Η εικόνα απελπισμένων επιβατών, που αναμένουν ώρες το πλοίο να φανεί, δεν έχει εξαφανιστεί από τα ελληνικά λιμάνια δυστυχώς. Το επιπλέον πρόβλημα είναι πως οι περισσότεροι δεν είναι καν ενημερωμένοι για τα δικαιώματά τους, αλλά και για τον τρόπο που μπορούν να διεκδικήσουν αποζημιώσεις σε περίπτωση παραβίασής τους. Η κατάσταση αυτή αποτυπώνεται και στον πολύ μικρό αριθμό παραπόνων που έχουν υποβληθεί στο υπουργείο Ναυτιλίας.
Η εκρηκτική κατάσταση στη Σαμοθράκη, όπου πλήθος επισκεπτών έμειναν εγκλωβισμένοι στο νησί για περίπου δέκα ημέρες, καθώς η ακτοπλοϊκή σύνδεση διακόπηκε λόγω βλάβης στο σκάφος της εταιρείας που είχε αναλάβει τη γραμμή, αποτέλεσε αναμφίβολα το πιο τρανταχτό περιστατικό, αλλά όχι το μόνο από μια σειρά (μικρότερων) προβλημάτων σχετικών με τη συνέπεια των ακτοπλοϊκών συνδέσεων. Ωστόσο, όσοι πολίτες αποφασίζουν να ταξιδέψουν με πλοία δεν είναι «παιδιά ενός κατώτερου θεού», αλλά έχουν πλέον δικαιώματα που προσομοιάζουν με αυτά των επιβατών αεροπορικών πτήσεων.
Συγκεκριμένα, εάν το πλοίο καθυστερήσει πάνω από 90 λεπτά να αποπλεύσει, από υπαιτιότητα του μεταφορέα (βλάβη ή ζημιά), οι επιβάτες μπορούν ή να ακυρώσουν το εισιτήριο με επιστροφή του αντιτίμου ή να ταξιδέψουν με υποχρέωση όμως από την ακτοπλοϊκή εταιρεία να τους παρέχει ελαφρά γεύματα και αναψυκτικά. Μάλιστα, εάν η καθυστέρηση είναι μεγαλύτερη από τέσσερις ώρες, η εταιρεία πρέπει να παράσχει γεύμα και κατάλυμα, στο πλοίο ή σε ξενοδοχείο, εφόσον είναι αυτό εφικτό και είναι αναγκαία η διανυκτέρευση ή οι διανυκτερεύσεις (έως τρεις, με κόστος διανυκτέρευσης 80 ευρώ).
Εάν υπάρχουν σοβαρές καθυστερήσεις στη μεταφορά (πάνω από μία ώρα για ταξίδι τεσσάρων ωρών και ανάλογα), ο επιβάτης μπορεί να διεκδικήσει χρηματική αποζημίωση, η οποία ξεκινάει από το 25% της τιμής του εισιτηρίου. Μάλιστα, σε περίπτωση που 24 ώρες από την ώρα του προγραμματισμένου απόπλου δεν έχει έρθει άλλο καράβι, με μέριμνα του μεταφορέα, ο επιβάτης δικαιούται αποζημίωση το διπλάσιο του εισιτηρίου του και επιστροφή του ναύλου για τυχόν όχημα. Περιλαμβάνεται και τυχόν εισιτήριο επιστροφής.
Αντίστοιχες είναι οι ευθύνες της πλοιοκτήτριας εταιρείας, εάν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ή σε κάποιο ενδιάμεσο λιμάνι το πλοίο πάθει βλάβη. Επίσης, εάν οι όποιες καθυστερήσεις προκαλέσουν την απώλεια πλοίου ανταπόκρισης, το οποίο θα μας πήγαινε στον προορισμό μας, και έχουμε στα χέρια μας το εισιτήριο, πρέπει να ενημερώσουμε τον μεταφορέα, ο οποίος οφείλει να μας προωθήσει στον τελικό προορισμό μας με δικά του έξοδα και μέριμνα. Ο επιβάτης δικαιούται γεύματα και κατάλυμα, όπως και στη διακοπή του ταξιδιού σε ενδιάμεσο λιμάνι. Ολα αυτά ισχύουν εάν οι καθυστερήσεις και τα προβλήματα οφείλονται στη μεταφορική εταιρεία και όχι στις ακραίες ή δυσχερείς καιρικές συνθήκες. Σε περίπτωση που απαγορευτεί ο απόπλους, λόγω καιρού, ο επιβάτης μπορεί να ακυρώσει το ταξίδι και να του επιστραφεί ο ναύλος ή να αλλάξει την ημερομηνία του ταξιδιού (ανάλογα με τη διαθεσιμότητα). Αν ακυρωθεί το ταξίδι με ευθύνη του μεταφορέα, ο επιβάτης μπορεί να ζητήσει αποζημίωση, η οποία θα καλύπτει κάθε ζημιά, που θεωρεί πως έχει υποστεί. Εάν δεν υπάρξει συμφωνία στο ύψος της αποζημίωσης, το θέμα αντιμετωπίζεται δικαστικά. Δεν τίθεται ζήτημα αποζημίωσης εάν η εταιρεία έχει ενημερώσει 12 ώρες πριν από την ώρα αναχώρησης και έχει εξασφαλίσει τη μεταφορά το πολύ 12 ώρες μετά την προγραμματισμένη αναχώρηση. Επίσης, δεν προβλέπεται αποζημίωση εάν η εταιρεία έχει ενημερώσει μια βδομάδα πριν από την αναχώρηση και έχει επιστρέψει το αντίτιμο του εισιτηρίου.
