Για τον ΣΥΡΙΖΑ, η ταύτιση κόμματος και κράτους είναι συνεπής προς την ιδεολογία του. Και θα μπορούσε να είναι η βασική στρατηγική διακυβέρνησης, εάν δεν υπήρχε ένα πρακτικό πρόβλημα: η κάθε λέξη του Συντάγματος. Ευτυχώς, για όλους τους πολίτες, ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος έχει συνταγματικούς περιορισμούς που αποτρέπουν μια τέτοια εξέλιξη.
Συνεπώς, μοναδική εναλλακτική για την κυβέρνηση φαίνεται να αποτελεί ο έλεγχος της κορυφής της διοικητικής πυραμίδας, ακόμα και όταν θα είναι στην αντιπολίτευση, πυρπολώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την υλοποίηση του προγράμματος της επόμενης κυβέρνησης.
Αυτή, ακριβώς, η στρατηγική, μέσα από ένα αφήγημα δήθεν «αποκομματικοποίησης», άρχισε να ξεδιπλώνεται από τον Φεβρουάριο του 2016 με την ψήφιση του νόμου 4369/2016, και βασίζεται στις εξής παραδοχές:
• Οι γενικοί γραμματείς υπουργείων και γραμματειών καθώς και οι ειδικοί γραμματείς μετονομάζονται διοικητικοί, τομεακοί και ειδικοί τομεακοί γραμματείς.
• Διορίζονται, μαζί με τα όργανα διοίκησης όλων των δημοσίων φορέων, για κλειστή-μόνιμη τετραετή θητεία, διασφαλίζοντας, θεωρητικά τουλάχιστον, τη θεσμική συνέχεια της διοίκησης.
• Μια 9μελής επιτροπή προεπιλέγει τρεις υποψηφίους, ως επί το πλείστον δημόσιους λειτουργούς, εκ των οποίων οι υπουργοί επιλέγουν τον τελικό επιτυχόντα της αρεσκείας τους.
Η κυβέρνηση, βάσει των παραπάνω, μας καλεί να αποδεχθούμε αγόγγυστα πως ενώ από τη μια επιδιώκει (ανεπιτυχώς) να χειραγωγήσει τη Δικαιοσύνη, να ελέγξει τα ΜΜΕ και τις ανεξάρτητες αρχές και να δημιουργήσει νέες στρατιές ομήρων συμβασιούχων στο Δημόσιο, από την άλλη επιθυμεί διακαώς την αποκομματικοποίηση του κράτους και όχι τον έλεγχό του.
Το αφήγημα όμως δεν πείθει και οι βασικοί λόγοι συνοψίζονται παρακάτω.
Πρώτον, η εισαγωγή ενός νέου διοικητικού επιπέδου πάνω από τους γενικούς διευθυντές δεν αποκομματικοποιεί απολύτως τίποτα, απλώς προσθέτει περιττή γραφειοκρατία αυξάνοντας τις θέσεις ημετέρων και ανατρέποντας τη διοικητική πυραμίδα, με αποτέλεσμα για κάθε γενικό διευθυντή να αναλογεί, πλέον, σχεδόν ένας γραμματέας. Εξάλλου, η θεσμική συνέχεια του κράτους διασφαλίζεται από τους γενικούς διευθυντές και τους λοιπούς προϊσταμένους της διοίκησης, οι οποίοι επιλέγονται με τις διατάξεις του δημοσιοϋπαλληλικού κώδικα. Η ουσιαστική αποκομματικοποίηση προϋποθέτει ενδυνάμωση αυτών των επιπέδων και μεταβίβαση σε αυτούς σημαντικών αρμοδιοτήτων, ειδικά σε ό,τι αφορά το καθημερινό management μιας υπηρεσίας.
Δεύτερον, η 9μελής επιτροπή αξιολόγησης, στην οποία συμμετέχουν και κυβερνητικά στελέχη, διενεργεί συνέντευξη στην οποία λαμβάνεται υπόψη, μεταξύ άλλων, η πρότερη συνολικά διοικητική εμπειρία των υποψηφίων, ενώ δεν υφίσταται καμία αντικειμενική μοριοδότηση, όπως συμβαίνει με την επιλογή των γενικών διευθυντών.
Ομως, η καθυστέρηση εφαρμογής του νόμου, εδώ και δύο χρόνια, έχει επιτρέψει στους ήδη υπάρχοντες, κομματικά τοποθετημένους, γραμματείς να συγκεντρώσουν την εμπειρία αυτή. Και βέβαια στο τέλος της ημέρας η τελική επιλογή ανήκει στον υπουργό.
Τρίτον, εφόσον ο διορισμός των νέων γραμματέων και οργάνων διοίκησης θα γίνει στα μέσα του 2018, η θητεία τους θα διαρκέσει μέχρι το 2022, συμπίπτοντας έτσι με τα 3/4 της κυβερνητικής θητείας της επόμενης κυβέρνησης. Βολικό.
Τέταρτον, εάν πραγματικά η κυβέρνηση ήθελε ένα αποκομματικοποιημένο σύστημα, θα έπρεπε να αποκλείσει τη συμμετοχή όλων όσοι κατέχουν μέχρι σήμερα πολιτικές θέσεις έχοντας τοποθετηθεί με κομματικό τρόπο από την κυβέρνηση, είτε είναι δημόσιοι υπάλληλοι είτε όχι. Δεν το κάνει όμως. Αντιθέτως, πολλές από τις προκηρύξεις που έχουν αναρτηθεί αποτελούν «φωτογραφίες» αυτών των ανθρώπων. Δεν εξηγείται αλλιώς πώς για ίδιες θέσεις (π.χ. διοικητικών γραμματέων υπουργείων) απαιτούνται διαφοροποιημένα προσόντα (π.χ. στις γλώσσες ή στην εργασιακή εμπειρία).
Συμπερασματικά: αντί η κυβέρνηση να διασφαλίσει τη θεσμική συνέχεια της διοίκησης μέσα από την ουσιαστική ενδυνάμωση των γενικών διευθυντών, των διευθυντών και των τμηματαρχών, αυξάνει αλόγιστα τις θέσεις των γραμματέων και των οργάνων διοίκησης των φορέων, ώστε να τις καλύψει με κομματικούς φίλους μέσω μιας έωλης και με διάφορες, βολικές, τρύπες διαδικασίας. Αλλος ένας μύθος του ΣΥΡΙΖΑ που καταρρίπτεται.
* Ο κ. Λεωνίδας Χριστόπουλος είναι σύμβουλος του προέδρου της Ν.Δ. για θέματα κράτους και δημόσιας διοίκησης.