Είμαστε πλέον αρκετά εξοικειωμένοι με την ιδέα ότι η υψηλή γαστρονομία ισορροπεί στα όρια της τέχνης, και όμως, υπάρχει κάτι το ανεξήγητα προκλητικό στην εικόνα μιας αγελάδας που περιεργάζεται δίχως ιδιαίτερη αμηχανία τον επισκέπτη ενός «σοβαρού» μουσείου, ιδιαίτερα όταν το εν λόγω μουσείο έχει ελάχιστη σχέση με τη φυσική ιστορία. Η νέα έκθεση του Victoria & Albert Museum, στο Λονδίνο, έχει στόχο ακριβώς να μας σοκάρει, αλλά και να μας κάνει να δούμε με άλλο μάτι τα τρόφιμα που καταναλώνουμε καθημερινά χωρίς δεύτερη σκέψη.
Περισσότερα από 70 καλλιτεχνικά πρότζεκτ δημιουργημένα σε συνεργασία με σεφ, καλλιεργητές, επιστήμονες και τοπικές κοινότητες, θέτουν ερωτήματα σχετικά με την προέλευση των τροφών, προτείνουν εναλλακτικούς τρόπους καλλιέργειας, πειραματίζονται με την αισθητική των υλικών που προορίζονται για το πιάτο μας ή παρουσιάζουν «εκθέματα» που μεγαλώνουν στ’ αλήθεια μέσα στις μουσειακές αίθουσες, όπως η Αστική Φάρμα Μανιταριών της ομάδας GroCycle. Η πρωτοποριακή εγκατάσταση είναι πράγματι μια μικροσκοπική φάρμα μανιταριών, τα οποία αναπτύσσονται πάνω σε ένα υπόστρωμα από χρησιμοποιημένους κόκκους καφέ, προερχομένους εν μέρει από το καφέ – εστιατόριο του μουσείου. Ο κύκλος θα ολοκληρωθεί όταν τα μανιτάρια συλλεχθούν, μαγειρευτούν και σερβιριστούν στους πελάτες του εστιατορίου.
Στην ίδια ενότητα, με τίτλο «Koμπόστ», εντάσσεται το καλαίσθητο σύστημα κομποστοποίησης Daily Dump από την ινδική πόλη Μπανγκαλόρ, αποτελούμενο από κομψούς πήλινους «κάδους», ενώ από την κατηγορία «Καλλιέργεια» ξεχωρίζουν το οικολογικό τρακτέρ με πετάλια των Farming Soul και η εντυπωσιακή ταπετσαρία, που σχεδίασαν ειδικά για το μουσείο οι καλλιτέχνες Fallen Fruit, αντλώντας έμπνευση από την αναπαράσταση των φρούτων στην τέχνη του χθες και του σήμερα. Ακόμη, πρώιμες διαφημίσεις αναδεικνύουν την ιστορία του εμπορίου τροφίμων, η κολεκτίβα Company Drinks σερβίρει δείγματα των αναψυκτικών και ποτών που παράγουν τα μέλη της ομάδας στο ανατολικό Λονδίνο, και ο Βέλγος καλλιτέχνης Koen Vanmechelen μυεί το κοινό στα μυστικά της εκτροφής υγειών κοτόπουλων μέσω του πρότζεκτ «Planetary Community Chicken».
Στη νέα έκθεση του Victoria & Albert Museum, στο Λονδίνο, μια αγελάδα περιεργάζεται χωρίς ιδιαίτερη αμηχανία τον επισκέπτη…
Από το σύνολο δεν λείπουν τα σχεδόν αμιγώς καλλιτεχνικά έργα, όπως το τρίπτυχο τοπίων του Γερμανού εικαστικού Uli Westphal, ένα κολάζ βουκολικών μοτίβων από συσκευασίες σούπερ μαρκετ ή οι εκπληκτικά συμμετρικές φωτογραφίες του Michael Zee, που από το 2013 μοιράζεται καθημερινά με το κοινό του στο Ιnstagram στιγμιότυπα από το πρωινό του. Τα υψηλής αισθητικής «πιάτα», τα οποία ετοιμάζει κάθε πρωί για τον ίδιο και τον σύντροφό του, είναι ίσως τα μοναδικά έργα της έκθεσης που πραγματικά ανοίγουν την όρεξη. Δύσκολα μπορεί να ισχυριστεί κάποιος το ίδιο για το τυρί από ανθρώπινα βακτήρια των Christina Agapakis και Sissel Tolaas (τα τυριά της έκθεσης δημιουργήθηκαν από τη «χλωρίδα» επώνυμων προσώπων) ή για το «Λουκάνικο του μέλλοντος» της σχεδιάστριας Carolien Niebling, του σεφ Gabriel Serero και του χασάπη Herman ter Weele. Παρότι δίνουν χωρίς αμφιβολία μια απάντηση στα προβλήματα που πηγάζουν από την ανεξέλεγκτη κατανάλωση κρέατος, το «σαλάμι φρούτων» και το «πατέ εντόμων» της ομάδας δεν είναι ακριβώς δελεαστικά.
Ισχυρό εργαλείο
Οσο απροετοίμαστοι κι αν είμαστε για μια έκθεση τροφίμων σε αίθουσες όπου συνήθως εκτίθενται πολύτιμα έργα τέχνης, η σχέση του V&A με τη γαστρονομία είναι πιο στενή από ό,τι φανταζόμαστε, καθώς στους χώρους του λειτουργούσε κάποτε ένα μουσείο αφιερωμένο στο φαγητό. Οπως το θέτουν οι επιμελήτριες Catherine Flood και May Rosenthal Sloan, «η τροφή είναι ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία με τα οποία δίνουμε μορφή στον κόσμο μας, από τις κοινωνικές σχέσεις, τον πολιτισμό και την έννοια της απόλαυσης έως τη σχέση μας με το φυσικό περιβάλλον».
Η έκθεση θα φιλοξενηθεί στο V&A από τις 18 Μαΐου έως τις 20 Οκτωβρίου. Η προπώληση εισιτηρίων έχει ήδη ξεκινήσει στην ιστοσελίδα του μουσείου (https://www.vam.ac.uk).