To Αρατσίνοβο, 17 χιλιόμετρα έξω από τα Σκόπια, είναι ένα χωριό εμβληματικό για το αλβανικό στοιχείο της ΠΓΔΜ. Την άνοιξη του 2001, όταν στη χώρα μαίνονταν οι ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ Αλβανών και σλαβομακεδονικών δυνάμεων ασφαλείας, το κατέλαβαν μέσα σε μία νύχτα άνδρες του UCK, του οποίου ηγείτο ο σημερινός πολιτικός τους ηγέτης Αλί Αχμέτι και απειλούσαν ότι θα βομβαρδίσουν την πόλη των Σκοπίων, αλλά και το διεθνές αεροδρόμιο «Πέτροβατς».
Χρειάστηκαν η δραστική παρέμβαση του τότε ύπατου αρμοστή της Ευρωπαϊκής Ενωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Αμυνας Χαβιέ Σολάνα και ένα δραματικό παρασκήνιο για να αποφευχθεί η αιματοχυσία και να αποχωρήσουν ανενόχλητοι οι αντάρτες, που είχαν βγει τότε στα βουνά διεκδικώντας με τα όπλα ισοτιμία και ισονομία για το αλβανικό στοιχείο της FYROM και ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε.
Σήμερα, οι Αλβανοί του Αρατσίνοβο, που υπερτερούν πληθυσμιακά των Σλαβομακεδόνων του χωριού-συμβόλου της εξέγερσης, δεν έκαναν χρήση του «όπλου» της ψήφου για να περάσουν την πόρτα της Ατλαντικής Συμμαχίας και της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που για την ηγεσία τους ήταν το πραγματικό διακύβευμα στο δημοψήφισμα. Αλλά δεν ήταν μόνο οι Αλβανοί του Αρατσίνοβο που γύρισαν την πλάτη στο κάλεσμα του Αχμέτι και των άλλων κομμάτων για μαζική προσέλευση στην κάλπη.
Ενδεικτικά, σε έναν άλλο αλβανοκρατούμενο δήμο, κοντά στο Κουμάνοβο, το Λίπκοβο, δήλωσε αποχή το 46% και στο προάστιο της πόλης των Σκοπίων, Σαράι, δεν πήγε να ψηφίσει το 34%, ποσοστά αδιανόητα παραμονές του δημοψηφίσματος, δεδομένου ότι η ηγεσία των Αλβανών που είχε κάνει τεράστια κινητοποίηση –επιστρατεύοντας λεωφορεία ακόμα και ταξί για τη μεταφορά ψηφοφόρων– βεβαίωνε ότι όλοι οι ομοεθνείς θα ήσαν παρόντες στο κάλεσμά της.
Εσωτερικές αντιθέσεις
Μια πρώτη ανάλυση, της μάλλον αναπάντεχης αποχής του αλβανικού στοιχείου, την αποδίδει σε ενδοαλβανικές αντιθέσεις και πράξη αποδοκιμασίας στη σημερινή ηγεσία που φέρεται να έχει κουράσει μερίδα των εκλογέων.
Το αγωνιώδες, ωστόσο, ερώτημα που έχει αρχίσει να τίθεται στις συζητήσεις για το μέλλον της FYROM, όχι μόνο στα Σκόπια αλλά και σε άλλες βαλκανικές πρωτεύουσες και ξένες διπλωματικές αποστολές, αφορά στο πώς θα συμπεριφερθούν οι Αλβανοί του Τετόβου σε περίπτωση κατά την οποία δεν υπάρξει συμφωνία και ο δρόμος προς το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ενωση κλείσει.
«Οι Αλβανοί επί τρεις και πλέον δεκαετίες προσμένουν να στοιχηθεί η χώρα με τη Δύση και εργάστηκαν αδιαλείπτως για την έλευση της ημέρας αυτής. Ετσι, χωρίς τον παραμικρό ενδοιασμό και με πλήρη αυτοπεποίθηση, σας ομολογώ πως δεν υπάρχει Αλβανός σ’ αυτή τη χώρα που να μην επιθυμεί την ένταξη στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ενωση, συνεπώς και θα ψηφίσουν μαζικά στο δημοψήφισμα», δήλωνε στην «Κ», μια Κυριακή προτού στηθεί η κάλπη ο βουλευτής και εκ των στενών συνεργατών του Αλί Αχμέτι, Αρντάν Γκρούμπι.
