Η συνέντευξη που με συγκλόνισε περισσότερο μέσα σε αυτά τα 25 χρόνια μου στο επάγγελμα ήταν με τον Χάινς Κούνιο, ένα Θεσσαλονικιό που επέζησε του Αουσβιτς. Η διήγησή του για το διάστημα που έμεινε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης ήταν σπαρακτική και ταυτόχρονα γεμάτη αξιοπρέπεια και ταπεινότητα. Εκείνο που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση, όμως, δεν ήταν μόνον η φρικωδία που βίωσαν οι άνθρωποι, αλλά το τι είχαν να αντιμετωπίσουν κατά την επιστροφή στην πατρίδα όσοι κατάφερναν να βγουν ζωντανοί από την κόλαση. Ο Θεσσαλονικιός αρθρογράφος, συγγραφέας και καθηγητής ελληνικής φιλολογίας Λέων Ναρ καταπιάνεται με αυτό το εξαιρετικά ενδιαφέρον –και οδυνηρό– θέμα στο βιβλίο του από τις εκδόσεις Πόλις με τίτλο «Ξανά στη Σαλονίκη. Μετέωρη επιστροφή των Εβραίων στον γενέθλιο τόπο 1945-1946». Ο Ναρ έχει το θάρρος να ανασκαλέψει ένα τραύμα στη συλλογική συνείδηση μιας πόλης και ενός ολόκληρου κράτους.
Οι ναζί ταπεινώνουν Εβραίους στην πλατεία Ελευθερίας το 1942.
Aπόψε, στις 7 μ.μ., στο Πνευματικό Κέντρο της ισραηλιτικής κοινότητας Αθηνών θα γίνει η παρουσίαση του πονήματος από εκλεκτούς ομιλητές. Ο φωτογράφος και αρχιτέκτων Γιώργης Γερόλυμπος, ο δήμαρχος Ιωαννίνων και πρόεδρος της εκεί ισραηλιτικής κοινότητας Μωυσής Ελισάφ, ο τέως δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης, ο τέως πρόεδρος της ισραηλιτικής κοινότητας Αθηνών Μίνος Μωυσής, η μουσικοσυνθέτις Ευανθία Ρεμπούτσικα και ο πρόεδρος του ΚΙΣΕ και της κοινότητας της Θεσσαλονίκης Δαυίδ Σαλτιέλ θα αναλύσουν τις πολλές πτυχές αυτού του θέματος. Χαιρετισμό θα απευθύνει και ο πρόεδρος της κοινότητας των Αθηνών, Αλβέρτος Ταραμπουλούς. Συντονίζει η καλή συνάδελφος Ξένια Κουναλάκη.
Ο Γ. Μπουτάρης κατάφερε ως δήμαρχος να ξυπνήσει… μνήμες.
Ο Ναρ έκανε συστηματική έρευνα για να αξιολογήσει και να αντλήσει στοιχεία μέσα από το πλούσιο αρχειακό υλικό. Δίδει σαφείς απαντήσεις σε σειρά από εύλογα ερωτήματα που αφορούν τον επαναπατρισμό των ελάχιστων Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι οι άνθρωποι αυτοί άφησαν πίσω τους μιαν ακμάζουσα κοινότητα, η οποία είχε ιστορικές καταβολές στους Σεφαραδίτες που εγκαταστάθηκαν σε αυτήν τη γωνιά του κόσμου τον 15ο αιώνα. Είχαν στις τάξεις τους επιχειρηματίες και ελίτ, αλλά και ανθρώπους του μόχθου. Η Θεσσαλονίκη άλλαξε όταν έχασε το εβραϊκό στοιχείο της και όσοι επέστρεψαν έπρεπε να μπουν σε νέο αγώνα: να διεκδικήσουν τα σπίτια, τα καταστήματα και τις επιχειρήσεις τους, να διαπραγματευθούν με ένα απρόθυμο κράτος, να βιώσουν τη λεηλασία και την καταπάτηση των περιουσιών τους.
Το βιβλίο του Ναρ έρχεται σε μια καίρια στιγμή, που όλη η αλήθεια πρέπει να ειπωθεί μέχρι τέλους, με τεκμήρια και αποδείξεις. Ο ίδιος έχει ψύχραιμη και συνετή ματιά, συμβάλλοντας καίρια στην ανάδυση του παρελθόντος.