«Μέσω του πολιτισμού και της παιδείας θα οικοδομηθεί η ειρηνική συνύπαρξη και η συνεργασία μεταξύ όλων των θρησκευτικών, εθνικών, φυλετικών και πολιτισμικών, γενικά, ομάδων στα Βαλκάνια και στις πέριξ αυτών χώρες».
Το μήνυμα αυτό έστειλε προς όλους τους λαούς της ευαίσθητης αυτής περιοχής του πλανήτη ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κ. Βαρθολομαίος, κηρύσσοντας την έναρξη του Διαθρησκευτικού Συνεδρίου το οποίο διοργάνωσε από 8-11 Σεπτεμβρίου στη Σόφια το γραφείο της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση που εδρεύει στις Βρυξέλλες. Κεντρικό θέμα ήταν: «Αλλάζοντας τη διδασκαλία του πολιτισμού για τα Βαλκάνια», γιατί κοινή πλέον είναι η διαπίστωση ότι μόνον η ύπαρξη ουσιαστικής παιδείας με σαφή γνώση της αληθείας γύρω από την ιστορία θα δημιουργήσουν την προϋπόθεση για ειρήνη και συνεργασία ανάμεσα ακόμη και σε λαούς και έθνη με προβληματικές σχέσεις τώρα και κατά το παρελθόν. Το Φανάρι έχει εντοπίσει από καιρό αυτήν την πραγματικότητα, γι’ αυτό και ανέλαβε τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία που έχει πάρει το «όνομά» της από την Ιερά Πατριαρχική Μονή Βλατάδων Θεσσαλονίκης, γιατί από εκεί ξεκίνησε η όλη προσπάθεια.
Και «η άλλη άποψη»
Το συνέδριο της Σόφιας είχε ως αντικείμενο τη μελέτη των αναλυτικών προγραμμάτων διδασκαλίας της ιστορίας, καθώς και των σχετικών βιβλίων, ενώ εστίασε με την ίδια προσοχή το ενδιαφέρον του στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις διάφορες χώρες της περιοχής των Βαλκανίων, γιατί τον βασικό ρόλο και την ευθύνη μιας τέτοιας προσπάθειας μπορούν να έχουν και να φέρουν εις πέρας μόνον οι εκπαιδευτικοί. Στόχος είναι να πεισθούν όλοι ότι θα πρέπει να ξαναγράψουν τη δική τους ιστορία περιλαμβάνοντας και την «άλλη άποψη» που πάντα υπάρχει, αλλά μέχρι τώρα αποσιωπάται για εθνικούς φυλετικούς και άλλους λόγους. Οπως χαρακτηριστικά τόνισε ο Πατριάρχης «η πρωτοβουλία Βλατάδων αποτελεί μια συνεισφορά στην οικοδόμηση μεταξύ των βαλκανικών λαών ενός κλίματος αμοιβαίας αποδοχής και ειρηνικής συνυπάρξεως, διότι είμεθα εκ των πραγμάτων υποχρεωμένοι να συνυπάρξωμεν και το συμφέρον μας μας επιβάλλει να συνυπάρξωμεν ειρηνικώς. Επιθυμία μας είναι να δούμε τον βαλκανικό χώρο ειρηνικώς ευημερούντα και τα παιδικά βλέμματα των παιδιών των διαφόρων εθνοτήτων να συναντώνται χωρίς φόβο, χωρίς μνησικακία, χωρίς εκδικητικότητα, αλλά με αδελφική αγάπη». Εμβαθύνοντας στο συζητούμενο θέμα ο κ. Βαρθολομαίος, επεσήμανε μεταξύ άλλων:
-Δεν είναι ορθό να επιδιωχθεί η καθ’ οιονδήποτε τρόπο παραποίηση, ωραιοποίηση ή αποσιώπηση της ιστορικής αληθείας, διότι θα επιφέρει μάλλον το αντίθετο αποτέλεσμα.
-Γνωρίζουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις η ιστορία διδάσκεται υπό το πρίσμα εθνικοφυλετικών σκοπιμοτήτων, γι’ αυτό και προσπάθειες της αληθούς εξιστορήσεως καθιστούν ύποπτο εθνικής μειοδοσίας αυτόν που την προσεγγίζει.
– Πρέπει η ανθρωπότητα να επιμείνει στις δικές της δεσμεύσεις για απαγόρευση της γενοκτονίας, καταδίκη του φυλετισμού, προστασία των αμάχων και των αιχμαλώτων, προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διπλωματικού ασύλου, απαγόρευση της αρπαγής και ληστεύσεως των ιδιωτικών περιουσιών και για μέριμνα υπέρ των προσφύγων σε πόλεμο αλλά και ειρήνη. Οι παραβιάσεις σε όλα αυτά είναι συχνές, όμως πρέπει να επιμείνουμε.
– Η διδασκαλία οφείλει να κρίνει τα ιστορικά γεγονότα με βάση τις ανωτέρω αρχές, βάζοντας βαθιά στις ψυχές των νέων γενεών την πεποίθηση ότι το κακό είναι κακό και όταν πράττεται από ομοεθνείς ή ομοφύλους σε βάρος άλλων. Πρέπει να εκλείψει η άποψη πως μπορεί να υπάρχουν ωφέλιμα εγκλήματα για τα συμφέροντα ενός εγκληματήσαντος λαού ή εθνους.
