Αποψη: Κοιτώντας μπροστά, προς τη «Νέα Μακεδονία»

Αποψη: Κοιτώντας μπροστά, προς τη «Νέα Μακεδονία»

3' 33" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η μελλοντική συμφωνία σχετικά με την επίλυση του ζητήματος της ονομασίας μεταξύ Ελλάδας και ΠΓΔΜ πρέπει να βασιστεί σε τρεις αρχές:

• Ελευθερία: Αν και η συμφωνία πρέπει να σέβεται τους προβληματισμούς περί Ιστορίας και ταυτότητας, οι αντίστοιχοι λαοί μας τελικά θα πρέπει να απελευθερωθούν από αυτούς τους προβληματισμούς. Οι ιστορικοί δεν θα πρέπει να προσπαθούν να είναι διπλωμάτες και οι διπλωμάτες δεν θα πρέπει να γράφουν ή να ξαναγράφουν την Ιστορία για να εξυπηρετούν τους σκοπούς τους. Δεν μπορούμε να παραμένουμε αιχμάλωτοι αμφισβητούμενων αναγνώσεων της Ιστορίας.

• Ευθύνη: Οι ηγέτες των δύο χωρών, όπως επίσης και οι πολίτες τους, φέρουν την ευθύνη του να καταλήξουν σε μια συμφωνία, μια ευθύνη απέναντι στην επόμενη γενιά που πρέπει να είναι απελευθερωμένη από αυτό το βάρος. Οι ευκαιρίες που προσφέρονται μπορεί να εξαντληθούν σύντομα.

• Αμοιβαία αναγνώριση: Τελικά μιλούμε για μια άσκηση αμοιβαίας αναγνώρισης της αξιοπρέπειας και της καλοπιστίας των δύο πλευρών. Για να είναι όντως καθοριστική αυτή η άσκηση, κάθε πλευρά πρέπει να αναγνωρίσει την ιστορία της ταυτότητας, τους προβληματισμούς κυριαρχίας και τους φόβους εδαφικής ακεραιότητας της άλλης πλευράς. Πρέπει, επίσης, να αναγνωρίσει και την αναγνώριση της άλλης πλευράς: Αναγνωρίζω και πιστεύω ότι αναγνωρίζεις την κυριαρχία μου.

Τα δύο μέρη πρέπει να ξεκινήσουν με ένα σαφές αφήγημα – ότι αυτή είναι μια κοινή περιοχή που κληρονομήθηκε από ιστορικές περιόδους που προηγήθηκαν της έλευσης της εποχής του «εθνικού κράτους». Κανείς δεν μπορεί να μονοπωλήσει το «Μακεδονία». Συνεπώς, από τη γενική ιδέα «μιας κοινής περιοχής» ακολουθούν πολλές ονομασίες, αρκεί να μην περιορίζονται στον όρο «Μακεδονία».

Σε αυτό το πλαίσιο, μια πρώτη δυνατότητα είναι να μείνει το «Δημοκρατία της Μακεδονίας» ανέπαφο, όπως στο Δημοκρατία της Μακεδονίας (Σκόπια), μια επιλογή που έγινε αποδεκτή και από τις δύο πλευρές σε διαφορετική χρονική στιγμή. Αλλά κάποιοι στην ελληνική πλευρά φοβούνται ότι ο προσδιορισμός «Σκόπια» θα έχει τη μαγική ιδιότητα της προοδευτικής εξαφάνισης σταδιακά, όπως και το «Δημοκρατία».

