Ανθρωποι διανύουν πεζή μεγάλες αποστάσεις, νοικοκυρές σκουπίζουν τις χωμάτινες αυλές τους, παιδιά παίζουν με πέτρες και κλαδιά. Αυτές είναι μερικές από τις εικόνες που θα μείνουν στη μνήμη των 28 γιατρών από το 7o Εντατικό Σεμινάριο Τροπικής και Ταξιδιωτικής Ιατρικής στην Ιφακάρα της Τανζανίας. Η διοργάνωση ήταν πρωτοβουλία του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Παγκόσμια Υγεία – Ιατρική των Καταστροφών», το οποίο διευθύνει ο καθηγητής χειρουργικής και διευθυντής της Γ΄ Πανεπιστημιακής Κλινικής στο Αττικό, κ. Εμμανουήλ Πικουλής. Παλαιότερα, οι επιμορφώσεις στην παγκόσμια ιατρική γίνονταν στην Ευρώπη, εσχάτως όμως κατέστη σαφές ότι η μεταβίβαση γνώσης πρέπει να συμβαδίζει με το βίωμα.
«Το ενδιαφέρον των Ελλήνων γιατρών βαίνει αυξανόμενο, γιατί πολλοί έχουν εργαστεί με πρόσφυγες, ενώ ταυτόχρονα ανησυχούν για τη μελλοντική εμφάνιση νέων νοσημάτων λόγω της κλιματικής αλλαγής», σημειώνει η αρχηγός της αποστολής, λοιμωξιολόγος, κ. Ελένη Κάκαλου, αντιπρόεδρος των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα» και συνεργάτης του Μεταπτυχιακού, η οποία από το 2002 ταξιδεύει στην Αφρική. «Στην Ιφακάρα, όπου συνυπάρχουν κέντρο έρευνας και εκπαίδευσης, νοσοκομείο και Ιατρική Σχολή, πήγαμε για πρώτη φορά το 2008». Οι συμμετέχοντες, φοιτητές του μεταπτυχιακού, ειδικευόμενοι και ειδικευμένοι γιατροί, παρακολούθησαν διαλέξεις για την τροπική και ταξιδιωτική ιατρική σχετικά με την ελονοσία, το HIV/AIDS, τη φυματίωση, τη λέπρα κ.ά.
«Πρόκειται για ένα από τα κορυφαία κέντρα στην Αφρική για την αντιμετώπιση των τροπικών ασθενειών, όπου παράγεται τεχνογνωσία, δυνητικά χρήσιμη και στις μεσογειακές χώρες», υπογραμμίζει η κ. Κάκαλου. «Πριν από πολλά χρόνια είχε καθιερωθεί στις αφρικανικές χώρες το σύστημα αποστολής sms για την παρακολούθηση ασθενών με χρόνια νοσήματα, κάτι που αργότερα εφαρμόσαμε στη Δύση για άλλες κατηγορίες πληθυσμού». Στο κέντρο μελέτης της ελονοσίας στην Τανζανία, οι επιστήμονες ερευνούν τον κύκλο ζωής του κουνουπιού, αναλύουν τη συμπεριφορά του (γιατί και πότε τσιμπάει) και έχουν καταλήξει σε μια σειρά προστατευτικών μέτρων, αλλά και καινοτόμων εργαλείων, όπως σανδάλια ή τσάντες χειρός εμποτισμένες με εντομοαπωθητικό.
Στο νοσοκομείο St. Francis Referral Hospital πραγματοποιούνται όλο και περισσότερες χειρουργικές επεμβάσεις με νέες πρακτικές.