Τα πράγματα, όμως, δεν ήρθαν όπως ακριβώς τα περίμεναν και αν η συμφωνία των Πρεσπών ναυαγήσει οριστικά, ενδεχόμενο πολύ πιθανό, τότε τα όρια προσμονής των Αλβανών για ένταξη στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε. ασφαλώς θα δοκιμαστούν, δεδομένου ότι είχαν αναγάγει το δημοψήφισμα ως την «ιστορική ευκαιρία» που δεν έπρεπε να χαθεί.
Με δεδομένη την κινητικότητα γενικότερα στη βαλκανική για «εθνική ομογενοποίηση» του αλβανικού στοιχείου –κατ’ άλλους Μεγάλη Αλβανία– η οποία επιταχύνεται με τις κυοφορούμενες εξελίξεις για τη διευθέτηση των συνόρων μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας διά της ανταλλαγής εδαφών, αλλά και τη διακηρυχθείσα από Τίρανα και Πρίστινα κατάργηση των μεταξύ τους συνοριακών ελέγχων, πώς θα συμπεριφερθούν οι Αλβανοί στη FYROM; Θα περιμένουν μερικές ακόμα δεκαετίες για να βρεθούν, αν βρεθούν, υπό την προστατευτική ομπρέλα του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης και να αισθανθούν ασφαλείς έναντι του ιστορικού εχθρού τους, των Σέρβων δηλαδή, ή θα αρχίσουν να βλέπουν προς τα Τίρανα και την Πρίστινα δεδομένου ότι ο «γάμος» και η συγκατοίκηση υπό την ίδια κρατική στέγη με τους Σλαβομακεδόνες δεν θα έχει κανένα νόημα πλέον γι’ αυτούς;
«Αυτός είναι ο μεγάλος εφιάλτης που αναδύεται από τις εξελίξεις στα Σκόπια. Οι Αλβανοί αν αισθανθούν ότι πλέον δεν υπάρχει προοπτική ένταξής τους στις ευρωατλαντικές δομές, θα προστρέξουν στους “αδελφούς” των Τιράνων και του Κοσόβου για να το παλέψουν όλοι μαζί, με όχημα την Αλβανία που είναι ήδη μέλος του ΝΑΤΟ και τότε θα τρέχουμε και πάλι όλοι στα Βαλκάνια», έλεγε στην «Κ» εν ενεργεία διπλωματική πηγή, με μεγάλη εμπειρία στις βαλκανικές ζυμώσεις, στο προσκήνιο αλλά και στο παρασκήνιο.
Πάντως, στόχος του πρωθυπουργού Ζόραν Ζάεφ, όπως αποφασίστηκε στη συνεδρίαση της εκτελεστικής επιτροπής του κόμματός του SDSM, είναι να ψηφιστούν από την υφιστάμενη Βουλή οι συνταγματικές τροποποιήσεις και αν αυτό δεν καταστεί δυνατό, τότε «δεν απομένει άλλη επιλογή παρά πρόωρες βουλευτικές εκλογές αμέσως, στις οποίες οι πολίτες θα αποφασίσουν το μέλλον τους».
