Τι παράξενο… Το λευκό, κιτρινισμένο από τον χρόνο πουκάμισο με το ξεραμένο αίμα που ήταν απλωμένο στο τραπέζι του τμήματος συντήρησης υφασμάτων του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου είχε πάνω του τα ίχνη της ανδρικής αρχοντιάς και ταυτόχρονα τα σημάδια του πολιτικού μίσους που τη μαγάρισε. Ηταν το πουκάμισο που φορούσε ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης στις 22 Μαΐου του 1963, όταν δέχθηκε το δολοφονικό χτύπημα από παρακρατικούς, μετά την ομιλία του για την ειρήνη στη Θεσσαλονίκη. Παρατηρώ με μελαγχολία τις ανοικτές διπλές μανσέτες του καλοραμμένου πουκαμίσου, που με προσοχή αγγίζει η συντηρήτρια Δάφνη Φίλιου. Το αίμα του αγωνιστή της ειρήνης, γιατρού και αθλητή, είναι απλωμένο δίπλα στον γιακά, στα κουμπιά, στο στήθος. Σημάδια μιας δολοφονικής επίθεσης που σημάδεψε τη σύγχρονη ελληνική Ιστορία. Κάποιες ανθρώπινες συμπτώσεις κάνουν τη στιγμή ακόμη πιο συγκινητική:
«Ο παππούς της Δάφνης ήταν μαιευτήρας και συμφοιτητής του Λαμπράκη», αποκαλύπτει η διευθύντρια του ΒΧΜ δρ Κατερίνα Δελλαπόρτα. Αλλά και ο δικός της πατέρας συνδέθηκε ιστορικά με τον βουλευτή – υπήρξε ένας από τους πρωτοστάτες της αποκάλυψης των ενόχων του προμελετημένου εγκλήματος. Ο εισαγγελέας Παύλος Δελλαπόρτας, όπως και ο Χρήστος Σαρτζετάκης, ήταν από τους θαρραλέους λειτουργούς της Δικαιοσύνης που σε αντίξοες συνθήκες αποκάλυψαν τον ρόλο των Γκοτζαμάνη και Εμμανουηλίδη και τις διασυνδέσεις τους με την Αστυνομία.
Το αιματοβαμμένο πουκάμισο του Γρηγόρη Λαμπράκη συντηρείται στα εργαστήρια υφάσματος του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου.
«Ο πατέρας είχε τη γενική εποπτεία των ανακρίσεων», λέει στην «Κ» η κ. Δελλαπόρτα. «Οταν με ρώτησαν αν μπορούμε να συντηρήσουμε τα ρούχα που φορούσε εκείνο το βράδυ ο Λαμπράκης, πέρασαν μπροστά μου παιδικά βιώματα από τη χρονιά της δολοφονίας, που ήμουν μαθήτρια του δημοτικού, αλλά κυρίως της δίκης που ακολούθησε το 1966. Είναι συγκινητική συγκυρία». Σήμερα, μάλιστα, συμπληρώνονται 56 χρόνια από τον θάνατο του βουλευτή της ΕΔΑ.
Το πουκάμισο, η φανέλα, το κοστούμι του Λαμπράκη και ένα μόνο παπούτσι, ό,τι δηλαδή διασώθηκε από το μοιραίο βράδυ του 1963 και αποτέλεσε δικαστικό υλικό το 1966, βρέθηκαν το 2010 σε χαρτοκιβώτιο στα υπόγεια του Δικαστικού Μεγάρου Θεσσαλονίκης. Ενα άλλο έκρυβε τα ρούχα του Γιώργη Τσαρουχά, επίσης βουλευτή της ΕΔΑ και θύματος του πολιτικού μίσους. Τα πειστήρια παραδόθηκαν στην Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων.
Πριν από έναν χρόνο, το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης (Δήμου Ηλιούπολης) και το Ιδρυμα «Γρηγόρης Λαμπράκης» έστειλαν τα ρούχα για συντήρηση στο ΒΧΜ. Σε επιστολή τους ο δήμαρχος Ηλιούπολης, Β. Βαλασόπουλος, και ο πρόεδρος του ιδρύματος, Γρηγόρης Γρ. Λαμπράκης, γιος του δολοφονηθέντος, ζητούν να τους αποδοθεί ο ρουχισμός «όταν η διαδικασία αυτή θα έχει ολοκληρωθεί».
«Παραλαμβάνοντας τα ρούχα διαπιστώσαμε με τον τμηματάρχη Χαράλαμπο Παπαθεολόγου ότι είχαν έντονες φθορές από έντομα. Τα τοποθετήσαμε σε κλειστά κιβώτια με εντομοπαγίδες και τα αφήσαμε για ένα τρίμηνο, όσο ο κύκλος ζωής των εντόμων. Στη συνέχεια ξεκίνησε η συντήρηση. Ενα από τα στάδια είναι ο προσεκτικός καθαρισμός, καθώς οι κηλίδες αίματος δείχνουν τις συνθήκες υπό τις οποίες έγινε η δολοφονική επίθεση. Αρα οι λεκέδες, όπως και τα ξένα υλικά πάνω τους, τα κάνουν, από καθημερινά, ιστορικά αντικείμενα», λέει η Δάφνη Φίλιου.
Η συντηρήτρια Δάφνη Φίλιου κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης του ρουχισμού του Λαμπράκη.
Στα δύο τραπέζια του εργαστηρίου συντήρησης, δίπλα στο μικροσκόπιο, στις καρφίτσες, στα ψαλίδια, είναι απλωμένα το σκουρόχρωμο από καλό μάλλινο ύφασμα της εποχής παντελόνι, το πουκάμισο και η κάθετα κομμένη φανέλα. «Κόπηκε για τις ανάγκες της τραχειοστομίας που έγινε τότε στον Λαμπράκη», εξηγεί η διευθύντρια του ΒΧΜ.
Στο παντελόνι σώζεται εδαφικό υλικό. «Οπως τον σήκωσαν για να τον μεταφέρουν στο νοσοκομείο, έμειναν οι δαχτυλιές με σκόνη», εξηγεί η συντηρήτρια. Εφημερίδες της εποχής, με φωτογραφίες που έδειχναν τον βουλευτή της ΕΔΑ αιμόφυρτο, βοηθούν για κάθε λεπτομέρεια. «Σκοπός είναι να μειώσουμε τις φθορές από την κακή φύλαξη, χωρίς να αλλοιώσουμε τα στοιχεία που δημιουργήθηκαν την ώρα του περιστατικού. Παράλληλα, έπρεπε να μειώσουμε τα ίχνη από την προσβολή των εντόμων. Ακόμη και το δερμάτινο παπούτσι είχε πάνω του μικρή φθορά από έντομο. Εκτός από τη φανέλα».
«Και μόνο που τα αντικρίζει κανείς, συγκινείται», λέει ο Χ. Παπαθεολόγου, δείχνοντας τη λεπτοδουλειά που απαιτεί η τέχνη της συντήρησης, όπως το λευκό ύφασμα που τοποθετείται μέσα από τα ρούχα, ώστε να διακρίνονται εντονότερα οι φθορές.