Στον «αέρα» αλλά με την καλή έννοια θα βρίσκεται το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης, το οποίο θα είναι υπερυψωμένο από το έδαφος με ένα κεντρικό αίθριο, ώστε οι επισκέπτες να βλέπουν τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν ανακαλυφθεί στον χώρο και την υπαίθρια έκθεση ψηφιδωτών που προτείνουν οι αρχιτέκτονες, πριν περάσουν το κατώφλι της έκθεσης.
«Ανοιχτό μουσείο τόπου είναι η λέξη- κλειδί», λέει στην «Κ» ο αρχιτέκτονας Σπύρος Μούντριχας των «mor architects», «για να γίνει κατανοητή η φιλοσοφία της πρότασής μας», η οποία κέρδισε το πρώτο βραβείο στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό προσχεδίων της Περιφέρειας Πελοποννήσου για τον σχεδιασμό του Αρχαιολογικού Μουσείου. «Δεν σχεδιάσαμε ένα κλειστό κουτί, αλλά ένα ζωντανό αρχαιολογικό πάρκο που διαθέτει και εκθεσιακό χώρο», σημειώνει ο κ. Μούντριχας, ο οποίος μοιράζεται το βραβείο με τον αρχιτέκτονα και συνεργάτη του στο πρότζεκτ, Τάουλαντ Τοζάι από την Κύπρο.
Το σκεπτικό της πρότασής τους, όπως μας εξηγεί, εδράζεται στη διασπορά που παρουσιάζουν τα σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος στη Σπάρτη, τα οποία δεν είναι συγκεντρωμένα σε μια περιοχή αλλά συγκροτούν μια πολιτιστική διαδρομή κατά μήκος του ποταμού Ευρώτα αλλά και μέσα στην πόλη. «Η σκέψη μας είναι ότι το μουσείο είναι κομβικό σημείο μιας πολιτιστικής διαδρομής. Ο σχεδιασμός έγινε με τέτοιο τρόπο ώστε ο επισκέπτης να βλέπει πρώτα τον αρχαιολογικό χώρο και τις εν δυνάμει ανασκαφές και μετά να μπαίνει στο μουσείο», σημειώνει ο επικεφαλής αρχιτέκτονας και τονίζει τη σημασία ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων της Σπάρτης.
Το κτίριο στέκεται υπερυψωμένο από το έδαφος και επιτρέπει να δημιουργηθεί μια διαδρομή σε ένα «φυσικό» αρχαιολογικό πάρκο.
Το αίθριο είναι κομβικό σημείο για το νέο μουσείο το οποίο συνδέει νοηματικά, σύμφωνα με την πρόταση των αρχιτεκτόνων, τον αρχαιολογικό χώρο και την οργάνωση της εκθεσιακής δραστηριότητας. Ο χώρος φιλοξενεί την υπαίθρια έκθεση ψηφιδωτών, επιτρέπει τον φυσικό φωτισμό του χώρου, προστατεύεται από τον ήλιο με ειδικές περσίδες, ενώ χάρη στο δροσερό μικροκλίμα που δημιουργείται κάτω από το υπερυψωμένο κτίριο επιτυγχάνεται ο φυσικός αερισμός και δροσισμός του κτιρίου. Γενικά έχουν επιλεγεί τεχνολογίες και πρακτικές που εξοικονομούν ενέργεια και μειώνουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του νέου κτιρίου.
Το μουσείο θα αποτελείται από εκθεσιακό χώρο των αρχαιολογικών ευρημάτων, χώρο περιοδικών εκθέσεων, γραφεία και αποθήκες ευρημάτων που προέρχονται από ανασκαφές και εργαστήρια συντήρησης τα οποία θα είναι «ορατά» στους επισκέπτες για να βλέπουν πώς γίνεται η αποκατάσταση των ευρημάτων.
Σχεδιαστικά ακολουθεί ένα δωρικό, λιτό και αυστηρό ύφος, εξηγεί ο αρχιτέκτονας. «Προσπαθήσαμε να αποτραβηχτούμε από το εγώ μας και να κάνουμε ένα εντυπωσιακό κτίριο. Θεωρούμε ότι το κτίριο πρέπει να σεβαστεί τον τόπο του και νομίζω ότι το χαρακτηριστικό της Σπάρτης είναι η υπακοή στον νόμο και αυτό προσπαθήσαμε να εκφράσουμε». Ρόλο συμβούλου στη μελέτη είχε η αρχαιολόγος και ομότιμη καθηγήτρια του ΕΚΠΑ Ολγα Παλαγγιά.
Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο έχει χωροθετηθεί σε οικόπεδο που βρίσκεται στην είσοδο της πόλης της Σπάρτης και ανήκει στο παλιό εργοστάσιο «ΧΥΜΟΦΙΞ», το οποίο έχει περάσει στο ΥΠΠΟ και έχει χαρακτηριστεί μνημείο νεότερης κληρονομιάς. Στη μελέτη των αρχιτεκτόνων προβλέπονται η αποκατάσταση του εργοστασίου και η ενοποίησή του με το νέο κτίριο. Στο παλαιό εργοστάσιο θα λειτουργούν περιοδικές εκθέσεις και εκθέσεις σύγχρονης τέχνης, πωλητήριο και καφέ, ενώ θα αναδειχθεί και η ιστορία του χώρου που αποδίδεται στον αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτο ή σε συνεργάτη του.
Ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός της Περιφέρειας Πελοποννήσου ήταν διαγωνισμός προσχεδίων, που σημαίνει ότι οι συνθήκες είναι ώριμες για την υλοποίηση ενός έργου που έχει ανάγκη η Σπάρτη. Το μεγάλο στοίχημα τώρα είναι να κινηθούν οι διαδικασίες ώστε η βραβευμένη μελέτη να πάρει τον δρόμο της εφαρμογής.