Η ιδέα μιας σύνθετης ονομασίας ως προσδιορισμού, σε οποιαδήποτε παραλλαγή του, έχει υποστηριχθεί επισήμως από την Ελλάδα και τον ΟΗΕ από τα μέσα της δεκαετίας του ’90. Ενώ μια σύνθετη ονομασία εξακολουθεί να απορρίπτεται από πολλούς και των δύο πλευρών, αυτό είναι ο μόνος τρόπος να ξεχαστεί το «μονοπώλιο ταυτότητας». Συγκεκριμένα:

Το «Σλαβομακεδονία» σχετίζεται με έναν διαχωρισμό που βασίζεται στην εθνότητα (Σλάβοι αντί Ελλήνων). Ερχεται, όμως, αντιμέτωπο με την άμεση ένσταση της μοίρας του μη σλαβικού πληθυσμού (κυρίως της εθνότητας των Αλβανών) και της προβληματικής βάσης για συγκρότηση ενός έθνους για εθνικούς αντί για πολιτικούς λόγους. Ούτε το να φτάσουν οι ονομασίες στο σημείο του σλαβοαλβανική Μακεδονία ικανοποιεί κανέναν σήμερα.

Καθώς αυτή η ιστορία σχετίζεται με τη γεωγραφία και την επικράτεια, άλλες προτάσεις περιστρέφονται γύρω από την τοποθεσία της ίδιας της Δημοκρατίας. Η φόρμουλα του γεωγραφικού προσδιορισμού του Βαρδάρη  (κατά τρόπο που προκαλεί σύγχυση είναι, επίσης, το ελληνικό όνομα του ποταμού Αξιού) δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από όσα λύνει, καθώς σημαντικά τμήματα της υφιστάμενης επικράτειας της χώρας διοικήθηκαν από τους Σέρβους ως Μπανόβινα του Βαρδάρη πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπενθυμίζοντας έτσι στην εθνότητα των Αλβανών την οδυνηρή τους κατάσταση εκείνη τη χρονική στιγμή.

Τα «Βόρειος και Ανω» (με διαφορετικούς συνειρμούς) εκλαμβάνονται ως μια πιο ουδέτερη γεωγραφική παραλλαγή, μη προσβλητική για καμία από τις δύο πλευρές, συμπεριλαμβανομένων και των Αλβανών. Αλλά μπορούν να αμφισβητηθούν από τη βουλγαρική οπτική γωνία. Το «Ευρωπαϊκή Μακεδονία» θα αναφερόταν στην ευρωπαϊκή οπτική της χώρας, αλλά τότε ποια θα ήταν η «Μη Ευρωπαϊκή Μακεδονία»;

Εναλλακτικά, το «Νέα Μακεδονία» βασίζεται στη χρονολογική σειρά και στο γεγονός ότι το κράτος δημιουργήθηκε είτε το 1945 ως κράτος της Γιουγκοσλαβίας είτε το 1991 ως ανεξάρτητο κράτος μετά τη διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας, αλλά, σε κάθε περίπτωση, μετά τα υπόλοιπα κράτη που μοιράζονται αυτό που αποκαλούμε εδώ ως περιοχή της Μακεδονίας. Οι υπέρμαχοι –συμπεριλαμβανομένων και ημών– υποστηρίζουν ότι αυτό τονίζει την πραγματική κατάσταση και συνεπάγεται θετικούς συνειρμούς, όπως Νέα Υόρκη ή Νέα Ζηλανδία. Πέραν της επισήμανσης ότι αυτό είναι ήδη το όνομα μιας ημερήσιας εφημερίδας, οι αντιτιθέμενοι φοβούνται ότι αυτή η επιλογή θα συνεπάγεται ρήξη με την αρχαιοδιφική σύνδεση ή τις ρίζες της χώρας με τη σλαβική μετανάστευση του 9ου αιώνα. Αλλά υπονοώντας ότι βασίζεται στην πολιτειακή και όχι στην εθνοτική διάσταση, το «Νέα Μακεδονία» θα απέδιδε περιληπτικά ένα μήνυμα σε μία ονομασία: πρόκειται για ένα σύγχρονο έθνος που πράγματι κοιτάζει στο μέλλον και όχι στο παρελθόν. Τελικά, το «Νέα Μακεδονία» ξεκάθαρα δηλώνει: Ας αφήσουμε τους διαπληκτισμούς για την κληρονομιά του Μεγάλου Αλεξάνδρου πίσω μας.

* Η δρ Καλυψώ Νικολαΐδη είναι καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

** Ο δρ Βέτον Λατίφι είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στην ΠΓΔΜ.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή