Σε μία από τις σχεδόν κλασικές πια μεταμορφώσεις του, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έβγαλε το κοστούμι του αξιόπιστου εταίρου που φορούσε στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ και πριν το αεροσκάφος του απογειωθεί από τη Μαδρίτη για την Αγκυρα, φόρεσε ξανά τη λεοντή του αδιάλλακτου, επανερχόμενος στα περί αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Αιγαίου και την πολεμική ρητορική κατά της Ελλάδας. Κατόπιν τούτων εύλογα προκύπτει το ερώτημα για το αν η –κατά τα λοιπά– ιστορική σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη επηρέασε τα ελληνοτουρκικά θετικά, αρνητικά ή καθόλου.
Στην Αθήνα εξακολουθούν να βλέπουν δύο βασικά αρνητικά σενάρια για το καλοκαίρι, ανεξάρτητα από τα όποια αποτελέσματα της Μαδρίτης. Στο Αιγαίο αναμένεται «έκρηξη» του προσφυγικού, εκτίμηση η οποία ήδη αρχίζει να επιβεβαιώνεται και στην πράξη. Ωστόσο στο επιχειρησιακό πεδίο δεν αναμένεται κάποια πρόκληση. Από την ελληνική πλευρά το μνημόνιο Παπούλια – Γιλμάζ υλοποιείται ευλαβικά, ωστόσο και από την τουρκική πλευρά, με εξαίρεση τις παραβιάσεις οι οποίες μάλλον λειτουργούν ως υπενθύμιση για το τι μπορεί να συμβεί, παρά ως απειλή σε πραγματικό χρόνο – τουλάχιστον στην παρούσα φάση.
Επιπλέον, πέρα από τις ρητορικές εξάρσεις, η ένταση των οποίων αποκλείεται να μειωθεί, περί τα μέσα Ιουλίου εκτιμάται ότι η Αγκυρα θα επιμείνει να ασκεί πίεση στην Κυπριακή Δημοκρατία. Το πλέον πιθανό σενάριο προβλέπει την υλοποίηση γεωτρήσεων στο βόρειο κομμάτι του οικοπέδου 6 της Κυπριακής Δημοκρατίας το οποίο, κατά την αντίληψη της Αγκυρας, βρίσκεται σε τουρκική υφαλοκρηπίδα. Στο νότιο κομμάτι πραγματοποιούνται ήδη γεωτρήσεις από την κοινοπραξία Total-ENI. Πηγές με γνώση όσων εκτυλίχθηκαν στη Μαδρίτη τονίζουν ότι τα ελληνοτουρκικά συνοψίζονται σε μια λογική διατήρησης της ατμόσφαιρας σε ελεγχόμενα επίπεδα, δίχως ωστόσο να υπάρχει κανένα ουσιαστικό πεδίο για διάλογο. Και τούτο παρά τις προσπάθειες που γίνονται οι όποιοι δίαυλοι να παραμείνουν ανοιχτοί. Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας είχε ένα σύντομο –κοινωνικού χαρακτήρα– τετ α τετ με τον κ. Ερντογάν και τον ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος συνομίλησε για λίγο με τον ομόλογό του Χουλουσί Ακάρ. Ενώ την ίδια στιγμή γίνεται μια προσπάθεια να παραμείνει, έστω και κάτω από τα ραντάρ, ανοιχτός ο δίαυλος που έχουν ο υφυπουργός Εξωτερικών Κώστας Φραγκογιάννης με τον Τούρκο ομόλογό του Σεντάτ Ονάλ.
Το νέο ΝΑΤΟ
Στο νέο στρατηγικό δόγμα του ΝΑΤΟ υπάρχει αναφορά σε έννοιες όπως η «κυριαρχία» και η «εδαφική ακεραιότητα».
