Σκηνή πρώτη, ένας άνδρας με ένα παιδί κλέβουν με στρατηγική προϊόντα από ένα μίνι μάρκετ. Γεύονται μαζί την αγαπημένη τους λιχουδιά. Είναι χαρούμενοι, σχεδόν ευτυχισμένοι. Μοιράζονται την οικειότητα που μοιράζονται ο πατέρας και ο γιος.
Σκηνή δεύτερη, ένα κοριτσάκι βρίσκεται εγκαταλελειμμένο έξω στο κρύο. Είναι χτυπημένο. Το βρίσκουν και το παίρνουν μαζί τους. Το φροντίζουν.
Σε ένα αυτοσχέδιο σπίτι κατοικεί η διευρυμένη οικογένεια της γιαπωνέζικης ταινίας «Κλέφτες Καταστημάτων» του Χιροκάζου Κόρε-Eντα που βραβεύθηκε με τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες. Η ταινία περιγράφει τη ζωή μιας ιδιαίτερης οικογένειας, μιας οικογένειας όπου οι ρωγμές είναι εμφανείς από την αρχή. Τίποτα δεν είναι τακτοποιημένο. Τα παιδιά δεν πηγαίνουν σχολείο. Δεν σιτίζονται καλά. Τα βάζουν να κλέβουν. Ζουν σε συνθήκες δύσκολες, το σπίτι δεν τους χωρά, κανείς δεν ξέρει ποιος είναι ποιος, με τι συνδέονται όλοι αυτοί οι άνθρωποι. Και ενώ η δυτική ηθική θα καταδίκαζε τις πρακτικές αυτών των ανθρώπων, στο τέλος η ρωγμή ανοίγει μία ακόμα βαθύτερη ρωγμή να δούμε κάτω και πίσω από τα στερεότυπα.
Στον αντίποδα, στην ταινία «Ρόμα» του Αλφόνσο Κουαρόν εκεί είναι εκ πρώτης άποψης όλα τακτοποιημένα. Η πρώτη σκηνή της ταινίας ξεκινά με την υπηρέτρια που καθαρίζει το σπίτι, τινάζει τα σκεπάσματα, σκουπίζει. Βάζει τάξη. Τα παιδιά μεγαλώνουν όμορφα. Τακτοποιημένα. Με τα ιδιωτικά τους σχολεία, τα όμορφα ρούχα τους, τους ευυπόληπτους γονείς.
Oσο προχωρά η ταινία, η τάξη ανατρέπεται. Εγκαθίστανται ρωγμές, η ματιά του σκηνοθέτη και εκεί στέκεται στη συνάντηση με τις ψυχές κάτω από την επιφάνεια. Η οικογένεια αλλάζει, καταρρέει το καλογυαλισμένο πρόσωπο για να επανασυσταθεί με κόπο, αλλιώς. Στο επίκεντρο και αυτής της ταινίας, ο πρωταγωνιστής είναι η ανθρωπιά.
Δύο γυναίκες σκέφτομαι γράφοντας αυτές τις γραμμές. Δύο πρωταγωνίστριες, αφανείς ήρωες της ζωής. Η πρώτη δεν κατόρθωσε να γίνει μητέρα και έζησε τη μητρότητα μέσα από ένα «κλεμμένο» παιδί. Φρόντισε με αγάπη ένα κορίτσι που δεν της ανήκε. Η κοινή γνώμη θα έκανε λόγο για απαγωγή. Εκείνη όμως επιτέλεσε το σπουδαιότερο ηθικό χρέος. Φρόντισε με αγάπη ένα ξένο παιδί. Και έγινε για λίγο μάνα, ενσταλάζοντας στην ψυχή αυτού του παιδιού την έννοια της μητρότητας. Oταν συλλαμβάνεται, η αυθεντική αγάπη που εκφράζει γι’ αυτό το παιδί είναι η πιο συγκινητική ρωγμή στον κατά τ’ άλλα ατελέσφορο κόσμο της.
Η δεύτερη κυοφορεί ένα παιδί. Από έναν άνδρα που δεν τη θέλει. Υποταγμένη στον ρόλο της παθητικότητας κουβαλά το παιδί εννιά μήνες μέσα της. Σκοπεύει να το γεννήσει και παθητικά μάλλον θα το μεγαλώσει. Οταν αυτό, όμως, γεννιέται νεκρό, εκείνη απελευθερώνεται μέσα στο πένθος της. Μέσα στη δική της ρωγμή, η φωνή της αποκτά δύναμη, ξεσπά με κλάματα στα μάτια «δεν το ήθελα».
Τι θα ήταν οι άνθρωποι χωρίς τις ρωγμές τους; Τι γίνονται οι άνθρωποι χωρίς αυτές;
Ρωγμή είναι η θέα του κόσμου μέσα από τις γρίλιες. Ρωγμή είναι να κλαις αλλά και να γελάς. Να αγαπάς αυτόν που δεν πρέπει να αγαπήσεις. Και να το ομολογείς. Να αφήνεις να βλέπουν λίγο περισσότερο μέσα σου, χαλώντας την ιδανική εικόνα. Ρωγμή είναι να σκέφτεσαι το ανεπίτρεπτο, εκείνο που δεν περιμένουν οι άλλοι από σένα. Να σκέφτεσαι έξω από τη νόρμα. Να αναζητείς την αλήθεια. Να πέφτεις. Και να ξανασηκώνεσαι. Ρωγμή είναι να παραδέχεσαι ότι δεν αντέχεις. Να συνθλίβεσαι μέσα στην καθημερινότητα. Να μην αντέχεις την ομοιομορφία. Ρωγμή είναι να ακούς μέσα σου τον δικό σου Θεό. Να τολμάς να έχεις τον δικό σου Θεό. Εκείνον που γονάτισε στον Κήπο των Ελαιών και με δάκρυα στα μάτια, δείλιασε. Αμφέβαλε για τη φύση Του ως γιου του Θεού και παραπονέθηκε για την εγκατάλειψη που βίωσε από τον πατέρα Του.
Ρωγμή δεν είναι να αποφεύγεις τον σταυρό σου. Για τον καθένα από εμάς, υπάρχει ένας σταυρός που περιμένει, να τον σηκώσουμε. Είτε αφορά τις εξωτερικές συνθήκες της ζωής είτε τις εσωτερικές, πάντα υπάρχει ένα φορτίο. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι τα πράγματα είναι όπως φαίνονται. Η αγάπη και το μίσος είναι δύο αδελφές αγκαλιασμένες. Δεν κινδυνεύουν οι άνθρωποι από αυτές. Πιο πολύ κινδυνεύουν από τη φαντασίωση ότι δεν είναι άνθρωποι. Οτι τίποτα δεν τους κάμπτει, τίποτα δεν τους διαρρηγνύει. Οτι όλα είναι προβλέψιμα από το δυνατό μυαλό τους. Και φυσικά, ο κίνδυνος γίνεται μεγαλύτερος, όταν νομίζουμε ότι τα πάντα βρίσκονται υπό έλεγχο.