«Στάθηκε στη γέφυρα κι αντίκρισε για μία ακόμα φορά τα ξακουστά κτίρια, που τα ήξερε από τότε που θυμόταν τον εαυτό του: τα παλιά Ανάκτορα, την παλιά Βασιλική Οπερα, τον παλιό Καθεδρικό, όλα σ’ αυτό το σημείο ήταν πανέμορφα και ανήκαν στο παρελθόν. (…) Αυτή η πόλη, η ζωή της και ο πολιτισμός της είχαν βγει στη σύνταξη. Το πανόραμα έμοιαζε με ακριβή κηδεία».
Η πόλη του αποσπάσματος είναι το Βερολίνο όπως το ζει ο Γιάκομπ Φάμπιαν στο εξαιρετικό βιβλίο «Στο χείλος της αβύσσου» του Εριχ Κέστνερ. Γραμμένο δέκα χρόνια μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Κέστνερ –στο πλήρες κείμενο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις– περιγράφει την κοινωνία στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης να παρασύρεται σταδιακά σε έναν ιδεολογικό και πολιτισμικό βούρκο λίγο πριν από την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Ο άνεργος διδάκτωρ φιλολογίας βλέπει την ηθική παρακμή των συμπολιτών του, την πνευματική τους οπισθοδρόμηση, τις πολιτικές αντιπαραθέσεις που μετατρέπονται σε βίαιες συγκρούσεις, την καταβύθισή τους στο αλκοόλ και στις καταχρήσεις, τη δίψα για καταστροφή. Η ματιά του Κέστνερ διαπέρασε τότε τη Γερμανία και είδε τη σκιά που απλωνόταν πάνω στην Ευρώπη.
Από τη χθεσινή βομβιστική επίθεση, εδώ, έξω από την πόρτα μας, στο κτίριο που είναι γνωστό ότι στεγάζονται η «Καθημερινή» και ο ΣΚΑΪ, η σκιά που απλώνεται ξανά πάνω από τη χώρα έχει μαύρο καπνό και θρυμματισμένα τζάμια, αυτή τη φορά.
Η κατάληξη μπορεί να είναι διαφορετική σε σχέση με τη μοίρα του Φαμπιάν και του τότε κόσμου, αλλά η διαδικασία μοιάζει το ίδιο καλά μελετημένη. Διχαστικός λόγος, απειλές, στοχοποίηση δημοσιογράφων, ρητορική του μίσους, αμορφωσιά που εκφράζεται με εμότζι και ανορθόγραφα ποστ.
Το πιο τρομακτικό, ωστόσο, δεν είναι αυτό, ούτε το σοκ μιας τέτοιας επίθεσης, τηρουμένων των αναλογιών. Το λέει ο Κέστνερ σε δύο φράσεις με τη βοήθεια του Φαμπιάν: «Πες μου ξανά την αγαπημένη σου φράση». Η μητέρα σταμάτησε να τακτοποιεί και δήλωσε με έμφαση: «Ο άνθρωπος συνηθίζει τα πάντα».