Ως προς τα κείμενα που προέκυψαν στη Μαδρίτη είναι απολύτως σαφές ότι αφορούν τη «μεγάλη εικόνα» της στάσης του ΝΑΤΟ έναντι των προκλήσεων του 21ου αιώνα και δη της Ρωσίας και της αναδυόμενης Κίνας. Ωστόσο, αναφορές σε αυτά είναι εξαιρετικά μεγάλης σημασίας για την Ελλάδα. Στο νέο στρατηγικό δόγμα του ΝΑΤΟ υπάρχει σαφής αναφορά σε έννοιες όπως η «κυριαρχία», το «διεθνές δίκαιο» και η ανάγκη προστασίας της «εδαφικής ακεραιότητας». Πρόκειται για την πρώτη φορά που στρατηγικό δόγμα του Βορειοατλαντικού Συμφώνου περιλαμβάνει τέτοιες τόσο ευθείες διατυπώσεις, οι οποίες ξεκινούν, φυσικά, από την ανάγκη αντίδρασης στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τις επιπτώσεις της, αλλά εξυπηρετούν απολύτως και τις εθνικές επιδιώξεις.
Επίσης, στο σκέλος συνεργασίας της Ε.Ε. με το ΝΑΤΟ αφήνεται ουσιαστικά ανοιχτή η συνεργασία, ενώ ως προς τη στρατιωτική κινητικότητα και τη συμμετοχή της Τουρκίας σε προγράμματα PESCO είναι απολύτως σαφές ότι απαιτείται ομοφωνία όλων των κρατών-μελών της Ε.Ε., περιλαμβανομένων φυσικά της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σε δεύτερο επίπεδο απαιτείται και η δεύτερη έγκριση από όλες τις χώρες που συμμετέχουν σε κάποιο από τα πρότζεκτ του PESCO και τυχαίνει εκείνο για το οποίο ενδιαφέρεται η Τουρκία να έχει ως μέλος και την Ελλάδα. Ακόμα και στη δυνατότητα συμφωνίας ασφαλείας Ε.Ε. – Τουρκίας απαιτείται διοικητικός διακανονισμός με τον EDA (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Αμυνας), κάτι που προϋποθέτει επίσης ομοφωνία, άρα και τη σύμφωνη γνώμη Αθήνας και Λευκωσίας. Αν αυτή η πιθανότητα συνεργασίας ΝΑΤΟ – Ε.Ε., που «σκοντάφτει» λόγω των εκατέρωθεν βέτο Τουρκίας και Κυπριακής Δημοκρατίας, μπορεί κάποια στιγμή να υλοποιηθεί, εξαρτάται βεβαίως από την καρδιά του προβλήματος, δηλαδή τη λύση του Κυπριακού.
Εκείνο που αξιολογείται και στην Αθήνα ως ουσιαστική νίκη των Τούρκων στη συμφωνία που υπέγραψαν με τη Φινλανδία και τη Σουηδία, είναι η αποδοχή από το Ελσίνκι και τη Στοκχόλμη για έκδοση Κούρδων, που από την Αγκυρα θεωρούνται τρομοκράτες. Η συμφωνία έκδοσης, μαζί με το ραντεβού του κ. Ερντογάν με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και την υπόσχεση για προμήθεια F-16 για τις ανάγκες της τουρκικής αεροπορίας είναι τα πλέον αξιοποιήσιμα στη μακρά προεκλογική περίοδο που διανύει η Τουρκία. Ως προς τη συμφωνία έκδοσης, καλά πληροφορημένες πηγές ανέφεραν ότι στο Ελσίνκι και τη Στοκχόλμη θα ζήσουν σκηνές… απείρου κάλλους, τις οποίες βεβαίως η Αθήνα γνωρίζει πολύ καλά από την περίφημη υπόθεση των οκτώ.
Την προσεχή Τρίτη, πάντως, σε τελετή που θα λάβει χώρα στις Βρυξέλλες, θα υπογραφεί το πρωτόκολλο ένταξης και θα ξεκινήσει η διαδικασία κύρωσής του. Ο υπουργός Εξωτερικών της Φινλανδίας, Πέκα Χάβιστο, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο περιθώριο της συνόδου (Euronews) εξέφρασε την προσδοκία ότι η χώρα του θα γίνει πλήρες μέλος έως το τέλος του έτους. Μένει να φανεί αν η αισιοδοξία του κ. Χάβιστο είναι βάσιμη και αν θα πρέπει έως τότε να συζητήσει με την Αγκυρα ζητήματα που άπτονται της εθνικής νομοθεσίας της χώρας του.