Οι συστηματικοί καθαρισμοί των παραλιών μάς δίνουν κάθε χρόνο μια εικόνα των σκουπιδιών που «ξεβράζει» η θάλασσα, βοηθώντας τους επιστήμονες να κατανοήσουν το πρόβλημα. Ποια είναι, όμως, η κατάσταση στα μεγαλύτερα βάθη; Ενα πρόγραμμα που ξεκίνησε τον Οκτώβριο στη Θεσσαλονίκη και στην Καβάλα, στο πρότυπο ανάλογων πρωτοβουλιών σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, χρησιμοποιεί τους αλιείς της μηχανότρατας για να αποτυπώσει το είδος αλλά και το πλήθος των απορριμμάτων που βρίσκονται στον βυθό. Αυτό που φαίνεται από τον πρώτο μήνα του προγράμματος είναι ότι μεγάλο μέρος του προβλήματος ξεκινά από τους ίδιους τους αλιείς.
Το πρόγραμμα «Ψαρεύοντας απορρίμματα» είναι ένα πρόγραμμα συμμετοχής του αλιευτικού κλάδου στη μείωση των θαλάσσιων απορριμμάτων. Πραγματοποιείται από το κοινωφελές Ιδρυμα Α. Κ. Λασκαρίδη με τη συνεργασία της περιβαλλοντικής οργάνωσης iSea στα λιμάνια της Μηχανιώνας και της Καβάλας, που συγκεντρώνουν περίπου το 29% των νηολογίων μηχανοτρατών στην Ελλάδα. «Οι 8 τράτες που συμμετέχουν, καταγράφουν τα σκουπίδια που βγάζουν τα δίχτυα κατά τη συνηθισμένη τους αλιευτική δραστηριότητα. Και τα μεταφέρουν στη στεριά, όπου απορρίπτονται κανονικά», εξηγεί η υπεύθυνη του προγράμματος Χριστίνα Κονταξή. «Η δράση έχει πολλές στοχεύσεις. Κατ’ αρχάς, βοηθά στη μείωση της ποσότητας των απορριμμάτων που βρίσκονται στον βυθό. Κατά δεύτερον, καταγράφονται τα απορρίμματα, δίνοντάς μας για πρώτη φορά μια εικόνα του τι συμβαίνει από πλευράς ρύπανσης σε μεγάλα βάθη (40-50 μέτρα). Τέλος, ευαισθητοποιεί τους ίδιους τους αλιείς».
Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Οκτώβριο και θα διαρκέσει μέχρι τον Δεκέμβριο, τη μόνη περίοδο του έτους που οι μηχανότρατες μπορούν να ψαρεύουν χωρίς περιορισμούς. Η καταγραφή των σκουπιδιών βασίζεται σε μια φόρμα που χρησιμοποιείται σε όλη τη Μεσόγειο, ενώ κάθε αλιέας λαμβάνει ένα ποσό ως δωρεά, εφόσον επιστρέψει συμπληρωμένο το φύλλο καταγραφής στον συνεργάτη της iSea. «Η πρακτική της “αλίευσης” απορριμμάτων είναι πολυσυζητημένη σε κοινοτικό επίπεδο και στην Ελλάδα περιλαμβάνεται τόσο στην κοινή αλιευτική πολιτική όσο και στη θαλάσσια στρατηγική», λέει η κ. Κονταξή. «Σε πολλές χώρες, όπως στη Γαλλία, στην Ισπανία και στην Πορτογαλία, οι αλιείς λαμβάνουν μια μικρή επιδότηση από το κράτος για να συλλέγουν τα απορρίμματα που “ψαρεύουν” και να τα πετούν στην ξηρά. Οι Ελληνες αλιείς είναι ακόμα επιφυλακτικοί. Συνειδητοποιούν όμως ότι το μεγαλύτερο μέρος των απορριμμάτων που βγάζουν από τα μεγάλα βάθη δεν είναι πλαστικά ποτήρια και μπουκάλια, αλλά απορρίμματα της δικής τους δραστηριότητας: κομμάτια από δίχτυα, σχοινιά όπως αυτά που έχουν τα γρι γρι, πλαστικά βαρελάκια που χρησιμοποιούν οι αλιείς χταποδιών, πράγματα που υπάρχουν σε ένα αλιευτικό. Οταν αδειάζει το δίχτυ πάνω στην κουβέρτα της τράτας και το μισό περιεχόμενο είναι σκουπίδια, είναι λογικό να προβληματίζονται».