϊκών αρχών στο πλαίσιο του post-programme surveillance οι μακροοικονομικές επιδόσεις της χώρας χαρακτηρίζονται αξιέπαινες. Τον Δεκέμβριο, η Fitch έγινε ο δεύτερος μεγάλος οίκος αξιολόγησης, μετά την S&P, που επανέφερε την Πορτογαλία στην επενδυτική βαθμίδα (investment grade). Οι αποδόσεις των δεκαετών πορτογαλικών ομολόγων είναι πλέον χαμηλότερες από της Ιταλίας. Ο διορισμός του Μάριο Σεντένο στην προεδρία του Eurogroup αποτελεί επισφράγισμα της αποκατάστασης της εμπιστοσύνης στη χώρα.
Τέλος, υπάρχει το παράδειγμα της Κύπρου, που ολοκλήρωσε επιτυχώς το δικό της πρόγραμμα διάσωσης τον Μάρτιο του 2016. Η κυπριακή οικονομία αναπτυσσόταν ήδη από το 2015 (2%), ρυθμός που επιταχύνθηκε στο 3% το 2016 και, σύμφωνα με τις νεότερες προβλέψεις, στο 3,5% πέρυσι. Η ανεργία, που κορυφώθηκε στο 16,8% τον Σεπτέμβριο του 2013, έχει πέσει στο 10,2% (Οκτώβριος 2017). Το δημοσιονομικό έλλειμμα ύψους 8,8% του ΑΕΠ το 2014 μετατράπηκε σε πλεόνασμα του προϋπολογισμού ύψους 0,5% του ΑΕΠ το 2016, ποσοστό που εκτιμάται ότι υπερδιπλασιάστηκε το 2017. Το δημόσιο χρέος παραμένει στα πολύ υψηλά επίπεδα όπου το εκτόξευσε η κρίση: 107,1% του ΑΕΠ το 2016, με πρόβλεψη 103% του ΑΕΠ για το 2017.
Τον περασμένο Ιούνιο, η Κύπρος άντλησε 850 εκατομμύρια από τις αγορές με την έκδοση επταετούς ομολόγου, με επιτόκιο 2,75%. Τον Οκτώβριο, η Fitch αναβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας σε BB (μία βαθμίδα κάτω από την επενδυτική), με θετικές προοπτικές.