Απώλειες και φθορές
Δυνατότητα αποζημίωσης υπάρχει και σε περίπτωση απώλειας, καθυστέρησης ή φθοράς των αποσκευών ή του οχήματος, λόγω περιστατικού στη θάλασσα, η οποία μπορεί να φτάνει τα 2.700 ευρώ για αποσκευές καμπίνας και έως 15.500 ευρώ για το αυτοκίνητο (και τυχόν αποσκευές εντός του οχήματος). Εάν η ακτοπλοϊκή εταιρεία μπορεί να αποδείξει πως δεν ευθύνεται για τις ζημιές, τότε απαλλάσσεται από την καταβολή αποζημίωσης.
Πολλοί ταξιδιώτες δεν γνωρίζουν επίσης πως υπάρχει δυνατότητα ακύρωσης του εισιτηρίου τους. Επιστρέφοντας το σώμα του εισιτηρίου, ο επιβάτης δικαιούται επιστροφή του μισού αντιτίμου αν η ακύρωση γίνει 12 ώρες πριν από την ώρα απόπλου, επιστροφή 75% εάν η ακύρωση γίνει επτά μέρες πριν και επιστροφή ολόκληρου του ποσού εάν το εισιτήριο ακυρωθεί νωρίτερα από 14 μέρες.
Η ενημέρωση των πολιτών για τα δικαιώματα των επιβατών ακτοπλοΐας παραμένει πάντως περιορισμένη. Χαρακτηριστικό είναι πως στις ιστοσελίδες του υπουργείου Ναυτιλίας ή των περισσότερων ακτοπλοϊκών εταιρειών δεν βρίσκονται σε ευδιάκριτο σημείο.
Ο απολογισμός
Το υπουργείο Ναυτιλίας, που είναι ο εθνικός φορέας εφαρμογής για τα δικαιώματα των επιβατών ακτοπλοΐας, δέχθηκε το 2018 111 παράπονα, εκ των οποίων τα 100 διαβιβάστηκαν κατευθείαν στο ΥΕΝ, ενώ 11 έφτασαν μέσω λιμενικών αρχών. Ας σημειωθεί πως το 2018 καταγράφηκαν πάνω από 37 εκατομμύρια μετακινήσεις επιβατών με πλοία, άρα το ποσοστό των παραπόνων είναι ελάχιστο. Ή η κατάσταση στην ακτοπλοΐα είναι (σχεδόν) τέλεια ή οι επιβάτες δεν είναι ενημερωμένοι για τα δικαιώματά τους. Το πιο συχνό πρόβλημα αφορούσε μη ενημέρωση, είτε για καθυστέρηση (53 περιπτώσεις) είτε για ακύρωση δρομολογίου (56). Σε έξι περιπτώσεις χάθηκε ανταπόκριση, ενώ σε 12 η εταιρεία δεν παρείχε τροφή ή κατάλυμα, σε επτά δεν προώθησε τον επιβάτη στον προορισμό του, ενώ σε έξι δεν έδωσε αποζημίωση ή κατέβαλε λάθος ποσό (κάθε παράπονο περιλαμβάνει περισσότερους από έναν λόγους). Σύμφωνα με το υπουργείο μόνο ένα παράπονο κρίθηκε αβάσιμο, τα υπόλοιπα επιλύθηκαν. Το 2018 επιβλήθηκαν δύο διοικητικά πρόστιμα, το ένα ύψους 1.100 ευρώ για μη ενημέρωση για καθυστερημένο απόπλου και μη παροχή γεύματος και το άλλο ύψους 300 ευρώ, λόγω μη παροχής βοήθειας σε ΑμεΑ.