Οι παλιές γενιές μετρούσαν την πάροδο του χρόνου με τις θρησκευτικές γιορτές και τα πανηγύρια. Αλλά και εμείς οι νεότεροι έχουμε κρατήσει ορισμένα χρονικά ορόσημα: ο Δεκαπενταύγουστος τέμνει το έτος με την ίδια ισχύ όπως το Πάσχα και τα Χριστούγεννα. Για τα νησιά του Αιγαίου οι εορτές των αγίων είναι σπουδαία υπόθεση.
Προσκλητήριο για όλα τα μέλη της κοινότητας, εγκάρδιο σμίξιμο μεγάλων και μικρών, επιμερισμός εργασιών από το μαγείρεμα και το ξάσπρισμα της εκκλησίας μέχρι το καθάρισμα και την αρτοκλασία. Μα κυρίως, όργανα και χορός μέχρι το πρωί, παρέα με την εικόνα του αγίου, να ευφραίνεται και αυτός με το γλέντι.
Κυκλαδίτισσα και από τις δύο γιαγιάδες μου, πέρασε στα γονίδιά μου η αγάπη για αυτές τις νησιωτικές κοινωνίες που έχουν τα δικά τους ήθη και έθιμα, τις ντοπολιαλιές, τα μαγειρευτά φαγάκια, τους ανθρώπους που ξέρουν τα δένδρα, τα πουλιά, τα ψάρια, τα αστέρια και τους καιρούς.
Το εκκλησάκι του Αγ. Παντελεήμονα είναι του 17ου αι.
Και παρότι οι ρίζες μου είναι από τη Σαντορίνη και τη Σύρο, η αδυναμία μου είναι το νησάκι της Σικίνου, αυτό το χειροποίητο μικρό θαύμα που παραμένει ανέγγιχτο από τον μαζικό τουρισμό.
Πριν από λίγο καιρό έγινε το μεγάλο πανηγύρι του Αγίου Παντελεήμονος κοντά στο λιμάνι της Αλοπρόνοιας. Χρειάζεται καμιά ώρα περπάτημα για να φτάσει κανείς και παλαιότερα ο κόσμος πήγαινε μονάχα με μουλάρια και γαϊδούρια. Σήμερα, κάποιοι πηγαίνουν και με πλεούμενα στον κοντινό όρμο.
Το ξωκκλήσι, από τον όρμο του Αγίου Παντελεήμονα.
Ο χτίστης του νησιού Μάρκος Ζαγοραίος και ο πρώην δήμαρχος Γιάννης Συρίγος έχουν αναμνήσεις του πανηγυριού από τα παιδικά τους χρόνια. Λίγα έχουν αλλάξει. Μερικές ημέρες πριν από την εορτή, οι άνθρωποι που έχουν την ευθύνη του πανηγυριού –οι λεγόμενοι πανηγυράδες– πηγαίνουν στο ξωκκλήσι που είναι όλο τον χρόνο κλειδωμένο. Το αερίζουν, το ξεχορταριάζουν, το ασβεστώνουν.
Την παραμονή το πρωί, κινεί ο κόσμος με την εικόνα του Αγίου Παντελεήμονα που φυλάσσεται στην Παντάνασσα της Χώρας, τις προμήθειες, τα τσουκάλια, το κρασί και ανεβαίνει ως το εκκλησάκι. Κάνουν τις προετοιμασίες του γλεντιού με την επίβλεψη του παπα-Θοδωρή Αρσενικού.
Υστερα, το απόγευμα, γίνονται η λειτουργία και η αρτοκλασία. Το φαγητό που σερβίρεται είναι κρέας χοιρινό κοκκινιστό με μακαρόνια και ντόπιο τυράκι.
Και λίγο αργότερα όταν όλα έχουν μπει σε τάξη και έχει αρχίσει η οινοποσία, ο παπάς παίρνει το βιολί του. Φέτος τον εσυνόδευε ο Πέτρος Φρονίστας με το λαούτο του. Είχαν έρθει, όμως, και δύο κορίτσια από τη Νάξο με λαούτο και βιολί και έκαναν σκάντζα για να ξεκουράζονται τα όργανα.
Ολοι μπαίνουν στον χορό και το γλέντι κρατάει ως το πρωί.
Πιο παλιά υπήρχαν και 2-3 γκάιντες κυκλαδίτικες, αλλά πέθαναν οι γέροντες και κανένας δεν ξέρει πια να τις κρατήσει. Ολοι μπαίνουν στον χορό, όλοι κρατιούνται από το χέρι, όλοι τραγουδούν. Στο τέλος στρώνουν και κοιμούνται μέσα στην εκκλησία και στην αυλή της, κάτω από τα άστρα.
Προσκεκλημένος αυτή τη φορά στη μεγάλη εορτή ο έφορος Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Δημήτρης Αθανασούλης. Οι ντόπιοι τον αγαπούν πολύ διότι συντόνισε μια υποδειγματική ανασκαφή στην εκκλησία της Επισκοπής όπου βρέθηκε ένας ασύλητος αρχαίος τάφος: «Τα πανηγύρια είναι ο πιο όμορφος τρόπος να μένει μια κοινότητα ενωμένη μα και τα μνημεία ζωντανά, γεμάτα από ανάσες ανθρώπων», μου είπε. Δίκιο έχει…