Είναι βασανιστικό το ερώτημα πώς αφανίστηκε μια μικρή κοινωνία μέσα σε λίγες ώρες από μια φονική πυρκαγιά λίγα χιλιόμετρα έξω από το κέντρο της Αθήνας, όπου εδρεύουν οι πιο ισχυρές υπηρεσίες της χώρας, που διαθέτουν τους καλύτερους εξοπλισμούς και τα πιο σύγχρονα επιχειρησιακά μέσα αλλά και τα αντίστοιχα επικοινωνίας και συντονισμού.
Το ερώτημα γίνεται ακόμη βασανιστικότερο αν στα παραπάνω πλεονεκτήματα της Αττικής προσθέσουμε τα δεκάδες μέσα μαζικής ενημέρωσης που συνήθως μεταδίδουν ζωντανά τα γεγονότα, εκατομμύρια σχεδόν κινητά τηλέφωνα και άλλα ψηφιακά μέσα ενημέρωσης καθώς και τα κλασικά, όπως ραδιόφωνο κ.λπ. Γιατί αφέθηκαν αβοήθητοι χιλιάδες άνθρωποι, ενώ μπορούσε να κινητοποιηθεί μέσω της ενημέρωσης μεγάλο δυναμικό υπηρεσιών, εθελοντών, φορέων κ.λπ. να σπεύσουν προς διάσωση και ταυτόχρονα να δίνονται οδηγίες στους ίδιους τους κατοίκους των οικισμών;
Το ερώτημα είναι βασανιστικό διότι δεν χωράει ο ανθρώπινος νους το μέγεθος της τραγωδίας.
Οπως δεν χωράει και η καρδιά τόσο ανθρώπινο πόνο που σημάδεψε όλους μας.
Η Δικαιοσύνη, πρωτίστως, που ερευνά την υπόθεση, οι ειδικοί επιστήμονες, οι ερευνητές και αναλυτές θα δώσουν μία σειρά από απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, καθώς και τις επιμέρους επιχειρησιακές πτυχές.
Υπάρχει, ωστόσο, η σημαντικότερη πτυχή της υπόθεσης που δεν είναι άλλη από τον παράγοντα Ανθρώπινο Δυναμικό. Με ποιον τρόπο δηλαδή συμμετείχαν, λειτούργησαν και έδρασαν οι καθ’ ύλην αρμόδιοι – νόμιμοι εντεταλμένοι και διαχειριστές του συγκεκριμένου περιστατικού.
Η εξέλιξη της πυρκαγιάς στο Νταού Πεντέλης ήταν ταχύτατη και σφοδρότατη, με αποτέλεσμα πολύ γρήγορα να καταστεί ανεξέλεγκτη και καταστροφική καθώς κατευθυνόταν σε οικισμούς που γειτνιάζουν ή βρίσκονται μέσα σε περιαστικά δάση.
Ας επιχειρήσουμε μια σύντομη απεικόνιση της συγκεκριμένης στιγμής, όταν ο επιτόπιος επικεφαλής αξιωματικός της Πυροσβεστικής στο Νταού Πεντέλης ενημερώνει την πολιτική και υπηρεσιακή ηγεσία που βρίσκεται στο επιχειρησιακό κέντρο ότι η πυρκαγιά κινείται ταχύτατα και υπάρχουν δυσκολίες στην αντιμετώπισή της. Ποια είναι η αντίδραση της ηγεσίας και των λοιπών υπευθύνων διαχείρισης κρίσεων. Πώς αξιολογούν την απειλή;
Τα δεδομένα είναι: άνεμοι 120 χλμ./ώρα, θερμοκρασία 37 βαθμοί, πολλή καύσιμη ύλη, περιαστικό δάσος με πυκνοκατoικημένους οικισμούς.
Πώς αντιδρούν επιχειρησιακά όταν είναι βέβαιο ότι η φωτιά κινείται ή κινήθηκε ήδη προς οικισμούς και κινδυνεύουν άμεσα άνθρωποι;
Τι εντολές έχουν και τι απαντούν οι αρμόδιοι του τηλεφωνικού κέντρου 199 στις εκατοντάδες τηλεφωνικές κλήσεις πολιτών που απεγνωσμένα ζητούν βοήθεια;
Γιατί τελικά δεν σπεύδουν να κατευθύνουν επειγόντως τις δυνάμεις προς τον φλεγόμενο οικισμό για να διασώσουν ζωές;
Δεν αναφέρομαι μόνο στους κανονισμούς εκκένωσης οικισμών σύμφωνα με τον «Ξενοκράτη» που οφείλουν να εφαρμόσουν άμεσα. Αναφέρομαι στο ύψιστο καθήκον που έχει η ηγεσία εκείνη τη στιγμή. Να πάρει την απόφαση, να αναλάβει δράση, να πάρει στα χέρια της το πρόσταγμα της μάχης.
