Στις 24 και 25 Σεπτεμβρίου οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα αποφασίσουν εάν θα επιβάλλουν κυρώσεις στην Τουρκία για τις διαρκείς προκλήσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο. Από τη στιγμή που απαιτείται ομοφωνία για μία τέτοια απόφαση, τίποτα δεν είναι εύκολο ούτε δεδομένο. Προς το παρόν ανοιχτά υπέρ των κυρώσεων μιλούν πέραν της Ελλάδας και της Κύπρου, η Γαλλία και η Αυστρία. Η Γερμανία είναι σαφώς πιο επιφυλακτική, όπως επίσης η Ιταλία και η Ισπανία. Οι πιέσεις για απτά μέτρα ωστόσο εντείνονται και το ερώτημα είναι τι μορφή θα μπορούσαν αυτά να λάβουν και πόσο θα «πονέσουν» την τουρκική οικονομία και τον «σουλτάνο».
Μία πρόγευση δόθηκε τον Νοέμβριο του 2019, όταν το Συμβούλιο υιοθέτησε πλαίσιο για περιοριστικά μέτρα αντιδρώντας στις παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Το πλαίσιο αυτό καθιστά δυνατή την επιβολή κυρώσεων έναντι προσώπων ή οντοτήτων που ευθύνονται για τις παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης για υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο ή εμπλέκονται σε αυτές. Εφόσον οι κυρώσεις τεθούν σε εφαρμογή θα απαγορεύεται η μετάβαση των προσώπων στην Ε.Ε., θα δεσμεύονται τα περιουσιακά στοιχεία των προσώπων και οντοτήτων, ενώ θα απαγορεύεται σε πρόσωπα και οντότητες της Ε.Ε. να προσφέρουν χρηματοδότηση σε όσους περιλαμβάνονται στους καταλόγους των κυρώσεων.
Ειδικότερα το πλαίσιο για περιοριστικά μέτρα καθιστά δυνατόν να τεθούν υπό καθεστώς κυρώσεων:
- πρόσωπα ή οντότητες που ευθύνονται για δραστηριότητες γεώτρησης σχετιζόμενες με δραστηριότητες έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων για τις οποίες δεν έχει δοθεί άδεια από την Κύπρο εντός των χωρικών της υδάτων, της αποκλειστικής οικονομικής της ζώνης (ΑΟΖ) ή της υφαλοκρηπίδας της. Στις εν λόγω δραστηριότητες γεώτρησης περιλαμβάνονται, όπου η ΑΟΖ ή η υφαλοκρηπίδα δεν έχουν οριοθετηθεί σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, δραστηριότητες που ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο ή να εμποδίσουν την επίτευξη σχετικής συμφωνίας οριοθέτησης·
- πρόσωπα ή οντότητες που παρέχουν οικονομική, τεχνική ή υλική στήριξη στις προαναφερόμενες δραστηριότητες γεώτρησης·
- συνδεόμενα με τα ανωτέρω πρόσωπα ή οντότητες.
Η εφαρμογή των παραπάνω θα έστελνε ένα μήνυμα στην Άγκυρα, αλλά είναι αμφίβολο εάν θα ήταν ικανή να αναγκάσει τον Ερντογάν να αλλάξει ρότα. Ο Αυστριακός καγκελάριος, Σεμπάστιαν Κουρτς, έχει επανειλημμένα ζητήσει την πλήρη διακοπή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία και κατά τη συνέπεια της προενταξιακής χρηματοδότησης, κάτι που θα ασκούσε περαιτέρω πιέσεις στην ήδη δοκιμαζόμενη τουρκική οικονομία. Στο παρελθόν η Αθήνα έχει καταψηφίσει ανάλογες προτάσεις, αφού θεωρούσε ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις αποτελούν έναν μοχλό πίεσης προς τη γειτονική χώρα. Σήμερα όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά.
