Πανευρωπαϊκό κώδωνα κινδύνου κρούει το Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας της E.E. (ΕΚΠΝΤ) καταγράφοντας το προφίλ του σύγχρονου χρήστη στην ετήσια έκθεση για την κατάσταση των ναρκωτικών στην E.E. Τη θλιβερή εικόνα συνθέτουν τρία κύρια χαρακτηριστικά: η κατάργηση των «παραδοσιακών ορίων» μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών των χρηστών παράνομων ουσιών, η εξάπλωση της χρήσης κοκαΐνης και η αύξηση της εμφάνισης του ιού του έιτζ. Μολονότι, σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, δεν καταδεικνύεται αύξηση στη χρήση κοκαΐνης στο γενικό πληθυσμό (εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο), ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι βρίσκεται, πια, στους χώρους νυχτερινής διασκέδασης, ενώ επιλέγεται ως «ψυχαγωγικό» ναρκωτικό τόσο από τις κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες όσο και από τους εύπορους και κοινωνικά ενταγμένους νέους.
Είναι ενδεικτικό ότι και στη χώρα μας, βρήκε έδαφος η ανάμειξη της κοκαΐνης με καπνό σε τσιγάρο. Πάντως, το σχετικά υψηλό κόστος της κοκαΐνης σε συνδυασμό με τη μικρή διάρκεια επίδρασής της αποθαρρύνουν την τακτική ψυχαγωγική χρήση.
Αύξηση χρηστών
Στην αύξηση της επικράτησης αυτού του ναρκωτικού συνηγορεί και το γεγονός ότι, σε αρκετές χώρες της E.E., κυρίως στην Ισπανία και την Ολλανδία, αλλά και στην Γερμανία, την Ελλάδα και την Ιταλία, παρατηρείται αύξηση των χρηστών που αναζητούν θεραπεία για προβλήματα που συνδέονται με την κοκαΐνη. Την ίδια στιγμή, μείωση σημειώνουν οι νεοεισαχθέντες στα κέντρα για θεραπεία από τη χρήση ηρωίνης, μολονότι, στις περισσότερες χώρες, εξακολουθούν να αποτελούν την πλειονότητα των ατόμων που απευθύνονται στα κέντρα απεξάρτησης. Ειδικά στην Ελλάδα, το ποσοστό των χρηστών ηρωίνης φθάνει το 84,2% επί του συνόλου αυτών που έχουν ακολουθήσει κάποιο πρόγραμμα απεξάρτησης. Ακολουθεί η κάνναβη, η κοκαΐνη και το έκστασις, η οποία σαν κύρια ουσία κατάχρησης σημειώνει ιδιαίτερη αύξηση στην Γερμανία, την Ιρλανδία και τη Δανία. Σε όλα τα κράτη-μέλη που περιλαμβάνονται στην έρευνα, πάντως, η κοκαΐνη αναφέρθηκε ότι είναι λιγότερο διαθέσιμη από το έκστασις. H συχνότερα χρησιμοποιούμενη παράνομη ουσία, ωστόσο, παραμένει σε όλες τις χώρες της E.E. η κάνναβη. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90, η χρήση της παρουσίασε αύξηση που ήταν αναλογικά μεγαλύτερη στις χώρες που η χρήση κάνναβης την προηγούμενη δεκαετία ήταν «χαμηλή» όπως η Ελλάδα, η Φινλανδία και η Σουηδία. Μικρές αλλαγές σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια έχουν συντελεστεί στον πληθυσμό των θεραπευτικών κοινοτήτων της Ευρώπης. Οι άντρες αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα (86 στους 100 στην Ιταλία, 85/100 στην Ισπανία και 84/100 στην Πορτογαλία και την Ελλάδα), ενώ μέση ηλικία του συνόλου του πληθυσμού είναι τα 29 έτη. Οπως διαφαίνεται, μάλιστα, οι γυναίκες επιζητούν θεραπεία ένα περίπου χρόνο νωρίτερα από τους άνδρες.
Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι υπάρχουν ενδείξεις για αύξηση του ιού του έιτζ σε έξι χώρες της E.E., την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, τις Κάτω Χώρες, την Αυστρία, την Πορτογαλία και τη Φινλανδία. Ταυτόχρονα, σε υψηλά επίπεδα παραμένει σε ολόκληρη την E.E., και η μόλυνση από τον ιό της ηπατίτιδας C. Ως γνωστόν, η κύρια αιτία μόλυνσης από τον ιό του έιτζ και τους ιούς της ηπατίτιδας B και C ανάμεσα στους χρήστες ναρκωτικών είναι η ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών. Κι ενώ, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90, στις περισσότερες χώρες της E.E., η χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών είχε μειωθεί σημαντικά, σήμερα τα πρωτεία όσον αφορά την πρακτική αυτή κατέχει δυστυχώς η Ελλάδα, όπου σημειώνονται τα υψηλότερα ποσοστά ενδοφλέβιας χρήσης (πάνω από 70%) μεταξύ των χρηστών οπιούχων που καταφεύγουν σε θεραπεία.
Στις γυναίκες
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, πάντως, ο μέσος όρος των επιπέδων μετάδοσης του ιού του έιτζ στις διάφορες υποομάδες χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών κυμαίνεται μεταξύ 1% στο Ηνωμένο Βασίλειο έως 32% στην Ισπανία. Σταθερά υψηλότερος είναι, δε, ο επιπολασμός του ιού στις γυναίκες που κάνουν ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών. Ανοιχτή πληγή στην E.E. παραμένει και η μετάδοση της ηπατίτιδας C. Είναι ενδεικτικό ότι, ακόμα και σε χώρες με χαμηλά ποσοστά μετάδοσης του έιτζ, με τον ιό της ηπατίτιδας C μολύνεται έως και το 90% των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών.
Τα τελευταία χρόνια, τέλος, ο αριθμός των αιφνίδιων θανάτων στην E.E. από χρήση ναρκωτικών παρουσιάζεται σταθεροποιημένος μεταξύ 7.000 και 8.000 το χρόνο. Οπως αναφέρεται στην έκθεση του ΕΚΤΕΠΝ, όμως, σε ορισμένες χώρες, όπως και στην Ελλάδα, οι θάνατοι από ναρκωτικά σημειώνουν ανοδικές τάσεις.
Εύκολη υπόθεση για μαθητές η προμήθεια ναρκωτικών…
Από αρκετά έως πολύ εύκολη είναι η πρόσβαση στα ναρκωτικά των Ευρωπαίων μαθητών. Το ιδιαίτερα ανησυχητικό αυτό στοιχείο προκύπτει από τη συγκρίσιμη έρευνα στο μαθητικό πληθυσμό της Ευρώπης, στην οποία βασίστηκαν και οι ερευνητές του ΕΚΠΝΤ για άτομα κάτω των 18 ετών.
Κατά την περίοδο 1995-1999, η πρόσβαση στα ναρκωτικά μαθητών ηλικίας 15 έως 16 ετών αυξήθηκε σε όλες τις χώρες της E.E., με εξαίρεση την Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Μάλιστα, ποσοστό που κυμαινόταν από 20 έως 60% δήλωσε ότι ήταν «πολύ εύκολη» η προμήθεια κάνναβης, ποσοστό 5 έως 20% η προμήθεια ηρωίνης και κοκαΐνης και ένα 6 έως 38% των μαθητών θεώρησε εξίσου εύκολη την αναζήτηση αμφεταμινών και έκστασις.
Η κάνναβη παραμένει η πιο διαδεδομένη ουσία μεταξύ των μαθητών, ιδιαίτερα στη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου, το 35% των παιδιών έχουν κάνει χρήση έστω και μια φορά στη ζωή τους. Εξαίρεση αποτελεί η Ελλάδα και η Σουηδία, όπου η χρήση εισπνεόμενων ουσιών εμφανίζεται υψηλότερη ή ίση με εκείνη της κάνναβης. Σε ολόκληρη την Ευρώπη, πάντως, σημειώνεται αύξηση και στη χρήση «άλλων παράνομων ναρκωτικών», όπως αμφεταμίνες, LSD, κρακ, κοκαΐνη, έκστασις και ηρωίνη.