– Τα τραύματα που έχουν δημιουργηθεί στα Βαλκάνια είναι βαθιά. Εάν όμως η προσπάθεια που ξεκινήσαμε συνεχισθεί μέσα από την παιδεία και την αληθή προσέγγιση της ιστορίας, όλα με τον καιρό μπορούν να αμβλυνθούν μεταξύ των βαλκανικών λαών που σήμερα τους χωρίζουν πάθη και μίση. Αντίθετα, εάν συνεχισθεί η λογική της εμπάθειας, που σκοτίζει τον νου και είναι απότοκο του παρελθόντος, τότε δεν θα υπάρξει προσέγγιση και ειρήνη, αλλά θα εξακολουθήσει να κυριαρχεί το μίσος ως αποτέλεσμα μιας μονομερούς ιστορικής αλήθειας για το κάθε έθνος, την κάθε φυλή. Χρειάζεται όμως πολύς χρόνος και μεγάλη προσπάθεια για να ξεπεραστούν νοοτροπίες αιώνων και να υπερισχύσει η λογική και η γνώση των παραλόγου και της συσκοτίσεως της αληθείας.
Τα συμπεράσματα
Στο συνέδριο συμμετείχαν εκπρόσωποι του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των Ορθοδόξων Εκκλησιών Σερβίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας και Ελλάδος, άλλων χριστιανικών Εκκλησιών και Δογμάτων της Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης – Ρωμαιοκαθολικοί, Κόπτες κ.ά., αντιπροσωπείες του μουσουλμανικού κόσμου των Βαλκανίων, συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας, εκπρόσωποι των Εβραίων, της ελληνικής κυβερνήσεως, της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας, καθώς και στελέχη του Συμφώνου Σταθερότητας από την Αμερική, τον Καναδά, την Αγγλία, τη Γαλλία και άλλες χώρες. Τις εργασίες παρακολούθησε, έχοντας ενεργό συμμετοχή, και εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, αρμόδιος για τα βαλκανικά θέματα.
Τα συμπεράσματα του συνεδρίου κατεγράφησαν σε ένα λιτό κείμενο, από το οποίο όμως αποδεικνύεται ότι η πρωτοβουλία για «να ξαναγραφεί η ιστορία στα Βαλκάνια» του Οικουμενικού Πατριάρχου είναι πράγματι πολύ σημαντική, γιατί οι θρησκείες μπορούν να αποτελέσουν το «κλειδί» για την ειρήνη σε όλο τον κόσμο, αρκεί να αντιληφθούν τη σημαντικότητα του ρόλου τους και φυσικά να απεγκλωβιστούν -εάν είναι παγιδευμένες- στα εθνικοφυλετικά παιχνίδια των πολιτικών.
Οι ογδόντα, περίπου, σύνεδροι κατέληξαν στα ακόλουθα συμπεράσματα.
-Κατ’ αρχήν προέχει η αλλαγή των αναλυτικών προγραμμάτων διδασκαλίας της ιστορίας (curricula) στα οποία πρέπει να προστεθούν κεφάλαια περί πολιτισμού, θρησκείας, καθημερινής ζωής κ.ά.
– Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών πρέπει να αποβλέπει στην εξασφάλιση πνεύματος ειρήνης, ανεκτικότητος και καταλλαγής.
– Στα κεφάλαια με την παρουσίαση της ιστορίας του «άλλου», πρέπει να εξασφαλιστεί και η αυτοπαρουσίαση της άλλης πλευράς, χωρίς σχόλια και με παράθεση των σχετικών πηγών.
Χωρίς, επίσης, παρασιώπηση ή αλλοίωση της ιστορίας, να αφαιρεθούν εχθρικές έμμεσες ή άμεσες αναφορές, αρνητικές διαθέσεις, φυλετικές διακρίσεις και άλλες προκαταλήψεις (εικόνες, χάρτες κ.λπ.).
– Να εκδοθεί βιβλίο λογοτεχνίας των Βαλκανίων με ποίηση και πεζό λόγο.
-Η θρησκεία δεν αποτελεί μόνον προσωπική υπόθεση πίστεως εφ’ όσον στον βαλκανικό χώρο σφραγίζει την ταυτότητα του ανθρώπου. Χιλιάδες όμως άνθρωποι από τα Βαλκάνια ζουν στο εξωτερικό και χιλιάδες, επίσης, ξένοι εγκαθίστανται στον βαλκανικό χώρο. Αυτό απαιτεί την αλληλογνωριμία και στο πλαίσιο της θρησκείας. Για τον λόγο αυτόν είναι αναγκαία η αντικειμενική παρουσίαση των διαφόρων ομολογιών και θρησκειών.
Στο πλαίσιο μιας αυτοπαρουσιάσεως πρέπει να προβληθούν η θρησκευτική ζωή και ο ρόλος της θρησκείας στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, με στραμμένο ιδιαίτερα το ενδιαφέρον στα παιδιά και στους νέους, ώστε με γλώσσα και διδασκαλία κατανοητή οι μαθητές ειδικά να γνωρίσουν την αλήθεια μέσα και από την προσέγγιση των θρησκειών, με στόχο να οδηγηθούν στην οδό της ειρηνικής συνυπάρξεως στον βαλκανικό χώρο.
Οι μαθητές αυτοί κατέλαβαν τις υψηλής ζήτησης θέσεις του 1ου Πεδίου και δεν ενδιαφέρονται για τις οικονομικές σχολές. Αρα, οι μαθητές που επιλέγουν της Θεωρητική Κατεύθυνση για να εισαχθούν σε οικονομικές σχολές πρέπει να βρίσκονται σε αυτή την βαθμολογική κλίμακα (15,1 έως 20), αφού αντίστοιχου επιπέδου μαθητές της Θετικής ή της Τεχνολογικής Κατεύθυνσης μπορούν να τους στερήσουν τη θέση με ελαφρά μεγαλύτερη βαθμολογία.