Με ένα πακέτο από προαπαιτούμενα της τέταρτης αξιολόγησης, που θεωρούν βέβαιο ότι δεν θα προλάβει να υλοποιήσει η Ελλάδα έως τον Ιούνιο, άρχισαν ήδη να γεμίζουν οι θεσμοί το «καλάθι» των μεταμνημονιακών υποχρεώσεων της χώρας, θολώνοντας την προοπτική της καθαρής εξόδου.
Ωστόσο, αυτό που θα καταστήσει το «καλάθι» αβάσταχτο για την κυβέρνηση θα είναι μια πιθανή απαίτηση του ΔΝΤ να εφαρμοστεί από 1/1/2019 όχι μόνον η προγραμματισμένη μείωση των συντάξεων, αλλά και η περικοπή του αφορολογήτου, η οποία κανονικά έχει δρομολογηθεί για την 1/1/2020. Τη θέση αυτή υποστήριζε το ΔΝΤ μέχρι και το τέλος της τρίτης αξιολόγησης στην Αθήνα και όπως έλεγε την περασμένη Δευτέρα Ευρωπαίος αξιωματούχος, δεν την έχει αλλάξει.
Πηγές από την Ουάσιγκτον μεταδίδουν ότι το Ταμείο θα περιμένει, βεβαίως, τα δημοσιονομικά αποτελέσματα του 2017, τα οποία θα ανακοινώσει η Eurostat στις 23 Απριλίου, προκειμένου να αποφασίσει τι ύψους μέτρα θα εισηγηθεί για να επιτευχθεί ο στόχος πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ το 2019. Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση ευελπιστεί ότι θα αποδυναμωθεί η επιχειρηματολογία του ΔΝΤ, καθώς το 3,5% του ΑΕΠ το πέτυχε ήδη από το 2017.
Στην πραγματικότητα, το ΔΝΤ είναι πιθανό να επιμείνει, με το επιχείρημα ότι τα αποτελέσματα του 2017 οφείλονται εν μέρει σε προσωρινά μέτρα (π.χ., η οικειοθελής αποκάλυψη εισοδημάτων) και σε ανεπιθύμητες περικοπές δαπανών (κυρίως κοινωνικών), αλλά και επειδή θεωρεί ότι η μείωση του αφορολογήτου είναι μια διαρθρωτική αλλαγή που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα.
Η στάση του Ταμείου αναμένεται να είναι πιο απόλυτη, εκτιμούν οι πηγές στην Ουάσιγκτον, σε περίπτωση που αποφασιστεί η συμμετοχή του τελικά στο πρόγραμμα. Οπως εξηγούν, το Ταμείο θέλει μεν να διατηρήσει την παρουσία του στην Ευρώπη, αλλά η γραφειοκρατία του θα προτιμούσε να απεμπλακεί ειδικά από το ελληνικό πρόγραμμα. Εφόσον παραμείνει, θα το κάνει τηρώντας όλες τις αυστηρές προϋποθέσεις.
Το μπαλάκι βρίσκεται έτσι στο ευρωπαϊκό γήπεδο, με τη νέα γερμανική κυβέρνηση πρωτίστως να καλείται να αποφασίσει κατά πόσον εξακολουθεί να θεωρεί τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα απαραίτητη. Πηγές στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες υποστηρίζουν ότι για ορισμένες τουλάχιστον ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αυτό ισχύει. Σε αυτή την περίπτωση, οι πιέσεις στην κυβέρνηση ίσως κλιμακωθούν το προσεχές διάστημα, καθώς το Ταμείο θα αποκτήσει πάλι πρωταγωνιστικό ρόλο. Σύμφωνα με μία εκδοχή, θα μπορούσε να απαιτηθεί από την Ελλάδα η ταυτόχρονη μείωση αφορολογήτου και συντάξεων, αλλά να μείνει ανοιχτό το ενδεχόμενο των αντιμέτρων, αν και δεν είναι βέβαιο ότι κάτι τέτοιο θα διόρθωνε το πρόβλημα για την κυβέρνηση.