Είναι φανερό ότι δεν είχαν εικόνα της κατάστασης, γι’ αυτό δεν έδωσαν κατάλληλες εντολές, γι’ αυτό δεν έδρασαν αποτελεσματικά.
Χωρίς πληροφορίες κι ο καλύτερος στρατηγός είναι τυφλός. Για παράδειγμα, η λαθεμένη απόφαση για διοχέτευση στο Μάτι των αυτοκινήτων θα μπορούσε να διορθωθεί αν η πληροφορία είχε έγκαιρα φτάσει στο κέντρο επιχειρήσεων.
Κι αν άλλοι αιφνιδιάστηκαν, η ηγεσία δεν νοείται να το πάθει. Αν έλειπαν οι πληροφορίες, θα μπορούσαν εναλλακτικά ο αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος και ο αντίστοιχος της Αστυνομίας να επιβιβαστούν σε ένα από τα ελικόπτερα παντός καιρού της Πυροσβεστικής που διαθέτουν ανεπτυγμένα συστήματα παρατήρησης προκειμένου να διαμορφώσουν εικόνα και εκτίμηση της φλεγόμενης περιοχής και ταυτόχρονα να γίνουν πιο αποτελεσματικοί ως προς τον συντονισμό των επίγειων δυνάμεων. Τα ελικόπτερα αυτά μεταδίδουν επίσης ζωντανή εικόνα στο επιχειρησιακό κέντρο. Ασφαλώς και υπήρχαν προβλήματα παρατήρησης από αέρος λόγω του καπνού. Ωστόσο, ο καθένας στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του και με σημείο αναφοράς το συντονιστικό κέντρο θα αναλάμβανε να κατευθύνει και να εκτελέσει το σχέδιο διάσωσης αποτελεσματικά, διότι θα έβλεπε με γυμνό μάτι ή με οπτικά μέσα κάθε πτυχή του προβλήματος και θα κατηύθυνε ανάλογα τις δυνάμεις όλων των εμπλεκομένων. Για παράδειγμα, να δώσουν με επίσημες ανακοινώσεις μέσω των ΜΜΕ οδηγίες προς τους πολίτες καθώς και σε εκατοντάδες εθελοντές που μπορούσαν να κινητοποιηθούν από τις εγγύτερες περιοχές. Να εκπέμψουν απο αέρος άμεσα ζωντανά μηνύματα προς τους κατοίκους να ακολουθήσουν συγκεκριμένους δρόμους διαφυγής και να κατευθύνουν το έργο διάσωσης. Να ρυθμίσουν την κυκλοφορία από αέρος με εντολές προς την Τροχαία, να κινητοποιήσουν άμεσα τις δυνάμεις Λιμενικού και ιδιωτικών σκαφών για άμεση προσέλευση στην παραλιακή ζώνη.
Η περιγραφή αυτή δεν αποτελεί σενάριο σε ταινία επιστημονικής φαντασίας. Ειναι η αυτονόητη δράση της ηγεσίας όταν οι συνθήκες το επιβάλλουν. Γιατί η ασφάλεια είναι το ύψιστο καθήκον της συντεταγμένης δημοκρατικής πολιτείας.
Η διαχείριση κρίσεων, ιδιαίτερα η αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, παίρνει ενίοτε χαρακτηριστικά πολεμικής αναμέτρησης με τα στοιχεία της φύσης.
Εκεί δοκιμάζονται οι ηγεσίες που μπαίνουν μπροστά στη μάχη, με επίγνωση της αποστολής, με άριστη επιχειρησιακή κατάρτιση καθώς και ικανότητα ενθάρρυνσης – κινητοποίησης του προσωπικού.
Η επιλογή ηγεσίας στα σώματα ασφαλείας, η τοποθέτηση αξιωματικών σε μάχιμες υπηρεσίες που έργο τους αποτελεί η μάχη ενάντια στο έγκλημα και στις φυσικές καταστροφές, η διάσωση και προστασία της ζωής, οφείλει να έχει χαρακτηριστικά απόλυτης αξιοκρατικής και επιχειρησιακής αξιολόγησης. Εχουμε ανάγκη από επιχειρησιακούς ηγέτες, πραγματικούς αρχηγούς, πολεμιστές και μπροστάρηδες στη μάχη.
* Ο κ. Μιχάλης Χρυσοχοΐδης είναι πρώην υπουργός.