Στις ΗΠΑ
Πάντως, τα συγκρίσιμα στοιχεία από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού φανερώνουν ότι τα ποσοστά χρήσης ενός αριθμού παράνομων ουσιών είναι υψηλότερα στις ΗΠΑ σε σχέση με οποιοδήποτε από τα κράτη της Ε.Ε.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία, όπου η διάδοση των ναρκωτικών είναι παραδοσιακά πολύ αυξημένη, έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια σημαντική μείωση στη χρήση.
Οπως επισημαίνεται από τους ερευνητές της E.E., αυτό καταδεικνύει τάση προς «σύγκλιση» όσον αφορά τα πρότυπα χρήσης ναρκωτικών μεταξύ των κρατών-μελών, η οποία πιθανότατα σημαίνει ότι «σε προχωρημένα στάδια διάδοσης ναρκωτικών, το σύνολο ατόμων 15 έως 16 ετών τα οποία επιθυμούν να δοκιμάσουν παράνομα ναρκωτικά παρουσιάζει κορεσμό»…
Της… μόδας τα συνθετικά ναρκωτικά
Αυξητικές τάσεις στην E.E. και στη χρήση των λεγόμενων «συνθετικών ναρκωτικών», δηλαδή των ψυχοδραστικών ουσιών που παρασκευάζονται με χημικό τρόπο. Με περισσότερο διαδεδομένη ουσία το χάπι «έκστασις», τα συνθετικά ναρκωτικά έχουν ξεφύγει από τα «συνήθη» όρια των νυχτερινών κέντρων, φθάνοντας έως και ποδοσφαιρικά γήπεδα…
Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας, το 35% των μαθητών στην Ελλάδα που είναι χρήστες του χαπιού «έκστασις» έχει χρησιμοποιήσει το συγκεκριμένο ναρκωτικό παρακολουθώντας ποδοσφαιρικούς αγώνες.
Τα «ψυχαγωγικά»
Σύμφωνα με τους ερευνητές, το περιβάλλον που ευνοεί την εδραίωση και την ανάπτυξη των λεγόμενων και «ψυχαγωγικών» ναρκωτικών είναι τα αστικά κέντρα, καθώς και οι παραθεριστικές περιοχές όπου συγκεντρώνονται νέοι άνθρωποι. «Αγαπημένο» προϊόν της εν λόγω αγοράς παραμένει το «έκστασις», το οποίο εμφανίζεται με περισσότερα από 200 διαφορετικά «λογότυπα». Διαδεδομένη, ωστόσο, είναι και η αμφεταμίνη (ή σπιντ), ιδιαίτερα στις Σκανδιναβικές χώρες και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ψηλά στις προτιμήσεις των χρηστών βρίσκεται και το LSD και τα υπόλοιπα παραισθησιογόνα.
Κύρια τάση μεταξύ των χρηστών συνθετικών ναρκωτικών, ιδιαίτερα αυτών που συχνάζουν σε κέντρα διασκέδασης, αποτελεί η ανάμιξη ή η εναλλαγή μεγάλου φάσματος ουσιών, συνθετικών ή μη. O συνδυασμός των ουσιών, ωστόσο, εγκυμονεί ιδιαίτερα σοβαρούς κινδύνους για την υγεία.
Δηλητηρίαση
Είναι ενδεικτικό ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις ατόμων που οδηγούνται στο νοσοκομείο, η διάγνωση είναι δηλητηρίαση από πολλαπλές ουσίες, καθώς είναι αδύνατον να εξακριβωθεί ποια ουσία προκάλεσε τη δηλητηρίαση.
Παρενέργειες, πάντως, μπορεί να επιφέρει και η μακροχρόνια χρήση, μολονότι τα ερευνητικά προγράμματα σε αυτόν τον τομέα είναι ελάχιστα. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπεύθυνο για πολλούς θανάτους στην E.E. θεωρείται ένα νέο συνθετικό ναρκωτικό, η 4-μεθυλθειοαμφεταμίνη, γνωστό στην αγορά ως «flatliner», ενώ και άλλο ένα συνθετικό ναρκωτικό, η γαμα-υδροξυβουτυράση, έχει συνδεθεί με θανάτους, όταν καταναλώθηκε σε συνδυασμό με αλκοόλ.