Την περασμένη Τετάρτη, στη λίστα με τα εφημερεύοντα φαρμακεία της Αττικής, ήταν αναρτημένα 93 φαρμακεία. Σύμφωνα με αυτή τη λίστα, κάποια θα ήταν ανοιχτά εκείνη την ημέρα έως τις 8 μ.μ., κάποια θα έκλειναν στις 9 μ.μ., ενώ άλλα θα διανυκτέρευαν, είτε με διάλειμμα τις μεσημεριανές ώρες είτε άνευ. Υπήρχε και η κατηγορία όσων θα εφημέρευαν έως τις 10 ή τις 11 το βράδυ. Μία εβδομάδα πριν, ο αριθμός των εφημερευόντων ήταν 42. Μέσα σε λίγες ημέρες ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Αττικής υπερδιπλασίασε τα εφημερεύοντα φαρμακεία, σε μια προσπάθεια να καλυφθεί το κενό που άφησαν οι πολύ πρόσφατες (και προεκλογικές) νέες οδηγίες για το πολύπαθο ωράριο των φαρμακείων και οι οποίες ορίζουν ότι κανένα φαρμακείο –πλην των διημερευόντων και διανυκτερευόντων– δεν μπορεί να είναι ανοικτό μετά τις 9 το βράδυ.
Με λίγα λόγια, μια «Βαβέλ» ωρών λειτουργίας, στη χώρα των φαρμακείων. Η Ελλάδα έχει καταφέρει το εξής: να είναι η χώρα με τα περισσότερα φαρμακεία συγκριτικά με τον πληθυσμό της στην Ευρωπαϊκή Ενωση και με τέσσερις μεγάλες αλλαγές στο ωράριο λειτουργίας τους σε διάστημα μόλις οκτώ ετών! Στη χώρα μας λειτουργούν περίπου 10.500 φαρμακεία (10.420 το 2017, σύμφωνα με την τελευταία καταγραφή της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής), τα οποία απασχολούν περίπου 11.250 φαρμακοποιούς. Με βάση τα στοιχεία του 2017, τα περισσότερα φαρμακεία έχουν έδρα το λεκανοπέδιο Αττικής (3.722 φαρμακεία) και ακολουθούν η Κεντρική Μακεδονία (1.971) και η Θεσσαλία (811), ενώ τα λιγότερα φαρμακεία καταγράφονται στην περιφέρεια του Βορείου Αιγαίου (178). Σε αναλογία πληθυσμού, στη χώρα μας αντιστοιχούν 97 φαρμακεία ανά 100.000 κατοίκους, πυκνότητα που είναι τριπλάσια του μέσου όρου της Ε.Ε. των «28», όπου 31 φαρμακεία αναλογούν σε 100.000 κατοίκους. Η Ελλάδα είναι πρώτη και με διαφορά στη σχετική λίστα της Ε.Ε. Στη δεύτερη θέση έρχεται η Κύπρος με 55 φαρμακεία ανά 100.000 πληθυσμό, και ακολουθούν η Μάλτα και η Βουλγαρία με 51 φαρμακεία ανά 100.000 κατοίκους. Τα πιο αραιά δίκτυα φαρμακείων στην Ε.Ε. έχουν η Δανία (8 φαρμακεία ανά 100.000 κατοίκους), η Ολλανδία (12) και η Σουηδία (14).
Ο αριθμός των φαρμακείων στην Ελλάδα παραμένει υψηλός τα τελευταία χρόνια –με μικρές σχετικά αυξομειώσεις από το 2010 έως σήμερα–, παρά το γεγονός ότι τα φαρμακεία εν μέσω κρίσης βρέθηκαν στο στόχαστρο των δανειστών, με το ενδιαφέρον να εστιάζεται στο ιδιοκτησιακό, στο ποσοστό κέρδους και, κυρίως, στο ωράριό τους. Από τις παραμονές του 2011 έως και σήμερα έχουν καταγραφεί τέσσερις θεσμικές αλλαγές στο ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων: η πρώτη έγινε με την εισαγωγή του μοντέλου των «διευρυμένων» φαρμακείων, δηλαδή φαρμακείων που λειτουργούσαν καθ’ υπέρβασιν του υποχρεωτικού –και τα απογεύματα της Δευτέρας και της Τετάρτης καθώς και το Σάββατο–, κατόπιν δήλωσής τους και με την υποχρέωση ότι οι παραπάνω ώρες λειτουργίας θα ήταν ίδιες με αυτές των διημερευόντων (συνήθως έως τις 11 το βράδυ).
