Μπορεί το Ολοκαύτωμα να μην έχει προηγούμενο στην ιστορία της ανθρωπότητας και ο λόγος να αδυνατεί να το περιγράψει ακόμα και σήμερα, αλλά δεν ήσαν μόνο οι Εβραίοι της Ευρώπης θύματα του ναζισμού. Ησαν οι εκατομμύρια άμαχοι και ηρωικοί μαχητές του Στάλινγκραντ, οι Ελληνες που έγραψαν το έπος της Μάχης της Κρήτης και του Γοργοποτάμου, ήσαν τα θύματα του Δίστομου, του Κομμένου, της Κανδάνου, οι χωριανοί στα Καλάβρυτα και οι χιλιάδες άλλοι οργανωμένοι στην Εθνική Αντίσταση που μαρτύρησαν στα χέρια της Γκεστάπο, στα κρατητήρια και στις φυλακές.
Επτά δεκαετίες μετά, η Γερμανία δι’ εκπροσώπων της ανώτατης ηγεσίας της απευθύνει τη συγγνώμη της προς κάθε κατεύθυνση και με κάθε αφορμή επίσημων επισκέψεων ή θλιβερών επετείων. Προς τη χώρα μας, που πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος, επίσης. Αρκεί, όμως; Σε λεκτικό επίπεδο, μπορεί. Σε ηθικό, ούτε να συζητιέται. Καμία συγγνώμη δεν φέρνει πίσω τις ζωές που έφυγαν και δεν θεραπεύει τις ψυχές εκείνων που βυθίστηκαν σε ανείπωτο πόνο. Ακόμα σήμερα ζουν ανάμεσά μας γυναίκες σε βαθιά γεράματα που δεν πέταξαν από πάνω τους τα μαύρα.
Υπάρχει και η άλλη οδός. Του χρήματος. Στη χώρα μας, με εκπαιδευτικά προγράμματα, εκθέσεις και το μεγαλειώδες ποσό των 10 εκατ. ευρώ για το Μουσείο Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη με αριθμό φορολογικού μητρώου, περιέργως, σε Βρυξέλλες. Αρκεί; Μα, φυσικά, όχι. Και με τα άλλα θύματα τι θα γίνει; Με τις πολεμικές αποζημιώσεις, που εμφρόνως επαναλαμβάνουν ο ΠτΔ και ο πρόεδρος της Βουλής, τι θα γίνει;
Ας δούμε το παράδειγμα της Ρωσίας να πάρουμε ιδέες. Ιδού η απάντηση της εκπροσώπου της κυβέρνησης Μαρίας Ζαχάροβα στο άκουσμα της είδησης ότι η γερμανική κυβέρνηση αποφάσισε να χορηγήσει 12 εκατ. ευρώ για την ανέγερση και την περίθαλψη επιζώντων του Στάλινγκραντ. «Το ποσό δεν συμψηφίζεται επ’ ουδενί με τις ατομικές αποζημιώσεις πολιτών της πρώην ΕΣΣΔ».
Αυτό που ως ανησυχία κυκλοφορεί είναι η προσπάθεια της Γερμανίας να οδηγήσει τα πράγματα σε λύση του προβλήματος διά της φυσικής εξέλιξης, της αποδημίας δηλαδή των τελευταίων επιζώντων. Που δεν έλαβαν καν τις δυόμισι χιλιάδες ευρώ που πήραν οι Εβραίοι της Ρωσίας. Ναι, γιατί τόσο αποτιμήθηκε ο πόνος τους…
Και τι απαντάει το Βερολίνο στη Μόσχα; Πως πράγματι ο αποκλεισμός άλλων εθνοτήτων, πλην Εβραίων, στερείται λογικής, αλλά η ικανοποίηση του συγκεκριμένου αιτήματος «θα ανοίξει τον ασκό του Αιόλου και για άλλες χώρες» ξετινάζοντας τον γερμανικό προϋπολογισμό, αφού μόνο για τη σημερινή Ρωσία το ύψος των αποζημιώσεων εκτινάσσεται στα 250 εκατ. ευρώ.
Δεν ήσαν όμως μόνο θύματα του πολέμου οι Ανατολικοευρωπαίοι. Θύματα εξακολούθησαν να είναι και σε καιρό ειρήνης, αφού επί έξι δεκαετίες η θεματοφύλακας Γερμανία, στην οποία 10 κράτη, μεταξύ των οποίων και η χώρα μας, με τη Συμφωνία της Βόννης του 1955 εμπιστεύθηκαν τη φύλαξη 55 εκατομμυρίων φακέλων ναζιστικών διώξεων, εξόντωσης και καταναγκαστικής εργασίας 17,5 εκατομμυρίων θυμάτων, απαντούσε επιλεκτικά σε αιτήματα όσων επέζησαν ή συγγενών τους που αναζητούσαν τους δικούς τους που εξαφανίστηκαν. Εκατομμύρια οικογένειες έμειναν στο σκοτάδι και απώλεσαν δικαιώματα που αλλιώς θα είχαν.
Η χώρα μας είχε ενεργό ρόλο στην προσπάθεια να πεισθεί η Γερμανία να ανοίξει τα Αρχεία Arolsen, όπως επικράτησε να αποκαλούνται από την ονομασία της ομώνυμης κωμόπολης στην επαρχία της Εσσης, και προετοιμάζει εκδηλώσεις με αφορμή την ελληνική προεδρία για το τρέχον έτος. Πλην της ακαδημαϊκής ημερίδας με συμμετοχή Γερμανών εκπροσώπων στις 27 Φεβρουαρίου στο αμφιθέατρο του ΥΠΕΞ «Γ. Κρανιδιώτης» και έκθεσης με τίτλο #Stolen Memory, επίσης στους χώρους του υπουργείου Εξωτερικών, ετοιμάζει, σε συνεργασία με πανεπιστήμια της χώρας, μετάδοση τεχνογνωσίας τηλε-πρόσβασης στους φακέλους Arolsen, με σκοπό τη συμπλήρωση στοιχείων της εθνικής μας μνήμης.
Εντυπωσιακή ως παράδειγμα αναφέρεται στο σημείο αυτό η αναζήτηση συγγενών των εξής οκτώ Ελλήνων εγκλείστων, προσωπικά αντικείμενα των οποίων βρέθηκαν στα στρατόπεδα, κατεσχημένα από τους ναζί, τα οποία πρέπει να επιστραφούν στις οικογένειές τους. Είναι οι: Γεώργιος Χάνας από τον Πειραιά με αριθμό κρατουμένου 32340, που έχασε τη ζωή του στις 28 Νοεμβρίου 1944· Χρίστος Τακτικός, πολιτικός κρατούμενος, χωρίς άλλα στοιχεία για την τύχη του· Ευάγγελος Κερασώτης ή Κερασώλης, γεννημένος τον Μάρτιο του 1925· Γεώργιος Σταματόπουλος με αριθμό 32517 (στους Ελληνες δόθηκαν συνεχόμενοι αριθμοί από το 32.302 μέχρι το 32.517)· Θεόφιλος Σιμοενίδης, που πέθανε στις 29 Απριλίου 1945 και είχε αριθμό κρατουμένου 32490· Δημήτριος Βατιάδης, σιδεράς στο επάγγελμα, γεννημένος το 1919, χωρίς άλλα στοιχεία· Βασίλειος Κοντογεωργίου, γεννημένος στις 31 Δεκεμβρίου 1917, με αριθμό κρατουμένου 32820, και Νικόλαος Φασουλιώτης, γεννημένος στις 15 Αυγούστου 1918, με αριθμό κρατουμένου 32476. Απαντες, όπως και 90 Ελληνίδες, έγκλειστοι στο στρατόπεδο Neuengamme, έξω από το Βερολίνο.
Η Ιστορία διδάσκει αλλά δεν βρίσκει μαθητές, όπως σωστά έγραψε σε επίκαιρο χρόνο ο Γερμανός φιλόσοφος Ingenberg Buchmann.
* Η κ. Φωτεινή Τομαή είναι πρέσβειρα, συγγραφέας εκδόσεων ΥΠΕΞ.