Ο Αϊκάν Ερντεμίρ, πρώην βουλευτής του τουρκικού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και νυν στέλεχος του Ιδρύματος για την Προστασία της Δημοκρατίας με έδρα την Ουάσιγκτον, απάντησε σε γραπτές ερωτήσεις της «Κ».
– Στην πρόσφατη έκθεσή σας για το Ιδρυμα Προστασίας της Δημοκρατίας, υποστηρίζετε πως ο Ερντογάν ασκεί μια στοχευμένη διπλωματία ομηρίας εναντίον δυτικών αμάχων. Ποια είναι τα βασικά σας ευρήματα;
– Η διπλωματία της ομηρίας του Ερντογάν ήρθε στην προσκήνιο μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος του 2016. Πρόκειται για μια ευκαιριακή πολιτική, που χρησιμοποιεί φυλακισμένους δυτικούς υπηκόους ως διαπραγματευτικά πιόνια στις διμερείς σχέσεις, με στόχο να αναγκάσει κράτη όπως τη Γερμανία, τις ΗΠΑ ή την Ελλάδα να κάνουν ορισμένες παραχωρήσεις. Τα αιτήματα του Ερντογάν κυμαίνονται από την άμεση έκδοση υπόπτων πραξικοπηματιών, μέχρι την απεμπλοκή στις πωλήσεις όπλων. Στην έρευνα που συνυπέγραψα με τον πρώην πρέσβη των ΗΠΑ, Ερικ Εντελμαν, εντοπίσαμε περισσότερους από τριάντα πολίτες της Δύσης που αντιμετωπίζουν μία σειρά από αμφίβολες πολιτικές κατηγορίες.
– Ισχυρίζεστε επίσης πως ορισμένες καταστάσεις ομηρίας χρησιμοποιούνται για να υφάνουν ένα αντιδυτικό, συνωμοσιολογικό αφήγημα στη χώρα. Ποιος είναι ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης στη διπλωματία της ομηρίας του Ερντογάν;
– Σαφώς υπάρχει και μια εσωτερική διάσταση της διπλωματίας αυτής. Τα κρατικά και διαπλεκόμενα μέσα ενημέρωσης της Τουρκίας διεξάγουν μια συντονισμένη καμπάνια κατά των δυτικών κρατουμένων, ενοχοποιώντας τους ως τρομοκράτες ή κατασκόπους, πράγμα που τους καθιστά αδύνατο να διεκδικήσουν μια δίκαιη δίκη στα τουρκικά δικαστήρια. Αυτή η εκστρατεία ηθικής εξόντωσης διαδραματίζει βασικό ρόλο στην εξάπλωση της ξενοφοβικής κοσμοθεωρίας του κυβερνώντος κόμματος.
– Πώς πιστεύετε πως πλαισιώνεται η Ελλάδα στο μοτίβο της τουρκικής διπλωματίας της ομηρίας;
– Ιστορικά, οι παραβιάσεις στα τουρκοελληνικά σύνορα είναι αρκετά συχνό φαινόμενο. Μέχρι πρόσφατα, και οι δύο πλευρές αντιμετώπιζαν αυτό το ζήτημα με ρεαλισμό, επιλέγοντας να απελευθερώσουν τους στρατιώτες και να μην κλιμακώσουν την κατάσταση. Η μεταχείριση των δύο Ελλήνων στρατιωτών που συνελήφθησαν τον Μάρτιο βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με την προηγούμενη πρακτική, και αποτελεί σαφώς αποτέλεσμα παρέμβασης από το υψηλότερο πολιτικό επίπεδο της Αγκυρας. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο Ερντογάν θέλει η ελληνική κυβέρνηση να εκδώσει όλους τους πιθανολογούμενους πραξικοπηματίες, ως προϋπόθεση για την απελευθέρωση των Ελλήνων στρατιωτών.
– Πρόσφατα, μάλιστα, ο αντιπρόεδρος Μπεκίρ Μποζντάγ έκανε μια πολύ έντονη δήλωση κατά της Ελλάδας, σχετικά με την απελευθέρωση των 8 Τούρκων αξιωματικών. Φαίνεται πως υπάρχει η προσδοκία πως η Ελλάδα πρέπει να παρακάμψει το δικαστικό της σώμα και να τους εκδώσει – τι νομίζετε πώς οδήγησε σε αυτήν την προσδοκία;
– Στο πλαίσιο της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης, το δικαστικό σώμα έχει υποταχθεί πλήρως στην εκτελεστική εξουσία. Οποιοσδήποτε Τούρκος εισαγγελέας ή δικαστής κάνει το λάθος να ενεργήσει ενάντια στη θέληση του Ερντογάν κινδυνεύει να χάσει τη θέση του εν μια νυκτί. Αυτή η πρακτική έχει τυφλώσει τον Ερντογάν και τον εσωτερικό του κύκλο ως προς τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η Δικαιοσύνη στις δυτικές δημοκρατίες. Είναι πρακτικά αδύνατο για την Αθήνα να πείσει την Aγκυρα για την ύπαρξη κράτους δικαίου και διαχωρισμού των εξουσιών στην Ελλάδα. Αυτές οι έννοιες είναι πλέον παντελώς ξένες προς τους αξιωματούχους της τουρκικής κυβέρνησης.
– Πώς λοιπόν θα συμβουλεύατε την Ελλάδα να διαχειριστεί την κατάσταση των δύο στρατιωτικών;
– Πρέπει να υπάρξει ένα συντονισμένο, σαφές μήνυμα ότι οι τακτικές του Ερντογάν, που θυμίζουν παιχνίδια της Τεχεράνης ή της Πιονγιάνγκ, δεν ανήκουν ούτε στην Ε.E. ούτε στο ΝΑΤΟ. Προς το παρόν, υπάρχει απροθυμία να μεταφερθεί το θέμα από το διμερές στο πολυμερές επίπεδο, επιτρέποντας στον Ερντογάν να καθορίσει το ύφος, τον ρυθμό και το περιεχόμενο της κάθε διαπραγμάτευσης. Αυτό πιστεύω ότι τον ενθαρρύνει να συνεχίσει την τοξική του διπλωματία της ομηρίας.