ΣΚΟΠΙΑ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Η άφιξη του Νίκου Κοτζιά και της ελληνικής αποστολής στα Σκόπια δεν συνοδεύτηκε από κάτι αξιοσημείωτο, πέρα από την πυκνή ομίχλη και την παγωνιά που επικρατούσε στη γειτονική χώρα. Σε επίπεδο συμβολισμών, βέβαια, η επίσκεψη είναι αρκετά πλούσια. Κατ’ αρχάς, το αεροπλάνο που μετέφερε την αποστολή προσγειώθηκε σε ένα αεροδρόμιο από το οποίο απουσίαζε το όνομα «Μέγας Αλέξανδρος». Αν και ορισμένες λεπτομέρειες μέσα στο μικρό –για τα ελληνικά δεδομένα– αεροδρόμιο μαρτυρούσαν ότι η μετονομασία έγινε ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο, ώστε να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις. Λεπτομέρειες όπως η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, η οποία περιείχε στην ονομασία της το όνομα «Μέγας Αλέξανδρος».
Ο πλέον ουσιαστικός συμβολισμός είναι ότι πρώτη φορά δύο υπουργοί Εξωτερικών, ο κ. Κοτζιάς και ο ομόλογός του της ΠΓΔΜ Νίκολα Ντιμιτρόφ, βρέθηκαν δύο φορές, μία το βράδυ της Πέμπτης και άλλη μία το πρωί της Παρασκευής, προκειμένου να συζητήσουν επί προτάσεων οι οποίες είναι πια γραπτές. Αυτού του είδους η διπλωματική κινητικότητα μεταξύ Αθηνών και Σκοπίων έχει να καταγραφεί από το 1995 και την υπογραφή της Ενδιάμεσης Συμφωνίας. Από τη μία πλευρά ο κ. Κοτζιάς έχει καταθέσει μια σειρά από προτάσεις, οι οποίες βρέθηκαν στα χέρια των αξιωματούχων της ΠΓΔΜ προ –περίπου– δύο εβδομάδων, ενώ όπως παραδέχθηκε δημοσίως ο κ. Ντιμιτρόφ, ανάλογο κείμενο έχει κατατεθεί και προς την Αθήνα. Σκοπός του κειμένου είναι να υπάρχουν καταχωρισμένες και επισήμως οι θέσεις των Σκοπίων.
Μακρύς ο δρόμος
Παρά τον υψηλό συμβολισμό της επίσκεψης αλλά και τη σημασία της ως ενός ακόμη βήματος στην προσπάθεια επίλυσης της 25ετούς διαφοράς Αθήνας – Σκοπίων, υψηλόβαθμες πηγές του υπουργείου Εξωτερικών ανέφεραν ότι ο δρόμος μπορεί να είναι ακόμα μακρύς. Αρχικά υπήρχε η αισιοδοξία ότι η περίοδος μέχρι το Πάσχα μπορεί να οδηγήσει σε τελική συμφωνία, η οποία απλώς θα επικυρωνόταν τον Απρίλιο ή τον Μάιο, με όποιον τρόπο επέλεγε η κάθε πλευρά, η ΠΓΔΜ σίγουρα με δημοψήφισμα. Ωστόσο, στην πράξη οι διαφορές αποδείχθηκαν πολύ σοβαρότερες απ’ ό,τι είχαν εκτιμηθεί αρχικά, όχι τόσο λόγω της διπλωματικής απόστασης που υπάρχει ανάμεσα στις δύο χώρες, αλλά λόγω των σοβαρών πολιτικών εμποδίων που αντιμετώπισαν τους προηγούμενους μήνες και οι δύο κυβερνήσεις. Στην Ελλάδα, αυτές οι δυσκολίες αποτυπώθηκαν ανάγλυφα στα συλλαλητήρια σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Στην ΠΓΔΜ, αποτυπώθηκαν στη ρητορική και την τακτική των ισχυρότατων θυλάκων που διατηρεί η σκληρή πτέρυγα του VMRO-DPMNE, με προεξάρχοντα τον πρόεδρο της χώρας Γκιόργκι Ιβάνοφ. Σημειώνεται ότι ενώ το πρόγραμμα επαφών περιέλαβε όλο το φάσμα των πολιτικών δυνάμεων της ΠΓΔΜ, σε αυτό δεν υπήρξε πρόβλεψη για συνάντηση με τον κ. Ιβάνοφ.