Η ελληνική πλευρά, σύμφωνα με πληροφορίες του Euractiv, έχει ζητήσει κυρώσεις, που θα «παραλύσουν» την τουρκική οικονομία. Αν η Ε.Ε. συμφωνήσει σε κάτι τέτοιο, θα μπορούσε να επιλέξει το όπλο με το οποίο έχουν απειλήσει και οι ΗΠΑ την Τουρκία: τους δασμούς. Η ανάκληση της τελωνειακής ένωσης θα ήταν ισχυρότατο πλήγμα, ενώ θα μπορούσε να συνοδευθεί και από εξειδικευμένα μέτρα για τις τουρκικές τράπεζες (και την πρόσβασή τους σε χρηματοδότηση από το εξωτερικό), όπως και για τον τουριστικό κλάδο, που είναι καθοριστικής σημασίας για την τουριστική οικονομία. Άλλες χώρες θα ήθελαν να δουν περισσότερο με μία τακτική «καρότου και μαστιγίου», δηλαδή πέρα από κυρώσεις να υπάρχουν και κίνητρα συμμόρφωσης της Τουρκίας.
Ο Τούρκος πρόεδρος από την πλευρά του δηλώνει ότι τίποτα δεν τον τρομάζει. Διακηρύσσει σε κάθε ευκαιρία πως η τουρκική οικονομία είναι «ισχυρή σήμερα και θα είναι ισχυρότερη αύριο», υποβαθμίζει την σημασία πιθανών κυρώσεων και εξαπολύει συνεχείς επιθέσεις κατά εκείνων, που προσπαθούν να «ξεγελάσουν» τους Τούρκους πολίτες με ζοφερά σενάρια για τις οικονομικές προοπτικές.
Τα δεδομένα βέβαια έρχονται σε πλήρη σύγκρουση με το αφήγημα Ερντογάν και αποκαλύπτουν πως ενδεχόμενες κυρώσεις αυτή την περίοδο θα προκαλούσαν αφόρητο «πόνο». Η τουρκική οικονομία είχε μόλις αρχίσει να αναρρώνει από τη μεγάλη νομισματική κρίση του 2018-19, όταν δέχθηκε το πλήγμα του Covid-19 και των lockdowns. H επιμονή στα Erdoganomics και οι διαρκείς παρεμβάσεις στην πολιτική της κεντρική τράπεζας όχι μόνο δεν βοήθησαν στο να περιοριστεί ο οικονομικός αντίκτυπος της, αλλά έθεσαν σε ελεύθερη πτώση την τουρκική λίρα. Το νόμισμα έχει χάσει πάνω από το 20% της αξίας του από τις αρχές του έτους και το 85% από τον Μάιο του 2018. Η κεντρική τράπεζα «καίει» συνεχώς αποθέματα για τη στήριξή του, αλλά τα αποτελέσματα είναι φτωχά. Η Τουρκία έρχεται επίσης με τη μεγαλύτερη φυγή κεφαλαίων από κάθε άλλη αναδυόμενη οικονομία.
Πώς απαντά το τουρκικό υπουργείο Οικονομικών στην νέα αυτή κρίση; Με ένα πακέτο μέτρων ύψους 3,8% του ΑΕΠ για τη στήριξη επιχειρήσεων και εργαζομένων και με μία πρακτική, στην οποία έχει επανειλημμένα καταφύγει ο Ερντογάν: τις στρόφιγγες του φθηνού χρήματος σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, με πιέσεις στις κρατικά ελεγχόμενες τράπεζες. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι αυτή δεν βιώσιμη. Για να πετύχει τα επιτόκια θα πρέπει να διατηρηθούν να μείνουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα για μεγάλο διάστημα, γεγονός που με τη σειρά του εντείνει τις πιέσεις στη λίρα και καθιστά δυσβάσταχτο το βάρος των χρεών σε δολάριο, που έχουν ήδη να σηκώσουν πολλές τουρκικές επιχειρήσεις. Το Foreign Policy σε πρόσφατο άρθρο του έκανε λόγο για ένα «επικίνδυνο παιχνίδι Ponzi, που φέρει τη στήριξη του κράτους». Ο Ερντογάν είναι συνηθισμένος σε επικίνδυνα παιχνίδια. Αυτό ίσως του στοιχίσει ακριβά.