Ιωάννης – Ανδρέας Κάργας, επίσκοπος Σύρου

Ιωάννης – Ανδρέας Κάργας, επίσκοπος Σύρου

3' 57" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Αν ρωτήσουμε έναν μορφωμένο Ελληνα, που δεν έχει βγάλει απλώς το λύκειο αλλά έχει και πανεπιστημιακό πτυχίο, για τη θρησκευτική ιστορία του ελλαδικού χώρου, του χώρου που αποτελεί σήμερα την ελληνική επικράτεια, από την Αλωση της Πόλης και μετά, θα μας απαντήσει σχεδόν αυτόματα ότι η ιστορία αυτή ταυτίζεται με την ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ότι όλοι εδώ ήταν ανέκαθεν χριστιανοί ορθόδοξοι. Τα πράγματα, ωστόσο, δεν είναι διόλου τόσο απλά: η θρησκευτική ιστορία του ελλαδικού χώρου είναι περισσότερο πολύπλοκη και πολύχρωμη. Υπάρχουν κατ’ αρχάς πιστοί άλλων θρησκειών: μουσουλμάνοι, Τούρκοι ή εξισλαμισμένοι πληθυσμοί –με την ανταλλαγή που αποφασίστηκε στη Λωζάννη (1923) φεύγουν από την Ελλάδα 500.000 και εξαιρούνται οι μουσουλμάνοι της Θράκης– και Εβραίοι, σεφαραδίτες αλλά και γηγενείς ρωμανιώτες, σε ακμαίες κοινότητες, ιδίως εκείνη της Θεσσαλονίκης, μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπάρχουν επίσης χριστιανοί άλλων ομολογιών: Καθολικοί, ήδη από τον 13ο αιώνα, και λίγοι προτεστάντες.

Επειδή πολλές περιοχές του ελλαδικού χώρου, κατά τους αιώνες αυτούς, βενετοκρατήθηκαν, η μελέτη του νεοελληνικού καθολικισμού είναι απολύτως απαραίτητη για την κατανόηση του νεοελληνικού κόσμου. Ποιος μπορεί να μελετήσει σοβαρά την Κρήτη και την κρητική λογοτεχνία, ζωγραφική και αρχιτεκτονική, χωρίς γνώση του καθολικισμού; Πόσοι από εκείνους τους μορφωμένους στους οποίους αναφερθήκαμε στην αρχή γνωρίζουν, αίφνης, ότι ένας από τους πατέρες της νεοελληνικής ποίησης και ο μεγαλύτερος ασφαλώς ποιητής μας πριν από τον Σολωμό, ο Βιτσέντζος Κορνάρος, ήταν καθολικός; Ας προσθέσουμε ότι κατά τον 20ό αιώνα δημιουργείται και ορθόδοξη θρησκευτική μειονότητα, οι παλαιοημερολογίτες, που κατά τη δεκαετία του 1930 αριθμεί πάνω από 100.000 ανθρώπους.

Την αφορμή για τούτη την επιφυλλίδα μάς τη δίνει η έκδοση του συλλογικού τόμου «Ο επίσκοπος Σύρου Ιωάννης-Ανδρέας Κάργας (1607 -1617) και η εποχή του» (Καθολική Επισκοπή Σύρου, 2019). Το εξαιρετικά καλαίσθητο βιβλίο φέρεται να είναι το πρώτο μιας σειράς τοπικής ιστορίας, υπό τον τίτλο «Ιστορικά τεκμήρια – Σύρος», την ευθύνη της οποίας έχει η Μαρία-Θηρεσία Δαλεζίου. Πολύ συχνά αναφερόμαστε σε βιβλία αυτού του είδους υποτιμητικά ή, στην καλύτερη περίπτωση, συγκαταβατικά. Ολα όμως είναι θέμα οπτικής, μεθόδου και γνώσης. Εχουμε στη διεθνή ιστοριογραφία πάμπολλα σπουδαία βιβλία τοπικής ιστορίας, που φώτισαν από την τοπική περίπτωση συνολικότερες ιστορικές πραγματικότητες. Ορισμένα από αυτά άφησαν εποχή, όπως το πασίγνωστο βιβλίο του Emmanuel Le Roy Ladurie, «Montaillou, village οccitan de 1294 à 1324» (Gallimard, 1975), για ένα μικρό, ορεινό χωριό 200 κατοίκων, το οποίο έγινε τεράστια και παγκόσμια εκδοτική επιτυχία.