Σε πρακτικό επίπεδο οι επαφές που έγιναν χθες, θα οδηγήσουν τους δύο υπουργούς Εξωτερικών Κοτζιά και Ντιμιτρόφ ακόμη μία φορά στη Βιέννη, όπου στις εγκαταστάσεις του ΟΗΕ θα αξιολογήσουν την πρόοδο των διαπραγματεύσεων ενώπιον του ειδικού απεσταλμένου του γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών, Μάθιου Νίμιτς. Μετά τη νέα αποτύπωση των θέσεων στις 29 και 30 Μαρτίου υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, δεν αναμένονται νέες εξελίξεις παρά μετά το Πάσχα, αν όχι πολύ αργότερα. Οπως έχει γίνει γνωστό από διπλωματικές πηγές, η συζήτηση έπικεντρώθηκε στα επτά σημεία της πρότασης Κοτζιά, η οποία έχει γίνει δεκτή ως βάση καταγραφής της πορείας των σχέσεων Ελλάδας και ΠΓΔΜ μέχρι τη λύση και πέρα απ’ αυτήν. Για την πλευρά της ΠΓΔΜ παραμένει πολύ σοβαρό πρόβλημα η αναθεώρηση του συντάγματος, την οποία ζητεί η Αθήνα προκειμένου το «erga omnes» να αποκτήσει κάποια υπόσταση. Στην πραγματικότητα το θέμα του Συντάγματος είναι για την Αθήνα συνθήκη εκ των ων ουκ άνευ, προκειμένου η λύση να προχωρήσει. Οι δυσκολίες της πολυκομματικής κυβέρνησης του σοσιαλιστή Ζόραν Ζάεφ επί του θέματος είναι γνωστές και δεδομένες και δεν είναι καν ανάλογες με εκείνες του ΣΥΡΙΖΑ στην Αθήνα, που αντιμετωπίζει τη γνωστή αντίδραση και άρνηση συναίνεσης στη χρήση του όρου «Μακεδονία» ως μέρος επίλυσης της ονοματολογικής διαφοράς.
Οι συμβιβασμοί
Η εκδοχή της «Ανω Μακεδονίας», ήτοι «Gorna Makedonija» (για την Ελλάδα ο συγκεκριμένος όρος αμετάφραστος συνιστά την ιδανική λύση), εξακολουθεί να παραμένει η επικρατέστερη λύση στον δρόμο για τον συμβιβασμό. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη ονομασία προκύπτει και ως εσωτερικός συμβιβασμός στην ΠΓΔΜ, ανάμεσα σε Σλαβομακεδόνες και Αλβανούς. Οι τελευταίοι ήταν, για παράδειγμα, αρνητικοί απέναντι σε προτάσεις όπως το «Μακεδονία του Βαρδάρη» («Vardarska Makedonija»), για λόγους ιστορικούς.
Αναλόγως φαίνεται ότι συμφωνία υπάρχει και στα ακρωνύμια που θα παραχθούν από τη νέα ονομασία. Επίσης, για τη σοσιαλιστική κυβέρνηση Ζάεφ ήταν πολιτικά εξαιρετικά εύκολη η απόφαση μετονομασίας του αεροδρομίου των Σκοπίων και της κεντρικής εθνικής οδού της χώρας, καθώς οι συγκεκριμένες αλυτρωτικές εκφάνσεις είναι συνδεδεμένες με τη διαφθορά του καθεστώτος Γκρούεφσκι, το οποίο έχει μετατρέψει την πρωτεύουσα της ΠΓΔΜ σε μια πραγματική… Ντίσνεϊλαντ αγαλμάτων. Αυτά τα έργα αποτέλεσαν και τον βασικό δίαυλο διά του οποίου στοιχειοθετούνται ακόμη και σήμερα κατηγορίες εναντίον στελεχών που μεσουράνησαν επί των ημερών του Νίκολα Γκρούεφσκι.
Τελευταία, αλλά όχι έσχατη, αντιθέτως καθοριστικής σημασίας, είναι η στάση των Σκοπίων στα ζητήματα που συνδέονται με την ταυτότητα, την ιθαγένεια και τη γλώσσα των κατοίκων της ΠΓΔΜ. Επί τούτου, οι γείτονες εμφανίζονται ανυποχώρητοι, αν και πηγές στην Αθήνα εκτιμούν ότι υπάρχει περιθώριο βελτίωσης και σε αυτόν τον τομέα.