Ενα ιδιαίτερα χρήσιμο έργο έγινε πραγματικότητα. Ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία των 50 μεγαλύτερων και σημαντικότερων λιμνών και υγροτόπων της Ελλάδας βρίσκονται πλέον διαθέσιμα στο Διαδίκτυο, προσβάσιμα τόσο στους επιστήμονες όσο και στο ευρύ κοινό. Οι ψηφιακοί επισκέπτες του Δικτυακού Τόπου για τη Φύση και Βιοποικιλότητα της Ελλάδας, που διατηρεί το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, μπορούν να περιπλανηθούν στην εύχρηστη και λειτουργική ειδική ενότητα με τίτλο «Δεδομένα λιμνών της Ελλάδας» (http://www.biodiversity-info.gr/index.php/el/lakes-data), να δουν τις βασικές λίμνες της χώρας, να αποκτήσουν μια πρώτη εικόνα για την κατάσταση της καθεμιάς (μέσω ειδικής χρωματικής σήμανσης) και να δουν σειρά πολύτιμων βιολογικών, φυσικοχημικών και υδρολογικών στοιχείων.
Η συστηματική παρακολούθηση της κατάστασης των λιμνών της χώρας έχει ξεκινήσει από το 2012, μέσω της επιτόπου συλλογής δεδομένων από το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων, που είναι ο αρμόδιος φορέας λειτουργίας του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης των Λιμνών. Το ΕΚΒΥ πραγματοποιεί δειγματοληψίες, αναλύσεις και επιτόπιες μετρήσεις και είναι υπεύθυνο για την ετήσια υποβολή στοιχείων στη Γραμματεία Υδάτων του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Πρόκειται για έργο το οποίο χρηματοδοτείται μέσω του ΕΣΠΑ με ορίζοντα έως το 2023.
Διάθεση στοιχείων
«Το σημαντικό βήμα που πραγματοποιήσαμε τις προηγούμενες ημέρες είναι η διάθεση αυτών των στοιχείων και των πληροφοριών στο ευρύ κοινό», λέει στην «Κ» η κ. Βασιλική Τσιαούση, βιολόγος, συντονίστρια του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης των Λιμνών.
Το Δίκτυο παρακολουθεί συστηματικά 50 λίμνες (φυσικές και τεχνητές), καθώς και υγροτόπους, οι οποίοι είναι συγκεντρωμένοι κυρίως στη Βόρεια και στη Δυτική Ελλάδα, παρότι τα «μάτια» των ερευνητών φτάνουν μέχρι την Κρήτη. «Κεντρική ιδέα της προσπάθειάς μας είναι το γνωρίζουμε, έτσι ώστε να προσέχουμε για να έχουμε», σημειώνει η κ. Τσιαούση. Τι καταγράφει το προσωπικό του ΕΚΒΥ; «Πρώτον, βιολογικές παραμέτρους, όπως το φυτοπλαγκτό, όπου συχνά η έντονη παρουσία του μπορεί να συνδέεται με φαινόμενο ευτροφισμού, έκφραση προβλήματος ρύπανσης. Στην ίδια κατηγορία εξετάζουμε το φυτοβένθος, την ιχθυοπανίδα κ.λπ. Δεύτερον, συλλέγουμε φυσικοχημικές παραμέτρους, όπως τη διαφάνεια, την παρουσία οξυγόνου, φωσφόρου, αζώτου κ.λπ. Ακόμα λαμβάνουμε υδρολογικές παραμέτρους, όπως μέσο βάθος, μέγιστο βάθος, στάθμη υδάτων, αλλά και μορφολογικά στοιχεία, όπως μορφολογία παρόχθιας ζώνης», μας λέει η κ. Τσιαούση.
Επιπροσθέτως, το ΕΚΒΥ διενεργεί συστηματικές δειγματοληψίες για ουσίες προτεραιότητας, όπως ειδικούς ρύπους. Ιδιαίτερη σημασία έχει, όπως υπογραμμίζουν οι επιστήμονες του ΕΚΒΥ, πως, μέσω του συγκεκριμένου έργου, η χώρα αποκτά χρονοσειρές δεδομένων, οι οποίες τεκμηριώνουν την κατάσταση και τις τάσεις στα ύδατα της χώρας, ώστε οι αρμόδιες υπηρεσίες να ιεραρχούν και στοχευμένα να λαμβάνουν τα κατάλληλα κάθε φορά μέτρα διατήρησης και διαχείρισης, καθώς και να κρίνουν την αποτελεσματικότητα των μέτρων αυτών. Ταυτόχρονα, καθώς τα στοιχεία αυτά διατίθενται πλέον σε επιστήμονες αλλά και στο ευρύ κοινό, δίνεται ώθηση στο ερευνητικό έργο και στον κοινωνικό έλεγχο.
Με βάση το σύνολο των στοιχείων που συγκεντρώνονται, διαμορφώνεται η τρέχουσα οικολογική κατάσταση των λιμνών, η οποία αποδίδεται με τις κατηγορίες υψηλή, καλή, μέτρια, ελλιπής, κακή. Οι επισκέπτες του ιστοτόπου μπορούν πλέον να έχουν πρόσβαση στις εξής πληροφορίες: χρονοσειρές βιολογικών και λοιπών φυσικοχημικών δεδομένων σε επεξεργάσιμη μορφή (αρχεία excel)· χρονοσειρές με δεδομένα διακύμανσης της στάθμης των λιμνών σε επεξεργάσιμη μορφή (αρχεία excel)· χάρτες βαθυμετρίας για εννέα φυσικές λίμνες (Αμβρακία, Χειμαδίτιδα, Λυσιμαχεία, Οζερός, Παραλίμνη, Παμβώτιδα, Βεγορίτιδα, Βόλβη και Ζάζαρη), οι οποίοι παράχθηκαν από συνδυασμό δεδομένων που συλλέχθηκαν στο πεδίο με τη χρήση ηχοβολιστικού βαθυμετρικού οργάνου και ψηφιοποιημένων υψομετρικών πληροφοριών τοπογραφικών χαρτών· γεωχωρικά δεδομένα για τις λίμνες της Ελλάδας καθώς και φωτογραφίες από τις εργασίες δειγματοληψιών πεδίου.
Η συλλογή
Το δυναμικό του ΕΚΒΥ πραγματοποιεί τη συλλογή των στοιχείων με αυτοπρόσωπη παρουσία στις λίμνες, αποκτώντας ιδία γνώση των απειλών κατά των υγροτόπων. «Πολύ σημαντική απειλή είναι ο ευτροφισμός, ως αποτέλεσμα της ρύπανσης που πλήττει την ποιότητα των υδάτων. Επίσης, η αλλοίωση της μορφολογίας των λιμνών μέσω καταπατήσεων. Ακόμα, υπάρχει ανάπτυξη χωροκατακτητικών ξενικών ειδών, όπως το ηλιόψαρο στη Μικρή Πρέσπα, η ψευτορασμπόρα και η πεταλούδα συνολικά στις Πρέσπες. Επιπλέον, έχουν καταγραφεί χρυσόψαρα από οικιακά ενυδρεία στη λίμνη Κουρνά στην Κρήτη. Στη συγκεκριμένη λίμνη εμφανίστηκε και ξενική χελώνα, μάλλον από ιδιωτικό ενυδρείο», εξηγεί η κ. Τσιαούση.
Οι ερευνητές του ΕΚΒΥ είναι πολύ αισιόδοξοι για την απήχηση που θα έχουν οι νέες ψηφιακές υπηρεσίες για τις λίμνες, καθώς ο Διαδικτυακός Τόπος για τη Βιοποικιλότητα έχει ξεπεράσει ήδη τις 300.000 επισκέψεις. Υπάρχουν σχέδια για ανάλογη αναλυτική παρουσίαση και άλλων πλευρών του περιβάλλοντος. Το κρίσιμο ζητούμενο βέβαια είναι το κατά πόσον η πολύτιμη αυτή παρουσίαση των στοιχείων θα συμβάλει στην αναβαθμισμένη προστασία των λιμνών και των υγροτόπων.