Ο Ιωάννης-Ανδρέας Κάργας, δομινικανός μοναχός και Βενετός υπήκοος, ορίζεται επίσκοπος Σύρου το 1607 από το πάπα Παύλο Ε΄ (1605-1621). Η Γαληνοτάτη φρόντισε να εξασφαλίσει από την Υψηλή Πύλη και μπεράτι στον νέο επίσκοπο για την απρόσκοπτη άσκηση των καθηκόντων του. Καλείται να διαποιμάνει μια καθολική κοινότητα ντόπιου ελληνόφωνου πληθυσμού, που δεν ξεπερνάει τις 2.000 ψυχές, και να υλοποιήσει τις αποφάσεις και το πνεύμα της Συνόδου του Τριδέντου, της μεγάλης Συνόδου του 16ου αιώνα, που καθόρισε τη ζωή της Καθολικής Εκκλησίας για αιώνες, μέχρι ουσιαστικά τη Β΄ Βατικανή. Στο τριδεντινό ακριβώς πνεύμα, ο νέος επίσκοπος πάσχισε να συγκρατήσει το ποίμνιό του εντός της καθολικής δικαιοδοσίας (κυρίως με την υποχρεωτική υπεύθυνη δήλωση, με ποινική ρήτρα, ότι τα παιδιά των μεικτών γάμων θα ακολουθούν το δόγμα του πατέρα, εκτός και αν η μητέρα είναι καθολική! Βλ. τη μελέτη του π. Μάρκου Φώσκολου, σ. 87) και να περιφρουρήσει εν γένει και να ενισχύσει τη λατινικότητα της επισκοπής του, αποτρέποντας την εγκατάσταση ορθοδόξου επισκόπου στο νησί και ματαιώνοντας την ανέγερση νέου ορθόδοξου ναού.

Ο επίσκοπος Ιωάννης-Ανδρέας Κάργας απαγχονίζεται, μαζί με τον ιερέα Μιχέλη Γκουτζίνο, από τους Τούρκους, από τον καπουδάν πασά Αλή Τσελεμπή, στις 17 Οκτωβρίου 1617. Είναι ο πρώτος και μόνος χριστιανός επίσκοπος που εκτελείται από τους Οθωμανούς στο Αιγαίο, καθ’ όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας. Οι λόγοι της θανάτωσής του παραμένουν ακόμη άλυτο αίνιγμα και χρειάζεται αρχειακή περαιτέρω έρευνα για να λυθεί.

Ευθύς μετά τον απαγχονισμό του τέθηκε σε κίνηση η διαδικασία της αγιωνυμίας του. Το ανακριτικό καθήκον ανατέθηκε από την Propaganda Fide στον επίσκοπο Ανδρου Πάολο Πουκιαρέλι. Η διαδικασία, ωστόσο, δεν κατέληξε, επειδή προφανώς δεν κρίθηκαν επαρκή και πειστικά τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν. Το αίτημα για την αγιωνυμία του απαγχονισμένου επισκόπου παραμένει μέχρι σήμερα. Είναι κατανοητή η επιθυμία των Ελλήνων καθολικών, κληρικών και λαϊκών, να υπάρχει στο αγιολόγιο της Καθολικής Εκκλησίας και ένας επίσκοπος ελληνικής επισκοπής, και μάλιστα από τη Σύρο, την Isola Sacra του νεοελληνικού καθολικισμού. Ας μου επιτραπεί, ωστόσο, να πω, απευθυνόμενος στους καθολικούς φίλους, ότι τώρα είναι πια αργά. Η εν αγίοις συναρίθμηση πρέπει να γίνεται κοντά στον θάνατο του ανθρώπου, ώστε να είναι ακόμη ζωντανή η μαρτυρία της αγιότητάς του στην κοινότητα των πιστών. Επειτα από τρεις και τέσσερις και παραπάνω αιώνες, όλη αυτή η διαδικασία, αντί να είναι έκφραση της ζωής της Εκκλησίας, γίνεται υπόθεση γραφειοκρατίας και πολιτικής. Εχουν και οι Ορθόδοξες Εκκλησίες διαπράξει παρόμοια λάθη και εξακολουθούν να διαπράττουν. Αλλωστε, αν ο Ιωάννης-Ανδρέας Κάργας είναι πράγματι άγιος, ας μην ανησυχούμε, ο Θεός θα το γνωρίζει.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή