Υπάρχουν μερικά πράγματα που θα πρέπει, για μια ακόμη φορά, να ξεκαθαριστούν. Στον χώρο των επιχειρήσεων δεν υπάρχουν άγγελοι. Στη θάλασσα, που δεν ενώνεται με τον ουρανό, ο μoναδικός άγιος ακούει στο όνομα Νικόλαος. Ο καιρός, όμως, του Σεβάχ του Θαλασσινού παρήλθε, όπως και εκείνος του μονόχειρα πειρατή Silver. Σημερα, η ναυτιλία δεν είναι πλέον η τόσο προσοδοφόρος επιχείρηση που ήταν στο παρελθόν. Απόδειξη, ότι οι παραδοσιακές εφοπλιστικές οικογένειες λιγοστεύουν, τα βαπόρια περνούν σε πολυεθνικές εταιρείες, οι γόνοι των παλαιών εφοπλιστών εστιάζουν αλλού την προσοχή τους. H θάλασσα είναι δύσκολη και δεν δίνει πια τα κέρδη παλαιότερων εποχών…
Η Ελλάδα, όμως, διαθέτει τους Ελληνες εφοπλιστές και εξακολουθεί να γεννάει ανθρώπους που έχουν «τη θάλασσα στο μεδούλι». H ποντοπόρος ναυτιλία εμπιστεύεται τα περισσότερα πλοία της σε ελληνικά χέρια -ασχέτως εάν η πολιτεία δεν δείχνει την απαιτούμενη προσοχή- και ο ελληνόκτητος στόλος είναι ο πρώτος στον κόσμο. Κομμάτι της ναυτιλίας, είναι και η ακτοπλοΐα, που τα τελευταία χρόνια πέρασε στο προσκήνιο, κυρίως εξαιτίας της εισαγωγής των εταιρειών στο Χρηματιστήριο. Μόνο που από την ώρα που οι μάνατζερ με τα λευκά πουκάμισα και τις μεταξωτές γραβάτες μπήκαν στα γραφεία των εταιρειών, η ακτοπλοΐα έχασε τον μπούσουλα…
Εβλεπε μπροστά, όχι γύρω του…
Ο Παντελής Σφηνιάς αυτοκτόνησε πέρυσι, στις 29 Νοεμβρίου. Τα αίτια της αυτοκτονίας που συντάραξε την κοινή γνώμη, δεν έχουν ακόμη διευκρινισθεί. Είναι, όμως, πλέον ή βέβαιο, ότι στην απόφασή του βάρυνε ιδιαίτερα η απώλεια 80 ανθρώπων στο τραγικό εκείνο δυστύχημα. «Δεν τον ήξερα, τον άνθρωπο. Αλλά η αυτοκτονία του δείχνει ότι είχε φιλότιμο» λέει το βράδυ της αυτοκτονίας στην τηλεόραση ο Θεόδωρος Πάγκαλος. Ετσι είναι. Ογδόντα ψυχές δεν είναι μικρό πράγμα…
Αν ρωτούσες, μια μέρα προ του δυστυχήματος τον Παντελή Σφηνιά να σου πεί «μέχρι πού θα φθάσει τελικά η MFD»; H απάντηση θα ήταν μονολεκτική: «Μπροστά». Πόσο δίκιο έχει ένας επιχειρηματίας που βλέπει μόνο μπροστά κι όχι γύρω του;
Η συμμετοχή του Σφηνιά στην ταχεία ανάπτυξη των «Μινωικών Γραμμών», τον καθιστά γρήγορα τον μεγαλύτερο μέτοχο και το 1981, «βάζει φυτιλιές» για τη μεγάλη έκρηξη. Οι «Μινωικές» δραστηριοποιούνται στις γραμμές της Αδριατικής. Δική του η μελέτη, η οργάνωση και η υλοποίηση της ιδέας, που αποδεικνύεται πακτωλός για την εταιρεία…
Τα χρονια περνούν, η Μinoaμεγαλώνει και το 1997, ο Παντελής Σφηνιάς πείθει τους εταίρους να επενδύσουν στη νεα τεχνολογία. Ετσι, γεννιέται η MinoaLines Highspeed, που παραγγέλλει πλοία στη Νορβηγία, με μεγάλη ταχύτητα, αλλά και άνεση. «Θα επιβιώσει εκείνος που θα είναι γρήγορος και θα προσφέρει υπηρεσίες», δηλώνει ο Παντελής Σφηνιάς, που δείχνει να «χαίρεται» τον ανταγωνισμό με την εταιρεία του Περικλή Παναγόπουλου, τον οποίο θεωρεί «εξαιρετικό επιχειρηματία και ανταγωνιστή, αλλά όχι αντίπαλο» και με τον οποίο η συνεργασία βρισκόταν πάντα στο μυαλό του… Το 1998 φέρνει τα «πάνω κάτω»,με τη συνεργασία της MinoaLines Highspeed με την Ceres Hydrofoils, την εταιρεία με τα «ιπτάμενα δελφίνια» που ίδρυσε ο Γ. Π. Λιβανός. Ετσι γεννήθηκε η MinoaFlying Dolphins.
Μέσα σε ελάχιστο χρόνο, η MFD έχει θέσει υπό τη σκέπη της σχεδόν το σύνολο των εσωτερικών ακτοπλοϊκών γραμμών. Αγαπητοί, Νομικοί, Βεντούρης, Αγούδημοι, Αργοσαρωνικός. Κάποιοι άρχισαν να μιλούν για «μονοπώλιο» και ο υπουργός Ναυτιλίας Σταύρος Σουμάκης άρχισε να δέχεται πυρά και εκ των έσω. H MFD μεγάλωνε, αλλά ο Παντελής Σφηνιάς δεν έβλεπε πως σιγά σιγά έμενε μόνος. Κι ακόμη, ξεχνούσε ότι μπορεί και παλαιότερα τα «Ιπτάμενα» να ήταν μονοπώλιο, αλλά κανείς δεν αναφερόταν σ’ αυτό. O Γιώργος Π. Λιβανός, ιδρυτής και ιδιοκτήτης της «Ceres» δεν ήταν ένας απλός πράκτορας που ξαφνικά έμπαινε σαν σίφουνας στα «σαλόνια», αλλά «κατεστημένο»…
Ο Παντελής Σφηνιάς δεν είχε αντιληφθεί ότι κάποιοι δεν τον ήθελαν και περίμεναν την ευκαιρία. Δεν είχε πάρει το μήνυμα ούτε όταν, στις εκλογές του Ναυτικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, δεν τον ψήφισαν οι «παραδοσιακοί» εφοπλιστές. Κλεισμένος στο γραφείο του, δεν είχε αντιληφθεί ότι ακομη και εκείνοι που σώθηκαν πουλώντας τα καταχρεωμένα τους βαπόρια είχαν «λακίσει» και τον «έθαβαν» σε κάθε ευκαιρία…
Η φωτιά στο «ιπτάμενο δελφίνι» (η πρώτη, μέσα σε 25 χρονια, που σημειώθηκε μετά την αλλαγή ιδιοκτησίας της εταιρείας) ήταν η αρχή. Οργίασαν τα κανάλια με το «θέμα», βούιξαν οι εφημερίδες! O υπουργός Ναυτιλίας, ο Χρήστος Παπουτσής, έδειξε από την πρώτη στιγμή τις προθέσεις του, θεωρώντας τη MFD «monop΄vlio» και εκφράζοντας εύκολα τη δυσαρέσκειά του.
Το μοιραίο ναυάγιο
Το ναυάγιο του «Εξπρές Σαμίνα» ήταν το «βούτυρο στο ψωμί» των (πολλών) εχθρών του! Τα υπόλοιπα, τα γνωρίζουν όλοι. Μέχρι και τίτλος «Σφηνιάς-Φονιάς» υπήρξε σε «tabloid»! Στο γραφείο του, στον β’ όροφο του μεγάρου της Ακτής Κονδύλη, ο Παντελής Σφηνιάς, με τους λιγοστούς συνεργάτες που του απόμειναν πιστοί, σχεδιάζει την άμυνά του. Τα πράγματα δεν είναι εύκολα. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ναυτικά δικαστήρια και ο κάθε δικαστής μπορεί να αποφασίσει με «στεριανά» κριτήρια.Τα τηλέφωνα χτυπούν, αλλά σε κανένα δεν τον ζητάνε οι μέχρι πριν από δύο μήνες φίλοι του, υπουργοί και άλλοι μεγαλόσχημοι.
