Ο θαυμαστός κόσμος του Ρέντσο Πιάνο

Ο θαυμαστός κόσμος του Ρέντσο Πιάνο

4' 55" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Δεν έχουμε να πάμε πουθενά, παρά μόνον στο μέλλον, το μέλλον είναι ο προορισμός μας». Αυτή η φράση του Ρέντσο Πιάνο, την οποία είπε σε παλαιότερη συζήτηση με τον επίσης αρχιτέκτονα Ρίτσαρντ Ρότζερς και τον πρώην διευθυντή του Guardian Αλαν Ράσμπριτζερ, μου έρχεται στο μυαλό με αφορμή την έκθεση αφιερωμένη στο έργο του που ξεκίνησε στη Royal Academy του Λονδίνου. Προς το μέλλον, άραγε, δεν δείχνει και το Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος, μία από τις κορυφαίες δημιουργίες του Πιάνο που παρουσιάζονται στην έκθεση, ένα κτίριο που μοιάζει έτοιμο να πετάξει προς τους ουρανούς του Αιγαίου, κάτι που δεν είναι υποκειμενικό, ούτε τυχαίο, αλλά, όπως ομολογείται στην έκθεση του Λονδίνου, είναι μάλλον μια συνειδητή επιλογή του αρχιτέκτονα.

Ο θαυμαστός κόσμος του Ρέντσο Πιάνο-1

Ο Ρέντσο Πιάνο έχει υπογράψει πάνω από 100 κτίρια.

Βλέποντας το αυτοβιογραφικό φιλμ 17 λεπτών που προβάλλεται σε ένα σκοτεινό δωμάτιο ανάμεσα στις δύο μεγάλες αίθουσες με τα δεκαέξι κτίρια του Πιάνο, μαθαίνουμε ότι είναι γιος και εγγονός εργολάβων, γεννημένος το 1937 στη Γένοβα, και θυμάται ακόμα τον πατέρα του, κάθε Κυριακή μετά την εκκλησία, να τον πηγαίνει στη θάλασσα για να βλέπει τα καράβια που του θύμιζαν κινούμενα κτίρια. «Αυτό είναι μια εξήγηση γιατί τα κτίρια που σχεδιάζω είναι πάντοτε ιπτάμενα πλοία», λέει. Ιδού λοιπόν το μυστικό: η αίσθηση που μας δίνει το κτίριο που στεγάζει τη Λυρική Σκηνή και την Εθνική Βιβλιοθήκη είναι προμελετημένη, είναι στοιχείο της αρχιτεκτονικής υπογραφής του Πιάνο.

Ο ανήσυχος κύριος Πιάνο, παρά το γεγονός ότι εργαζόταν στην εταιρεία του πατέρα και του παππού του, που κατασκεύαζε πολλά κτίρια και εργοστάσια ήδη από τις αρχές του Μεσοπολέμου, έφυγε από την Ιταλία προτού κλείσει τα 30 για να γλιτώσει από τον αφόρητο επαρχιωτισμό που επικρατούσε τότε. «Λατρεύω τη χώρα μου, αλλά το ’60 στην Ιταλία έβαζαν τους αρχιτέκτονες στην ίδια κατηγορία με τους μηχανικούς πλυντηρίων και τους υδραυλικούς», έχει πει. Στο Λονδίνο ένας δυνατός άνεμος καινοτομίας και δημιουργικότητας ξεσκόνιζε τα μυαλά – και όχι μόνο στην αρχιτεκτονική. Εκεί γνώρισε τον Ρίτσαρντ Ρότζερς και προτού σφραγίσουν και οι δύο την αρχιτεκτονική των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών ήταν δύο μάλλον άνεργοι τριαντάρηδες που δεν είχαν τίποτα να χάσουν και γι’ αυτό τόλμησαν να καταθέσουν μία πρόταση στον διαγωνισμό της γαλλικής κυβέρνησης για την ανέγερση του Κέντρου Ζορζ Πομπιντού στο Παρίσι.

Ο θαυμαστός κόσμος του Ρέντσο Πιάνο-2

Jérôme Seydoux Pathé Foundation, Παρίσι, 2014.

«Πτήση» στο Παρίσι

Ηταν μια πρόταση ανάμεσα σε άλλες 679, η οποία κέρδισε και οδήγησε το 1977 στα εγκαίνια ενός από τα πιο εμβληματικά κτίρια στον κόσμο, που χαρακτηρίστηκε «ένα διαστημόπλοιο στο κέντρο του Παρισιού» – ιδού και πάλι η μεταφορά της πτήσης. Χάρη στον Πιάνο και στον Ρότζερς, αλλά και στον Τζιανφράνκο Φραντσίνι και τον Ιρλανδό μηχανικό Πίτερ Ράις, το γαλλικό Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης είναι το ίδιο ένα σπουδαίο έργο μοντέρνας τέχνης, γιατί όπως κάθε έργο μοντέρνας τέχνης δεν διαφέρει για να διαφέρει, αλλά για να αποκαλύψει μια εκδοχή βαθύτερης πραγματικότητας πίσω από την αρχική δομή, πίσω από τις πρώτες εντυπώσεις που αφήνει η ύλη στον παρατηρητή.

