Πόσο συχνά πιάνετε τον εαυτό σας να αναβάλλει μακρινές αποδράσεις για κάποια επόμενη δεκαετία της ζωής του, όταν οι υποχρεώσεις – προσωπικές και επαγγελματικές– θα το επιτρέπουν; Μάλλον δεν είστε η εξαίρεση, αφού ο τουρισμός τρίτης ηλικίας, όπως άλλωστε και ο τουρισμός υγείας, αναδεικνύονται ως τα απόλυτα trends παγκοσμίως. Ερευνα που εκπόνησε ο Οργανισμός Ερευνας και Ανάλυσης διαΝΕΟσις, αναλύει τις προοπτικές που ανοίγονται από την αξιοποίηση του ταξιδιωτικού ρεύματος για την Ελλάδα.
Μιλώντας για «τουρισμό τρίτης ηλικίας» αναφερόμαστε σε δύο διακριτές κατηγορίες: τους τουρίστες που μεταβαίνουν στο εξωτερικό για ολιγοήμερες διακοπές, και τους συνταξιούχους που διαμένουν μακροχρόνια σε έναν τόπο, νοικιάζοντας ή αγοράζοντας κάποιο ακίνητο. Η πρώτη κατηγορία είναι αναμφισβήτητα πολύ μεγάλη· 18% των Ευρωπαίων τουριστών το 2014 ήταν άνω των 65 ετών, ενώ το 2030 προβλέπεται να είναι 26% και το 2050 να είναι 32%. Στη χώρα μας, το 2016, μόνο το 6,1% των τουριστών ήταν άνθρωποι τρίτης ηλικίας.
Στην άλλη κατηγορία ανήκουν όσοι μεταναστεύουν για να περάσουν τα γηρατειά τους σε έναν τόπο της επιλογής τους. Πρόκειται για το λεγόμενο κύμα «snowbird tourism» και αποτελείται κατεξοχήν από πλούσιους συνταξιούχους βόρειων χωρών, που κατά κανόνα επιλέγουν μια χώρα του Νότου για τους χειμερινούς μήνες. Είναι ενδεικτικό ότι 7,3% των ενηλίκων στην Ευρώπη δηλώνει ότι θα ήθελε μετά τη σύνταξή του να ζήσει στη νότια Ευρώπη, εκ των οποίων 9% Γερμανοί και 15,3% Βρετανοί. Για του λόγου το ασφαλές, εξάλλου, 120.000 Βρετανοί άνω των 65 ζουν σήμερα στην Ισπανία, αριθμός που έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 10 χρόνια. Τα επόμενα είκοσι χρόνια αναμένεται η συνταξιοδότηση 120 εκατ. Ευρωπαίων, άρα θα προκύψει ζήτηση για 2,7 εκατομμύρια παραθεριστικές κατοικίες στις νότιες χώρες.
Παράλληλα, με γοργούς ρυθμούς αναπτύσσεται και ο τουρισμός υγείας, που περιλαμβάνει τον ιατρικό τουρισμό, τον ιαματικό τουρισμό και τον τουρισμό ευεξίας. Οι εν λόγω ταξιδιώτες υπολογίζονται σε 5 έως 14 εκατομμύρια διεθνώς. Από αυτούς, η Ταϊλάνδη προσείλκυσε 1,2 εκατ. τουρίστες το 2013, το Μεξικό 1 εκατ., οι ΗΠΑ 800.000, η Σιγκαπούρη 600.000 και η Ινδία 400.000. Η γειτονική Τουρκία το 2015 είχε 600.000 ασθενείς-τουρίστες, ενώ η χώρα μας υποδέχεται ετησίως 85.000 άτομα για κάποιας μορφής ιατρικό τουρισμό. Σε Πορτογαλία, Ισπανία και Ιταλία, αναγνωρίζοντας την υπαρκτή ευκαιρία, σχεδιάζουν συγκροτήματα κατοικιών «κομμένα και ραμμένα» στις ανάγκες του συγκεκριμένου κοινού. Στην Ισπανία εφαρμόζονται ειδικά πακέτα, όπως το European Senior Tourism (απευθύνεται στους ταξιδιώτες) και το Imserso (απευθύνεται στους ιδιοκτήτες καταλυμάτων).
Ελλειψη υποδομών
Σχετικά με την Ελλάδα, ένας στους τρεις ηλικιωμένους δηλώνει ότι βρήκε τη χώρα καλύτερη απ’ ό,τι φανταζόταν, 20% δηλώνουν ότι την επισκέπτονται κάθε χρόνο, ωστόσο η έλλειψη υποδομών παρεμποδίζει την προσέλκυση τουριστών τρίτης ηλικίας. Μόνον 6,1% των ελληνικών ξενοδοχείων είναι σε θέση να προσφέρουν κάποια μορφή στοιχειώδους ιατρικής φροντίδας και μόνον 25,2% των ξενοδοχείων έχουν μεριμνήσει για ειδικό εξοπλισμό, που να εξυπηρετεί τους ηλικιωμένους. Αν και διαθέτουμε 822 ιαματικές πηγές, μόνον 750 είναι αξιοποιήσιμες, 123 έχουν καταθέσει σχετικό φάκελο στο υπουργείο Τουρισμού και 48 έχουν λάβει σχετική αναγνώριση. Εν ολίγοις, ελάχιστες διαθέτουν σύγχρονες εγκαταστάσεις και προσφέρουν υπηρεσίες υψηλού επιπέδου.
Εως τώρα, ωστόσο, υπάρχουν εξελίξεις σε θεσμικό επίπεδο. Συγκεκριμένα, έχει ιδρυθεί η ΕΛΙΤΟΥΡ, ένας μη κερδοσκοπικός φορέας, στον οποίο συμμετέχουν ιδιωτικές εταιρείες στον τομέα της υγείας, του τουρισμού, των μεταφορών, των πιστοποιήσεων, των συμβούλων επιχειρήσεων, της ασφάλισης και της διαφήμισης, που προωθεί τον τουρισμό υγείας. Ταυτόχρονα, έχουν συσταθεί ο Σύνδεσμος Τουρισμού Υγείας, κάποια clusters (Athens Dental Tourism Cluster/ Athena Health Tourism Cluster), ενώ σημαντικές πρωτοβουλίες λαμβάνουν ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών και η Κεντρική Ενωση Δήμων Ελλάδας. Ιδιωτικά, τον χειμώνα του 2018, έξι ξενοδοχεία στην Κρήτη έμειναν ανοικτά για να υποδεχθούν περίπου 50.000 τουρίστες από τη Γερμανία. Αντίστοιχα, πιλοτικά, δεκαπέντε Γερμανοί τουρίστες με προβλήματα υγείας έκαναν διακοπές στη Ρόδο το 2014. Στο ίδιο νησί κατασκευάζεται επίσης πρότυπη μονάδα αποθεραπείας για καρκινοπαθείς με 260 κλίνες.
Σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα, το οικονομικό όφελος για τη χώρα μας από τη στοχευμένη επένδυση στον εν λόγω θεματικό τουρισμό δύναται να είναι σημαντικό. Μπορούν να προστεθούν 13,6 δισ. ευρώ και να δημιουργηθούν 173.000 θέσεις εργασίας σε πέντε χρόνια, ενώ από τον τουρισμό ευεξίας το κέρδος υπολογίζεται σε 13,5 δισ. ευρώ και 171.000 θέσεις εργασίας. Ταυτόχρονα, αν στοχεύσουμε να κατακτήσουμε το 15% της αγοράς δεύτερης κατοικίας για Βορειοευρωπαίους συνταξιούχους, θα χρειαστούμε 400.000 κατοικίες την επόμενη 20ετία. Πουλώντας και νοικιάζοντας μακροπρόθεσμα 20.000 κατοικίες τον χρόνο σε ξένους, που θα ζουν κατά μέσον όρο έξι μήνες ετησίως στην Ελλάδα, η επίδραση της ΑΕΠ θα είναι πάνω από 5 δισ. ευρώ τον χρόνο, δημιουργώντας 60.000 θέσεις εργασίας. Οπως τονίζει η διαΝΕΟσις, πρόκειται για μια μεγάλη ευκαιρία για τη χώρα, που δεν πρέπει να πάει χαμένη.