Οι οκτώ «γενναίοι»
Για να εξασφαλίσει, όμως, την απαιτούμενη πλειοψηφία των 2/3, ο κυβερνητικός συνασπισμός θα πρέπει να βρει οκτώ «γενναίους» από το κόμμα του VMRO που έχει θέσει θέμα κομματικής νομιμότητας στους βουλευτές του επ’ απειλή «στιγματισμού» όσων «προδώσουν» τη «βούληση του λαού», όπως την ερμηνεύει η εθνικιστική αντιπολίτευση. Μάλιστα, το ανοιχτά φιλορωσικό κόμμα «Ενωμένη Μακεδονία», που πρωτοστάτησε στο μποϊκοτάζ του δημοψηφίσματος, σε ανακοίνωσή του απείλησε πως «δεν θα προλάβουν να φτάσουν στα σύνορα για να φύγουν» όσοι (σ.σ. βουλευτές της αντιπολίτευσης) τολμήσουν να ψηφίσουν υπέρ των των τροποποιήσεων…
Με δεδομένες, πάντως, τις ρευστές εσωκομματικές ισορροπίες και τις τριβές που ταλανίζουν το VMRO αλλά και τις εντεινόμενες, φανερές ή υπόγειες, πιέσεις Ευρωπαίων και Αμερικανών προς την ηγεσία του, ο Ζάεφ ελπίζει ότι θα υπάρξουν κάποιοι βουλευτές που «θα θέσουν υπεράνω όλων το συμφέρον του έθνους» και θα στηρίξουν τις τροποποιήσεις και γι’ αυτό επιμένει να φέρει τη συμφωνία στη Βουλή παρά τη μειονεκτική αριθμητικά θέση του.
Ταυτόχρονα, στο τραπέζι έχει πέσει και το θέμα των πρόωρων βουλευτικών εκλογών, με την αντιπολίτευση να αξιώνει να διενεργηθούν αυτές από υπηρεσιακή κυβέρνηση χωρίς τον Ζάεφ και κάποιους υπουργούς και τον Ζάεφ να απορρίπτει το αίτημα.
Οι Ρώσοι, από την πλευρά τους, βρίσκονται ανοιχτά πλέον στο πλευρό των εθνικιστών του VMRO και στην ανακοίνωση του Κρεμλίνου για το δημοψήφισμα αφήνουν να εννοηθεί ότι ακόμα και να ψηφιστεί η συμφωνία θα μπορούν να την «μπλοκάρουν» στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
Απάντηση στη Μόσχα
Η απάντηση των Σκοπίων ήρθε μέσω σχολίου του κρατικού πρακτορείου ΜΙΑ που φέρεται να απηχεί τις κυβερνητικές θέσεις. Μετέδωσε συγκεκριμένα επ’ αυτού:
«Η συμφωνία των Πρεσπών και συγκεκριμένα οι παράγραφοι 5, 6 και 7 του άρθρου 20 περιγράφουν με ακρίβεια πώς θα εξελιχθεί η διαδικασία στον ΟΗΕ: όταν η ΠΓΔΜ ολοκληρώσει τις συνταγματικές τροποποιήσεις και στη συνέχεια το ελληνικό Κοινοβούλιο κυρώσει τη συμφωνία, ο Γ.Γ. του ΟΗΕ θα ενημερώσει το Συμβούλιο Ασφαλείας ότι το θέμα έχει κλείσει με αμοιβαία συμφωνία των δύο πλευρών, ενώ από την πλευρά του το Συμβούλιο Ασφαλείας ούτε θα συζητήσει ούτε θα αποφασίσει για το θέμα. Ειδικότερα, τα εν λόγω σημεία της συμφωνίας αναφέρουν:
– Η διαφορά και τα εναπομείναντα θέματα που αναφέρονται στις αποφάσεις 817 (1993) και 845 (1993) του Συμβουλίου Ασφαλείας θα θεωρείται ότι έχουν επιλυθεί από τη θέση σε ισχύ της συμφωνίας.
– Το συντομότερο δυνατόν από τη θέση σε ισχύ της συμφωνίας τα μέρη ή ένα από τα μέρη θα ενημερώσουν τον γ.γ. του ΟΗΕ σχετικά με τη θέση σε ισχύ της συμφωνίας, συμπεριλαμβανομένης της ημερομηνίας θέσης της σε ισχύ, για την εφαρμογή της στα Ηνωμένα Εθνη.
– Η παρούσα συμφωνία δεν στρέφεται εναντίον οποιουδήποτε άλλου κράτους, οντότητας ή προσώπου. Δεν παραβιάζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από διμερείς και πολυμερείς συμφωνίες που ήδη ισχύουν και που τα μέρη έχουν συνάψει με άλλα κράτη ή διεθνείς οργανισμούς».