Για παράδειγμα, στα κτίρια του Πιάνο, η μηχανική, οι λειτουργικές αναγκαιότητες δεν αποτελούν έναν κρυμμένο σκελετό, αλλά την ουσία των κατασκευών, κάτι που έχει αναφορά στην παράδοση των γοτθικών καθεδρικών ναών, που οι σκελετοί επιβάλλονται στη δομή και σφραγίζουν την αισθητική. Αυτή η τολμηρή ανανέωση πατροπαράδοτων μεθόδων ονομάστηκε, τη δεκαετία του ’70, αρχιτεκτονική hi-tech, αρχιτεκτονική υψηλής τεχνολογίας, με κυριότερο εκφραστή το δίδυμο του Πομπιντού, αν και ο Πιάνο, ταπεινός και προσγειωμένος, δεν συμφωνεί απόλυτα με την ονομασία του κινήματος.

Ο θαυμαστός κόσμος του Ρέντσο Πιάνο-3

Το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Πάντως, η αποκάλυψη και η μεταφορά στο εξωτερικό των κλιμακοστασίων και των ζωτικών αγωγών αέρος, ύδρευσης και ρεύματος του κτιρίου, που χαρακτήρισαν το Κέντρο Πομπιντού, είναι γνώρισμα του «ύφους Πιάνο» σχεδόν σε όλα του τα κτίρια. Δεν πρόκειται για μια «παραξενιά». Η απόφαση αυτή τού επιτρέπει να απελευθερώνει χώρους στο εσωτερικό επιτυγχάνοντας μέγιστη λειτουργικότητα, αλλά και να διευρύνει τις δυνατότητες αξιοποίησης σύγχρονων, ευέλικτων και ελαφρών υλικών στις διαφορετικές επιφάνειες έτσι ώστε το κτίριο να διαλέγεται με τα φυσικά στοιχεία και ιδίως με τον αέρα και το φως. Μάλιστα, στο «Σταύρος Νιάρχος» η ηλιακή ενέργεια συλλέγεται από την οροφή και αξιοποιείται για τις ανάγκες του κτιρίου. Κατά συνέπεια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αισθητική πρόσληψη των κτιρίων του Πιάνο συμπυκνώνεται στην ιδέα μιας δημιουργίας που πάλλεται, κινείται, ίπταται και επικοινωνεί με το περιβάλλον σαν να πρόκειται για ένα αναπόσπαστο και αυτονόητο χαρακτηριστικό του περιβάλλοντος αυτού. «Στις 10 το πρωί πρέπει να είσαι ποιητής, αλλά το μεσημέρι πρέπει να είσαι χτίστης», λέει στο φιλμ, με τη χαρακτηριστική σεμνότητά του, και επιμένει ότι δεν είναι ένας διανοούμενος της αρχιτεκτονικής, απλώς «του αρέσει να χτίζει».

Ο θαυμαστός κόσμος του Ρέντσο Πιάνο-4

Jean-Marie Tjibaou Cultural Centre.

Η αίσθηση της αιώρησης

Εχει αποκαλέσει τον εαυτό του «Κουασιμόδο του Πομπιντού», γιατί το γραφείο του στο Παρίσι βρίσκεται πολύ κοντά στο Κέντρο Πομπιντού, ενώ διατηρεί και ένα άλλο συγκρότημα γραφείων στη Γένοβα σε έναν καταπράσινο λόφο πάνω στη θάλασσα. Του αρέσει η ιστιοπλοΐα, η βραδύτητα, η σιωπή και η αίσθηση της αιώρησης, στον αέρα και στη θάλασσα.

Στο κέντρο της φιλοσοφίας του βρίσκεται ο άνθρωπος και το περιβάλλον κι εκεί ερευνά, εντοπίζει, ανακαλύπτει την έννοια της ομορφιάς. «Η ομορφιά είναι σαν το πουλί του παραδείσου», λέει, «κάθε φορά που πας να το πιάσεις, πετάει μακριά. Η πραγματική ομορφιά είναι κάτι αόρατο, που όταν έρχεται στην επιφάνεια αλλάζει τον κόσμο. Η ομορφιά των κτιρίων μπορεί να αλλάξει μια πόλη, μπορεί να αλλάξει τους ανθρώπους».

Ο θαυμαστός κόσμος του Ρέντσο Πιάνο-5

The Shard (2013). Σχέδιο του ουρανοξύστη 310 μέτρων και 72 ορόφων δίπλα στο London Bridge Station στο Λονδίνο.

Στην έκθεση βλέπουμε, εκτός από το Πομπιντού και το «Σταύρος Νιάρχος», τον περίφημο ουρανοξύστη Shard στο Λονδίνο, το διεθνές αεροδρόμιο Κανσάι χτισμένο επάνω σε ένα τεχνητό νησί στην Οζάκα της Ιαπωνίας, το νέο μουσείο Γουίτνι και το κτίριο των «Τάιμς της Νέας Υόρκης», το κτίριο της συλλογής Μενίλ στο Χιούστον του Τέξας. Στο δωμάτιο όπου προβάλλεται το φίλμ του Τόμας Ριντελσάιμερ, υπάρχει ένα μεγάλο φανταστικό νησί από κόντρα πλακέ, όπου επάνω του υπάρχουν εκατό πλαστικά μοντέλα κτιρίων του Πιάνο σε κλίμακα 1:1000. Είναι ίσως η ιδανική πόλη, η δική του σύλληψη για την ομορφιά.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή