Πολλοί πιστεύουν ότι «το μόνο που θα αλλάξει είναι ο νόμος για το πανεπιστημιακό άσυλο και όλα όσα συμβαίνουν στο πανεπιστήμιο θα μείνουν ως έχουν». Με αυτές τις απόψεις έφυγαν ήσυχοι για διακοπές πιστεύοντας ότι όλη αυτή η φασαρία για το άσυλο δεν τους αφορά πλέον. Η δική μας ερώτηση είναι «μήπως έχουν δίκιο και η κατάργηση του νόμου για το άσυλο ακολουθήσει την τύχη του αντικαπνιστικού νόμου που ψηφίστηκε το 2003;».
Αν ανοίξετε την ιστοσελίδα οποιουδήποτε ελληνικού πανεπιστημίου και ανατρέξετε στο οργανόγραμμα της διοίκησής του, θα ανακαλύψετε με έκπληξη ότι μαζικά πανεπιστήμια με χιλιάδες μέλη δεν διαθέτουν υπηρεσία που να ασχολείται καθημερινά με τα θέματα ασφάλειας του Ιδρύματος. Ανοίξτε τώρα την ιστοσελίδα οποιουδήποτε ευρωπαϊκού πανεπιστημίου για να διαπιστώσετε τη διαφορά. Στη συνέχεια ανατρέξτε στο ΦΕΚ λειτουργίας των ελληνικών πανεπιστημίων (ΦΕΚ 1099/5-9-2000 τεύχος Β΄) και στο άρθρο 54 «Πειθαρχικός έλεγχος φοιτητών και φοιτητριών» που γράφει «ως προς τον πειθαρχικό ελέγχο φοιτητριών και φοιτητριών ισχύει ό,τι προβλέπεται από τη σχετική νομοθεσία». Σε μερικά ελληνικά πανεπιστήμια υπάρχουν κανονισμοί, είναι όμως παρωχημένοι και οι ανεπαρκείς πειθαρχικές διατάξεις τους σπάνια εφαρμόζονται. Τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια αντιμετωπίζουν τους παραβάτες του εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας τους με σαφείς διαδικασίες. Οι υπηρεσίες ασφαλείας μέσα και έξω από τα Ιδρύματα αυτά, αλλά και η διοίκησή τους έχουν συγκεκριμένους κανόνες για την αντιμετώπιση των παραβάσεων του εσωτερικού κανονισμού και οργανισμού λειτουργίας τους. Αυτές τις διαχρονικές παραλείψεις του ελληνικού πανεπιστημίου γνωρίζουν ορισμένοι και πιστεύουν ότι για μία ακόμα φορά απλά συζητάμε για το άσυλο και τη βία στα ΑΕΙ, όπως κάνουμε συνέχεια τα τελευταία 40 χρόνια.
Το θέμα της ασφάλειας στα πανεπιστήμια το 2019 τίθεται με εντελώς διαφορετικούς όρους από ό,τι το 1980. Σήμερα, τα κεντρικά, τουλάχιστον, πανεπιστήμια έχουν μετατραπεί σε καταφύγια βαριάς ποινικής συμπεριφοράς. Το αίσθημα ασφάλειας των χιλιάδων φοιτητών, καθηγητών και εργαζομένων έχει υποχωρήσει δραματικά. Η ασφάλεια είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα. Η προσχηματική συζήτηση περί ασύλου πρέπει να αντικατασταθεί από μια σοβαρή συζήτηση για το ζήτημα της ασφάλειας. Το πρώτο βήμα, η κατάργηση της διάταξης περί κλήσης της αστυνομίας από το Πρυτανικό Συμβούλιο είναι αναγκαία, αλλά όχι ικανή συνθήκη για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της ασφάλειας.
Για να δούμε πράγματι χειροπιαστές αλλαγές, προτείνουμε μερικές βασικές δράσεις που πρέπει να μελετηθούν και να εφαρμοστούν το συντομότερο δυνατόν, ορισμένες από αυτές ίσως πριν από την έναρξη του νέου ακαδημαϊκού έτους. Οι δράσεις αυτές είναι αυτονόητες σε όλα τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια.
1. Να ολοκληρωθούν ο οργανισμός λειτουργίας και ο εσωτερικός κανονισμός κάθε Ιδρύματος με ειδική αναφορά στις διαδικασίες επιβολής πειθαρχικών ποινών σε όποια μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας, διδάσκοντες, εργαζόμενους και φοιτητές, ασκούν βία μέσα στα ΑΕΙ ή/και επιδεικνύουν αντιακαδημαϊκή συμπεριφορά.