Ριζικές μεταρρυθμίσεις
Σημειωτέον ότι ακόμη κι αν το Ταμείο δεν επιμείνει στην ταυτόχρονη μείωση του αφορολογήτου με τις συντάξεις το 2019 –κάτι που θα μπορούσε να πυροδοτήσει απρόβλεπτες πολιτικές εξελίξεις, ίσως και εκλογές, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις– είναι βέβαιο ότι θα ασκήσει πιέσεις για πιο ριζικές μεταρρυθμίσεις με δεσμευτικό χαρακτήρα.
ΔΝΤ και Ευρώπη θα βρεθούν στο θέμα αυτό, μετά βεβαιότητος, σε κοινή γραμμή και ιδίως στο θέμα των ιδιωτικοποιήσεων, για την πορεία των οποίων επικρατεί απογοήτευση στο ευρωπαϊκό στρατόπεδο. Η Γερμανία, ιδίως, θεωρεί ότι δεν είναι δυνατόν να ζητάει η Ελλάδα ελάφρυνση χρέους, την ώρα που δεν κάνει η ίδια αυτό που περνάει από το χέρι της για τον περιορισμό του, δηλαδή ιδιωτικοποιήσεις. Ελληνικές πηγές αναγνωρίζουν ότι στο θέμα αυτό υπάρχει καθυστέρηση και αναφέρουν ως τις πιο σημαντικές περιπτώσεις τον ΔΕΣΦΑ, το Ελληνικό και τις λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ. Η ολοκλήρωση των εν λόγω ιδιωτικοποιήσεων θα μεταφερθεί, πιθανότατα, στις υποχρεώσεις της μεταμνημονιακής περιόδου.
Σύμφωνα με πληροφορίες από ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, από τα 88 προαπαιτούμενα της τέταρτης αξιολόγησης μόνο τα δώδεκα έχουν γίνει, ενώ για δέκα θεωρείται ήδη βέβαιο ότι θα μεταφερθούν στο μεταμνημονιακό πλαίσιο υποχρεώσεων. Εκτός από τις ιδιωτικοποιήσεις εκεί θα περιληφθούν το Κτηματολόγιο, οι τοποθετήσεις γενικών διευθυντών στο Δημόσιο, ίσως και κάποιες μεταρρυθμίσεις στον τομέα των κοινωνικών παροχών.
Παράλληλα, φυσικά, το ΔΝΤ θα πιέσει την Ευρώπη για αποτελεσματικά μέτρα ελάφρυνσης του χρέους. Μάλιστα, κυβερνητικές πηγές εκτιμούν ότι η απαίτηση του Ταμείου για πρόωρη μείωση του αφορολογήτου ίσως είναι ένα διαπραγματευτικό χαρτί που θα το αποσύρει στο τέλος, εφόσον ικανοποιηθεί στο θέμα του χρέους. Οι πληροφορίες από Ουάσιγκτον αναφέρουν ότι το ΔΝΤ βρίσκει ικανοποιητική, αν και όχι αρκετή, τη γαλλική πρόταση σύνδεσης της ελάφρυνσης του χρέους με το ΑΕΠ. Ευρωπαϊκές πηγές, εξάλλου, μεταδίδουν ότι στο Eurogroup του Μαρτίου ο εκπρόσωπος του Ταμείου εξέφρασε κατανόηση ότι τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους δεν θα είναι έτοιμα πριν από το τέλος του προγράμματος και ζήτησε να υπάρξει έως τον Απρίλιο απλώς ένα περίγραμμά τους. Το Eurogroup της 27ης Απριλίου στη Σόφια αποκτά έτσι ξεχωριστό ενδιαφέρον, ιδίως καθώς θα έχουν προηγηθεί στις 20-22 Απριλίου η εαρινή σύνοδος του ΔΝΤ και η δημοσιοποίηση των στοιχείων της Eurostat στις 23 Απριλίου.