Η σκιά του εθνικισμού και του λαϊκισμού έπεσε βαριά χθες το απόγευμα πάνω από την καθιερωμένη πλέον κεντρική εκδήλωση του Athens Democracy Forum, στη Στοά του Αττάλου. Με κεντρικό θέμα της συζήτησης την ιδέα της δημοκρατίας σε κίνδυνο, ο συντονιστής της κουβέντας, αρθρογράφος των New York Times Ρότζερ Κόεν, και τα τρία μέλη του πάνελ τοποθετήθηκαν –και ενίοτε διαφώνησαν έντονα– για μια σειρά από φλέγοντα ζητήματα της τρέχουσας επικαιρότητας.
Ο Κισόρ Μαμπουμπάνι, καθηγητής Πρακτικής της Δημόσιας Πολιτικής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σιγκαπούρης, πρώην διπλωμάτης και συγγραφέας, πιο πρόσφατα, του βιβλίου «Has the West Lost it? », χρησιμοποίησε ίσως την πιο αξιομνημόνευτη φράση. «Οι δημοκρατίες είναι σαν οργισμένοι δράκοι», είπε – απαιτούν καθημερινή διαχείριση για να μην ξεφύγει η κατάσταση από τον έλεγχο. Ο κ. Μαμπουμπάνι τάχθηκε κατά του εφησυχασμού και της άκριτης λατρείας των δημοκρατικών καθεστώτων: «Η δημοκρατία δεν είναι θεότητα, είναι μια πρόκληση».
Χαρακτηρίζοντας υπερβολικά απαισιόδοξο το κλίμα στο συνέδριο, ο Σιγκαπουριανός διανοούμενος θύμισε ότι «σήμερα ζουν περισσότεροι άνθρωποι υπό δημοκρατικά καθεστώτα από οποτεδήποτε στην Ιστορία», ενώ προέβλεψε ότι «ακόμη περισσότερες χώρες θα γίνουν δημοκρατικές, γιατί υπάρχουν πολύ περισσότερα πρότυπα δημοκρατίας σήμερα». Πρόσθεσε ότι η σχέση Κίνας – ΗΠΑ θα είναι απολύτως καθοριστική για τον 21ο αιώνα και εξέφρασε τις αμφιβολίες του για το αν το αίτημα εκπροσώπησης της κολοσσιαίας κινεζικής αστικής τάξης θα οδηγήσει στον πολιτικό αφανισμό του κομμουνιστικού κόμματος ή αν αυτό θα βρει τρόπο να προσαρμοστεί.
Τέλος, ο κ. Μαμπουμπάνι επέμεινε ότι το Πεκίνο δεν σχεδιάζει να εξαγάγει το κινεζικό πολιτικό μοντέλο ευρύτερα, προκαλώντας την έντονη αντίδραση του συντονιστή όσο και της Μονίκ Βιλά, διευθύνουσας συμβούλου του Ιδρύματος Thomson Reuters.
Η κ. Βιλά μίλησε για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα ΜΜΕ και την ευθύνη τους απέναντι στη δημοκρατία στην εποχή του Τραμπ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αναφέρθηκε στον κομβικό ρόλο που έπαιξε η αμερικανική τηλεόραση στην πολιτικό άνοδο και τελική επικράτηση του Τραμπ, αλλά χαιρέτισε τη σθεναρή αντίδραση της αμερικανικής Δικαιοσύνης και του Τύπου απέναντι στις ακρότητες της προεδρίας του.
Για την Πολωνία
H Καρολίνα Βιγκούρα, επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Δημοσίου Διαλόγου στην Cultura Liberalna, την επιφανέστερη κεντρώα δεξαμενή σκέψης στην Πολωνία, εξήγησε με πρωτότυπο τρόπο τη αντιφιλελεύθερη στροφή της χώρας της τα τελευταία χρόνια. Οταν η χώρα ήταν ακόμα υπό κομμουνιστικό ζυγό, είπε, «βλέπαμε τη Δύση ως ανώτερη όχι μόνο οικονομικά, αλλά και ηθικά. Η προηγούμενη γενιά, καθώς εισερχόταν στα δυτικά σαλόνια, συμπεριφερόταν σαν μετανάστες πρώτης γενιάς – με δέος και σεβόμενοι όλους τους κανόνες. Εμείς είμαστε σαν μετανάστες δεύτερης γενιάς… πολύ πιο επικριτικοί» απέναντι στο νέο μας σπίτι. Πάντως η κ. Βιγκούρα τόνισε ότι δεν πρέπει να επικρατήσει ηττοπάθεια: «Οι ΗΠΑ δεν είναι ο Τραμπ, η Πολωνία δεν είναι ο Κατσίνσκι, η Ουγγαρία δεν είναι ο Ορμπαν». Και σημείωσε ότι, στη δεξαμενή σκέψη της, «προσπαθούμε να επανεφεύρουμε τον φιλελευθερισμό», χωρίς την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε απλά να επιστρέψουμε στην εποχή πριν αναλάβει την εξουσία η σημερινή κυβέρνηση.
Στη σύντομη εισαγωγική του ομιλία, ο Μαρκ Τόμσον, διευθύνων σύμβουλος των New York Times, απέτισε φόρο τιμή στον πρώην γενικό γραμματέα του ΟΗΕ και περυσινό σύνεδρο του Athens Democracy Forum, Κόφι Ανάν, που έφυγε από τη ζωή το καλοκαίρι. Ο κ. Τόμσον αναφέρθηκε επίσης στις κακόβουλες διαδικτυακές εκστρατείες μετατροπής της «εύλογης κριτικής σε μίσος και κυνισμό», κατονομάζοντας ειδικά τη Ρωσία ως ηθικό αυτουργό «ενός συνεχούς υπόγειου πολέμου» παραπληροφόρησης και αποσταθεροποίησης.
Τέλος, στη δική του παρέμβαση, ο δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης σημείωσε ότι πλέον «οι απειλές για τη δημοκρατία ξεκινούν ολοένα και πιο συχνά από τις ίδιες τις κάλπες». Δημαγωγοί που «εκμεταλλεύονται τον φόβο για έναν κόσμο που αλλάζει με ραγδαίους ρυθμούς», τόνισε ο κ. Καμίνης, «καταλαμβάνουν την εξουσία και τη χρησιμοποιούν για να αποδυναμώσουν τους ίδιους τους δημοκρατικούς θεσμούς που διασφαλίζουν την ομαλή διεξαγωγή του πολιτικού ανταγωνισμού – την ανεξάρτητη Δικαιοσύνη και την ελευθερία της έκφρασης».
Η νέα ένταση
Στις πρωινές συνεδρίες στο Ζάππειο, ο Γιάσα Μουνκ, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και συγγραφέας του βιβλίου «The People v. Democracy» (Harvard University Press), εστίασε στην ανησυχητική τάση των δυτικών κοινωνιών να ψυχραίνονται απέναντι στη δημοκρατία. Είναι κάτι που συμβαίνει «με ανησυχητικούς ρυθμούς», ανέφερε ο κ. Μουνκ. Ο συγγραφέας, που είναι εκτελεστικός διευθυντής στο Tony Blair Insitute for Global Change, μίλησε επίσης για τη «μεγάλη ένταση» μεταξύ φιλελευθερισμού και δημοκρατίας στη Δύση, καθώς πολλοί νιώθουν να μην εκπροσωπούνται, εγκλωβισμένοι μεταξύ της επιρροής του χρήματος στην πολιτική και του διευρυνόμενου πεδίου άσκησης πολιτικής από μη εκλεγμένους αξιωματούχους και οργανισμούς.