«Στην παγκόσμια υγεία, ο ένας μαθαίνει από τον άλλον, σε μια αμφίδρομη δημοκρατική σχέση», επισημαίνει η κ. Κάκαλου. Ετσι, ο κάθε συμμετέχων διενήργησε 25 ώρες πρακτικής στο νοσοκομείο, πλάι στους Αφρικανούς συναδέλφους του. «Εκανα επισκέψεις από κοινού με τον παθολόγο, καθώς η δική μου ειδικότητα δεν υφίσταται στην Τανζανία», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Μιχάλης Κρικέλης, ειδικευόμενος ρευματολογίας στο ΚΑΤ, «εκεί έχουν φτάσει σε υψηλό επίπεδο ελέγχου των τροπικών νοσημάτων, αλλά ακόμη δεν έχουν εμβαθύνει στα μη μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως ο διαβήτης ή η υπέρταση, που συνδέονται με τη σταδιακή άνοδο της ποιότητας ζωής». Το πρόγραμμα πλαισίωσαν επισκέψεις σε δομές, όπως το τοπικό γυμνάσιο, το ορφανοτροφείο, το λεπροκομείο κ.λπ. «Η απόσταση από την Ιφακάρα έως την πρωτεύουσα Ντοντόμα είναι 240 χιλιόμετρα, ωστόσο διήρκεσε 15 ώρες, εκ των οποίων οι πέντε ώρες ήταν σε χωματόδρομο», περιγράφει ο ίδιος. «Αναλογίστηκα, αυτή η έλλειψη υποδομών τι αντίκτυπο έχει στις εμπορικές συναλλαγές αλλά και στη διακομιδή ασθενών με τα υποτυπώδη ασθενοφόρα που διαθέτουν».
Υπάρχει πρόοδος
Η κ. Κάκαλου ωστόσο, έχοντας ζήσει την Τανζανία σε παλαιότερα χρόνια, διαπιστώνει πρόοδο: «υπάρχει πολιτική σταθερότητα και ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Προ δεκαετίας όλοι κυκλοφορούσαν με ποδήλατα, ενώ τώρα χρησιμοποιούν μηχανάκια, περισσότερα σπίτια έχουν τσίγκινες στέγες έναντι των αχυρένιων του παρελθόντος, ενώ πολλές περιοχές έχουν ηλεκτροδοτηθεί ακόμη και μέσω φωτοβολταϊκών».
Το ίδιο, άλλωστε, το κέντρο έρευνας συντηρείται εν μέρει από τα σεμινάρια σε επιστήμονες από όλο τον κόσμο, όπως και το ημιδημόσιο νοσοκομείο, που συνδέεται με το πανεπιστήμιο. «Στην είσοδο γίνεται μια πρώτη αξιολόγηση των ασθενών, που κατευθύνονται στο ανάλογο τμήμα, κάτι που ούτε στην Ελλάδα γίνεται, ενώ υπάρχει αναρτημένος τιμοκατάλογος για όλες τις υπηρεσίες», σχολιάζει από την πλευρά της η κ. Χρυσάνθη Χασάπη, καρδιολόγος, επιμελήτρια Β΄ ΕΣΥ στο Ναύπλιο. «Επιπλέον, η συμπεριφορά των ασθενών θύμιζε την Ελλάδα άλλων εποχών – περίμεναν υπομονετικά τη σειρά τους, απευθύνονταν με σέβας στον θεράποντα ιατρό και προσέρχονταν καθαροί και περιποιημένοι για εξέταση», προσθέτει η ίδια, που ενδιαφέρεται να διερευνήσει περισσότερο την ιατρική ελαχίστων πόρων.
Οι γυναίκες
«Μέσω της συνεργασίας μας με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, που χρονολογείται από το 2008, δίνουμε την ευκαιρία στους συμπατριώτες μου γιατρούς να εμβαθύνουν σε πεδία όπως η ψυχιατρική, η διαχείριση κρίσεων κ.ά., ενώ και οι Ελληνες γιατροί εκπαιδεύονται στην αντιμετώπιση κρίσιμων καταστάσεων με περιορισμένα μέσα», λέει στην «Κ» από την Ιφακάρα η κ. Esther Kyungu, επικεφαλής των εκπαιδευτικών σεμιναρίων στο Tanzanian Training Centre for International Health (TTCIH). Μεταξύ TTCIH και ΕΚΠΑ δρομολογείται στενότερη συνεργασία στο προσεχές μέλλον, όπως αρμόζει σε ένα πρόγραμμα σπουδών που προωθεί τις αρχές της παγκόσμιας υγείας. «Ολος ο προγραμματισμός της δημόσιας υγείας στην Τανζανία δομείται με άξονα τη γυναίκα», παρατηρεί η κ. Χασάπη. «Οι αρχές “ποντάρουν” στη γυναίκα-μητέρα, που θα γαλουχήσει έτσι τα παιδιά και τον σύζυγο, ώστε να προστατεύονται επαρκώς από τα τροπικά νοσήματα». Σύμφωνα με την ίδια, «γνωρίσαμε πολλές δυναμικές γυναίκες σε θέσεις-κλειδιά, όπως η Esther, ενώ οι υπουργοί Υγείας, Παιδείας και Πολιτισμού είναι γυναίκες».