Ακολούθησε το 2014 η πλήρης απελευθέρωση του ωραρίου, στο πλαίσιο της εφαρμογής της πρώτης εργαλειοθήκης του ΟΟΣΑ. Το χάος που δημιουργήθηκε με πολλά φαρμακεία να επιλέγουν να ανοίγουν «πειρατικά», δηλαδή μόνο τις εμπορικές ώρες, σε αντίθεση με τους «διευρυμένους» που υποχρεούνταν να ακολουθούν το ωράριο που δήλωναν, οδήγησε σε τρίτη αλλαγή. Το περασμένο καλοκαίρι εφαρμόστηκε το ελάχιστο υποχρεωτικό ωράριο, δηλαδή λειτουργία τουλάχιστον 40 ώρες την εβδομάδα, τις οποίες καθορίζει ο οικείος φαρμακευτικός σύλλογος. Και σε αυτό το μοντέλο απελευθέρωσης του ωραρίου, παρέμεινε η δυνατότητα «διευρυμένης» λειτουργίας πέραν αυτών των ωρών, κατόπιν δήλωσης. Είναι ενδεικτικό ότι στο λεκανοπέδιο Αττικής –πλην του Πειραιά– το δίμηνο Μαι΅ου – Ιουνίου 2019, 1.650 φαρμακεία είχαν δηλώσει ωράριο πέραν του ελάχιστου υποχρεωτικού, με τη «διεύρυνση» να αφορά κυρίως τα απογεύματα της Δευτέρας και της Τετάρτης, καθώς και το Σάββατο.
Προεκλογική τροπολογία
Δέκα ημέρες πριν από τις ευρωεκλογές και τον πρώτο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών, προς ικανοποίηση των συνδικαλιστών φαρμακοποιών, το υπουργείο Υγείας αιφνιδίασε, αποδεχόμενο τροπολογία που κατέθεσαν τέσσερις φαρμακοποιοί βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και με το οποίο ορίζεται ότι κανένα φαρμακείο –πλην όσων εφημερεύουν– δεν μπορεί να λειτουργεί μετά τις 9 το βράδυ τις καθημερινές και μετά τις 8 το βράδυ το Σάββατο, κάνοντας έτσι μια ουσιαστική υποχώρηση από την απελευθέρωση του ωραρίου. Μάλιστα, η συγκεκριμένη αλλαγή, η οποία ψηφίστηκε και από την αντιπολίτευση, έχει άμεση εφαρμογή. Ετσι, στην Αττική από τα 1.650 φαρμακεία που λειτουργούν πέραν του βασικού ωραρίου, τα 383 αναγκάζονται να «ψαλιδίσουν» ώρες λειτουργίας για να είναι σύννομα.
Οπως ανέφεραν στην «Κ» πηγές του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου, η αλλαγή δεν ήταν «αιφνιδιαστική», αφού σε όλες τους τις συναντήσεις με την ηγεσία του υπουργείου Υγείας το πρώτο αίτημα που ανέφεραν οι εκπρόσωποι των φαρμακοποιών ήταν η «ρύθμιση του ωραρίου». Οι ίδιες πηγές σημείωναν ότι στα επιχειρήματα των φαρμακοποιών είχε προστεθεί τελευταία και η «λήξη των μνημονίων»…
Εως 3.000 ευρώ το πρόστιμο
Οδηγίες προς τους φαρμακευτικούς συλλόγους να περιφρουρήσουν την εφαρμογή του νέου ωραρίου και να φροντίσουν να υπάρχει ικανός αριθμός εφημερευόντων φαρμακείων μετά τις 9 μ.μ. στις περιοχές ευθύνης τους, απέστειλε ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος. Σημειώνεται ότι με βάση τις νέες διατάξεις, όσα φαρμακεία –πλην αυτών που εφημερεύουν– είναι ανοικτά μετά τις 9 μ.μ. τις καθημερινές και τις 8 μ.μ. τα Σάββατα κινδυνεύουν με χρηματικό πρόστιμο, που μπορεί να φτάσει έως και τις 3.000 ευρώ. Εκτός από τις ώρες λειτουργίας, η νέα διάταξη ορίζει ότι όλα τα φαρμακεία παραμένουν υποχρεωτικά κλειστά την Κυριακή, με την εξαίρεση όσων εφημερεύουν, των φαρμακείων στα αεροδρόμια και των φαρμακείων σε νησιωτικές περιοχές, τα οποία μπορούν να είναι ανοιχτά και πέραν του κανονικού ωραρίου ύστερα από σχετική απόφαση του οικείου νομάρχη. Eπιπλέον, η νέα διάταξη απαγορεύει τη λειτουργία των φαρμακείων κατά τις επίσημες αργίες (25η Μαρτίου, Μεγάλη Παρασκευή έως και τη Δευτέρα του Πάσχα, 15η Αυγούστου, 25η και 26η Δεκεμβρίου, 1η και 6η Ιανουαρίου, Καθαρά Δευτέρα, 1η Μαΐου, 28η Οκτωβρίου, Αγίου Πνεύματος και ημέρα εορτής πολιούχου αγίου κάθε περιοχής).