2. Να εκπονήσει το κάθε ΑΕΙ το δικό του επιχειρησιακό σχέδιο ασφάλειας για προβλήματα, στα οποία δεν είναι εφικτό ή δεν είναι απαραίτητο να παρέμβει η αστυνομία και να δημιουργήσει υπηρεσία ασφαλείας στελεχωμένη με καλά εκπαιδευμένα μέλη από το προσωπικό του Ιδρύματος. Ο πρύτανης ή ένας από τους αντιπρυτάνεις να έχει την ευθύνη ασφάλειας του Ιδρύματος και επιβλέπει την υπηρεσία.
3. Με κατάλληλο επιχειρησιακό πλάνο τα πανεπιστήμια να ανακτήσουν τους χώρους που αυθαίρετα έχουν καταλάβει διάφορες ομάδες και να τους μετατρέψουν σε χώρους κοινής χρήσης του Ιδρύματος.
4. Η Αστυνομία να εκπαιδεύσει ειδική ομάδα αντιμετώπισης της βίας στα ΑΕΙ, που θα βρίσκεται μονίμως σε ανοικτή γραμμή με την ειδική υπηρεσία ασφαλείας και φύλαξης που θα συστήσουν τα ΑΕΙ.
5. Η ασφάλεια των πανεπιστημίων είναι δαπανηρή και ακόμα και αν η δημόσια δύναμη αναλάβει ένα μέρος, πρέπει να στελεχωθεί από τους σωστούς ανθρώπους με τη σωστή παιδεία και εξοπλισμό. Τα ποσά που ξοδεύουν τα ξένα πανεπιστήμια στο εξωτερικό για να στηρίξουν την ασφάλεια σε ανθρώπινο δυναμικό και υποδομή είναι πολύ μεγάλα.
6. Οι πρυτανικές αρχές δεν έχουν απαραίτητα τη γνώση να χειριστούν τα θέματα ασφάλειας των Ιδρυμάτων και πρέπει να ακούσουν προσεκτικά τους ειδικούς, αλλά και να στείλουν τους υπεύθυνους ασφαλείας στο εξωτερικό για επιμόρφωση. Να δημιουργηθεί ένα δίκτυο ανταλλαγής εμπειριών και επιτυχημένων πρακτικών μεταξύ ΑΕΙ/υπουργείου/Αρχών ασφαλείας.
7. Να συναφθεί πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ των πανεπιστημίων και των υπηρεσιών ασφαλείας τους από τη μια μεριά, και της αστυνομίας από την άλλη, ώστε να είναι διαρκής η μέριμνα.
8. Κάθε μέλος της κοινότητας πρέπει να ξέρει τι πρέπει να κάνει αν χρειαστεί να αναφέρει ένα συμβάν παρακώλυσης της ακαδημαϊκής λειτουργίας, βίας κ.λπ.·
9. Πρέπει να καταγράφονται τα συμβάντα και ίσως να δημοσιοποιούνται (σίγουρα να μην κρύβονται). Οι διοικήσεις πρέπει να είναι υπόλογες για την κατάσταση των Ιδρυμάτων και άμεσα να τους ζητηθεί να αναφέρουν πόσες αίθουσες ή κτίρια είναι κατειλημμένα και τι σκοπεύουν να κάνουν γι’ αυτά.
Το διακύβευμα είναι η αποκατάσταση ενός ακαδημαϊκού περιβάλλοντος που θα προάγει την ελεύθερη ανταλλαγή ιδεών, την ελευθερία της έρευνας και της διδασκαλίας, ενός περιβάλλοντος ελκυστικού για τους διδάσκοντες, τους εργαζομένους στα ΑΕΙ, τους επισκέπτες μας και, πρωτίστως, τους φοιτητές μας, Ελληνες και ξένους. Οι πανεπιστημιουπόλεις πρέπει να είναι κυψέλες μελέτης, τόπος πνευματικής και καλλιτεχνικής καλλιέργειας και δημιουργίας. Η ασφάλεια είναι στοιχειώδης προϋπόθεση για την επίτευξη αυτού του στόχου, που δυστυχώς παραμένει ζητούμενο στη χώρα μας.
Λουκάς Βλάχος Καθηγητής Φυσικής, ΑΠΘ
Ορέστης Καλογήρου Καθηγητής Φυσικής, ΑΠΘ
Βάσω Κιντή Καθηγήτρια Φιλοσοφίας, ΕΚΠΑ
Γιάννης Στεφανίδης Καθηγητής Νομικής, ΑΠΘ