Η ακτοπλοΐα, βλέπεις, είναι ο μοναδικός κλάδος της Εμπορικής Ναυτιλίας, που έχει άμεση εξάρτηση από το κράτος. Η εκάστοτε κυβέρνηση, ο κάθε υπουργός Ναυτιλίας, μπορεί, ανά πάσα στιγμή, να χρησιμοποιήσει όπως θέλει το όπλο που λέγεται «άδειες σκοπιμότητος». Είναι τοις πάσι γνωστό ότι στις ακτοπλοϊκές εταιρείες οι πολιτικοί είχαν «το πάνω χερι». Και διόριζαν υπαλλήλους και δωρεάν εισιτήρια για τους ίδιους και τις οικογένειές τους, αλλά και για φίλους εξασφάλιζαν και -το κυριότερο- δωρεάν μετακινήσεις των ψηφοφόρων του κόμματος από τον Πειραιά στα νησιά στις εκλογές! Αυτό ήταν -και εν πολλοίς είναι- το παιγνίδι και ο Παντελής Σφηνιάς ανέλαβε πλέον να το παίξει «και για τους άλλους»…
Οταν, όμως, το «Εξπρές Σαμίνα» καρφώθηκε στη βραχονησίδα, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση. H ναυπηγική επιστήμη, βλέπεις, δεν έχει ανακαλύψει υλικό σκληρότερο από τα βράχια! Την επομένη του ναυαγίου, ο Σφηνιάς βρισκόταν στο στόχαστρο. Στην ατυχία, λένε, «το ένα φέρνει τ’ άλλο» κι έρχεται, φυσιολογικά, η γκρίνια και η αμφισβήτηση. Ο Παντελής έγινε «αυτός» ή «εκείνος» ή «ο αντιπρόεδρος» ή «ο υπεύθυνος».Ολα είχαν έλθει ανάποδα.Το ναυάγιο στις Πόρτες, το άλλο ναυάγιο, στη Σοφοκλέους. Ολα αυτά, ήταν και είναι «μέσα στο παιγνίδι». Κι αυτό το γνωρίζουν όλοι οι παίκτες του. Και, φυσικά, και ο Παντελής Σφηνιάς. Τα υπόλοιπα, έγιναν πολύ γρήγορα. H πίεση, η διαπόμπευση, το «άδειασμα»,η κατασταροφή. Το άλμα στο κενό δεν ήταν παρά «ένα ακόμα βήμα». O Σφηνιάς έβλεπε μπροστά, αλλά δεν κοίταζε γύρω του…
Η εταιρεία
Είναι βέβαιο ότι η Hellas Flying Dolphins, όπως ονομάζεται πλέον η MFD, είναι μεγάλη και δυνατή επιχείρηση. Βέβαιο είναι επίσης ότι σ’ αυτήν έχουν επενδυθεί πολλά δισεκατομμύρια και ότι οι επενδυτές δεν έχουν καμμία όρεξη να χάσουν τα χρήματά τους. Γνωστό επίσης είναι ότι το «πάνω χέρι» έχουν και σήμερα οι «Μινωικές Γραμμές». Ο Γιώργος Παττακός, έμπειρο τραπεζικό στέλεχος, που έχει αναλάβει τα ηνία της εταιρείας, δεν παύει να τονίζει ότι ο Σφηνιάς «είχε όραμα και το έκανε πράξη». Μόνο που δεν είχε τύχη. Σήμερα, η εταιρεία έχει κατασταλάξει. Τα ταχύπολοα είναι το μέλλον, τα συμβατικά είναι «για λίγα πράγματα», ο Σαρωνικός πρέπει να δοθεί «bare boat», τα συμβατικά, δηλαδή, και τα «flying dolphins» να ανανεωθούν. Ο Σαρωνικός δεν είναι όπως πριν. Η «ακτίνα δράσης των τριών ωρών», που έλεγε ο Σφηνιάς, μεταφέρθηκε τώρα στις Κυκλάδες, τις οποίες προτιμά το κοινό!
Η εταιρεία προσανατολίζεται στην «ενοικίαση» των συμβατικών του Σαρωνικού σε μέτοχό της, καθώς και μέρους των συμβατικών στις Κυκλάδες (σε άλλους μετόχους) όπως και των γραμμών των Σποράδων στους παλαιούς ιδιοκτήτες και σήμερα μετόχους της. Η προσαρμογή στις συνθήκες τής κάθε εποχής είναι η μόνη διέξοδος για την επιβίωση της ακτοπλοΐας. Η συνένωση της P&O με τη RCCL, η προγραμματική συμφωνία των «Επιχειρήσεων Αττικής» με την Costa Crociere (θυγατρική της Carnival), αποδεικνύουν ότι ο Σφηνιάς είχε «δει» πολύ πριν τον νομοτελειακό χαρακτήρα των συνενεώσεων και συνεργασιών στην ακτοπλοΐα. Οι διάδοχοί του, ασφαλώς, το έχουν υπόψη. Ο Σφηνιάς, στην πρώτη ατυχία, ρίχθηκε στην πυρά ως «αιρετικός». Σήμερα, οι συνενώσεις «κολοσσών» επαινούνται από την πολιτεία και αποκαλούνται «deal του αιώνα».Ο Σφηνιάς είχε καταλάβει ότι η ακτοπλοΐα δεν είχε μέλλον κατακερματισμένη. Το μεγάλο του όνειρο ήταν η συνένωση των «Μινωϊκών» με τις «Επιχειρήσεις Αττικής». Δεν το είχε κρύψει από τους φίλους του. Ασφαλώς, ο Σφηνιάς ήταν διαφορετικός. Το ξέρει καλύτερα απ’ όλους η κυρία Διονυσία, η καθαρίστρια που, απο την ημέρα της αυτοκτονίας του, καθαρίζει κάθε πρωί το γραφείο του, που παραμένει όπως το άφησε και τοποθετεί στον βάζο ένα ματσάκι φρέσκα λουλούδια…