Η Ε. Βλάχου περιγράφει για το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940:
«Ημουν στο σπίτι μου, όταν χτύπησε το τηλέφωνο. Ηταν η φωνή του πατέρα μου: –Εχουμε πόλεμο!… Ντύσου και περίμενε, θα στείλω να σε πάρουν να κατέβεις στην εφημερίδα».
Κάπως έτσι ξεκίνησε ο πόλεμος για την Ελένη και τον Γεώργιο Βλάχο. Ο ιδρυτής της «Κ» υπήρξε από τις σπουδαιότερες δημοσιογραφικές μορφές του καιρού του. Βεβαίως, στην περίοδο του Εθνικού Διχασμού αυτή η αστείρευτη πένα πολλές φορές κατέφυγε σε ακρότητες τις οποίες και ο ίδιος αναγνώρισε. Αλλά το πρωινό εκείνο όλο αυτό το παρελθόν του Εθνικού Διχασμού εξαφανίστηκε. Γιατί με τον ήχο των σειρήνων η πένα του ήταν έτοιμη να ενώσει όλους τους Ελληνες. Η πρώτη παρέμβαση ξεκίνησε στις 29 Οκτωβρίου με το άρθρο «Το Στιλέτο»:
«Θὰ ἀποθάνωμεν ὅλοι, χωρὶς νὰ πρέπη καὶ χωρὶς νὰ τὸ θέλωμεν. Καὶ ἂν οἱ Ἰταλοὶ κατορθώσουν νὰ νικήσουν ἕνα λαὸν ὁ ὁποῖος ἔχει ἀποφασίσει νὰ ἀποθάνη, ἔ, τότε θὰ εἶναι ἡ ἀπὸ αἰώνων πρώτη μεγάλη καὶ παράδοξος νίκη των. Ἀλλ᾿ αὐτὸ δὲν θὰ συμβῆ. Ἡ Ἑλλὰς θὰ νικήση, θὰ νικήση ἡ αὐτοθυσία, τὸ θάρρος, ἡ Ἰδέα – καὶ τὸ στιλέτον θὰ ἡττηθῆ».
Η λέξη «ΟΧΙ» που έμελλε από τότε να γίνει σήμα κατατεθέν του πολέμου παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά ως τίτλος στο κύριο άρθρο της εφημερίδας «Ελληνικό Μέλλον» στις 30 Οκτωβρίου. Αλλά η λέξη «ΟΧΙ» καθιερώθηκε πλέον στις συνειδήσεις μέσα από το άρθρο του Γεωργίου Βλάχου «Το πελώριον ΟΧΙ» που δημοσιεύθηκε στις 21 Νοεμβρίου:
«Έκεῖνο το ΟΧΙ, τὸ ὂχι τὸ ὁποῖον εἷπεν ὁ Μεταξᾶς, ἦτο ἕνα ΟΧΙ πανελλήνιον, ἕνα ΟΧΙ τὸ ὁποῖον κατέβαινε ἀπὸ τὰς κορυφογραμμὰς τῆς Ἠπείρου καὶ συνηντᾶτο, διὰ μέσου ἀνέμων καὶ ὀρέων καὶ θαλασσῶν, μὲ τὰ ἑκατομμύρια, μὲ τὰ δισεκατομμύρια ΟΧΙ, τὰ ὁποῖα ἀπήντων ὃλα τὰ στόματα. Ἐκείνην τὴν στιγμήν, ἐκεῖνο τὸ ΟΧΙ ὑπῆρξεν ἡ θρυαλλίς. Καὶ ἐκεῖνο ὑπῆρξεν ἡ Νίκη.
Oι δειλοί, λοιπόν, όπως εσείς, και οι φαύλοι ουδέποτε οδηγούν εις ανδραγαθήματα τους στρατούς και ουδέποτε ο Δόλος ωδήγησε τους ανθρώπους εις έργα σημαντικά. Δι’ αυτό, το Κράτος αυτό, του οποίου εχειροκρότησα και εγώ την ανατολήν, αρχίζει τώρα να δύη υπό τον παγκόσμιον χλευασμόν: Διότι η οικοδομή, κ. Μουσσολίνι, εστερείτο θεμελίων Δικαίου, διότι το Σχολείον που εκτίσατε εστερείτο μαθήματος ηθικής».
Από τον Νοέμβριο του 1940 οι Γερμανοί άρχισαν να σχεδιάζουν μια εισβολή στην Ελλάδα, αφενός λόγω της συντριβής των Ιταλών και αφετέρου λόγω της βρετανικής παρουσίας στην χώρα μας. Η πολεμική επιχείρηση ήταν θέμα χρόνου.
Ολοι πλέον μιλούν για την επερχόμενη γερμανική εισβολή. Στις 8 Μαρτίου 1941 ο Βλάχος δημοσιεύει το σπουδαιότερο κείμενο της καριέρας του την «ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ προς την Α.Ε. τον κ. Α. Χίτλερ Αρχικαγκελάριο του Γερμανικού Κράτους». Μέσα σε λίγες μόνον ώρες από τη δημοσίευσή του το κείμενο έφθασε στις πιο μακρινές γραμμές του μετώπου και γίνεται ανάρπαστο, εμψυχώνοντας τους Ελληνες στρατιώτες. Κυκλοφορεί και ανατυπώνεται σε εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα, αναδημοσιεύεται στον ξένο Τύπο και τα πρακτορεία ειδήσεων αναφέρουν με θαυμασμό τη γενναία φωνή ενός γενναίου λαού! Το τέλος του άρθρου είναι συγκλονιστικό:
«Ὁ ὀλίγος ἢ πολὺς στρατὸς τῶν Ἑλλήνων ποὺ εἶναι ἐλεύθερος, ὅπως ἐστάθη εἰς τὴν Ἤπειρον, θὰ σταθῆ, ἂν κληθῆ, εἰς τὴν Θράκην. Καὶ τί νὰ κάμη;… Θὰ πολεμήση. Καὶ ἐκεῖ. Καὶ θὰ ἀγωνισθῆ. Καὶ ἐκεῖ. Καὶ θ᾿ ἀποθάνη. Καὶ ἐκεῖ. Καὶ θ᾿ ἀναμείνη τὴν ἐκ Βερολίνου ἐπιστροφὴν τοῦ δρομέως, ὁ ὁποῖος ἦλθε πρὸ πέντε ἐτῶν καὶ ἔλαβε ἀπὸ τὴν Ὀλυμπίαν τὸ φῶς, διὰ νὰ μεταβάλη εἰς δαυλὸν τὴν λαμπάδα καὶ φέρη τὴν πυρκαϊὰν εἰς τὸν μικρόν, τὴν ἔκτασιν, αλλὰ μέγιστον αὐτὸν τόπον, ὁ ὁποῖος, ἀφοῦ ἔμαθε τὸν κόσμον ὅλον νὰ ζῆ, πρέπει τώρα νὰ τὸν μάθη καὶ ν᾿ ἀποθνήσκη».
Το άρθρο ο Βλάχος το είχε γράψει μέρες πριν και το κρατούσε για να το διαβάσει και ο πρωθυπουργός Κορυζής. Στη διεθνή βιβλιογραφία μπορούμε να βρούμε αναφορές του στο έργο «Η Ελλάδα ενάντια στον Αξονα» του Βρετανού Σ. Κάσον:
«Είναι μια επίσημη και συνταρακτική δήλωση.(…) Είναι το πιο σκοτεινό και σοβαρό κείμενο που αυτός ο πόλεμος παρήγαγε. Με τη νηφαλιότητά του και την αξιοπρέπειά του, είναι η πιο ηχηρή καταδίκη της Ναζιστικής Γερμανίας που έχει γραφτεί».
Στις 25 Μαρτίου 1941 αποτυγχάνει η ιταλική εαρινή επίθεση και στις 6 Απριλίου ξεκινάει υπό την ονομασία «Επιχείρηση Μαρίτα» η γερμανική εισβολή στην Ελλάδα. Παρά την ηρωική αντίσταση, τα ναζιστικά στρατεύματα προελαύνουν και στις 27 Απριλίου μπαίνουν στην Αθήνα. Ολος ο Τύπος τίθεται υπό την κατοχική λογοκρισία και ο Βλάχος εκδιώκεται από τη θέση του διευθυντή της «Κ». Τη θέση του αναλαμβάνει κάποιος φιλογερμανός ονόματι Τραυλός.
Η Κατοχή ήταν γεμάτη δυσκολίες για τον Βλάχο. Στις 29 Νοεμβρίου 1942 συλλαμβάνεται από τις ιταλικές αρχές και κλείνεται στις φυλακές Αβέρωφ. Αφορμή στάθηκε η άρνηση συνεργασίας. Στη φυλακή θα παραμείνει μέχρι τις 22 Δεκεμβρίου. Θα αφεθεί ελεύθερος χωρίς να του απαγγελθούν κατηγορίες. Γράφει στο ημερολόγιό της η Ε. Βλάχου ότι κατά τη διάρκεια της κράτησής του κάποιοι είχαν στείλει το σύνολο των άρθρων του ελληνοϊταλικού πολέμου με σκοπό να χρησιμοποιηθούν ως βάση μιας πιθανής δικογραφίας.
Το ισχυρότερο όπλο διαχρονικά είναι οι λέξεις και αυτό το όπλο μεταχειρίστηκε ο Βλάχος για να συμβάλει με τον καλύτερο τρόπο στην πιο σκοτεινή ώρα της Ελλάδας.
* Ο κ. Παύλος Ι. Αλεξιάδης είναι ιατρός-ιστορικός ερευνητής.