Είναι περίεργο που όλοι μιλούν και σχολιάζουν τα σήματα του ’21; Μάλλον όχι, και δεν θα περιμέναμε τίποτα διαφορετικό στην εποχή που κάθε εικόνα γίνεται σχεδόν αυτόματα άξια σχολιασμού. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για ένα θέμα φορτισμένο, «δικό μας» αλλά και οικουμενικό, ιστορικό όσο και πολιτικό που γνώρισε νέες αναγνώσεις τα χρόνια της κρίσης. Μέχρι τώρα έχουμε τρία λογότυπα που αντιστοιχούν σε τρεις διαφορετικούς φορείς, οι οποίοι διοργανώνουν επετειακές δράσεις και εκδηλώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για το ’21 και την κληρονομιά του. Και επειδή οι κάθε είδους σχολιαστές είπαν ή έγραψαν τα σχόλιά τους, σκεφτήκαμε να δώσουμε τον λόγο πρώτα στους δημιουργούς για να παρουσιάσουν οι ίδιοι το σκεπτικό της δουλειάς τους και να μας πουν πόσο «επαναστατικός» μπορεί να είναι ένας σχεδιαστής όταν έρχεται αντιμέτωπος με τα διακόσια χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση.
Στο «Ελλάδα 2021» ο χρόνος τέμνει μια σταθερά.
«Από τη μία, σχεδιάσαμε ένα σήμα που γιορτάζει τα 200 χρόνια από την Επανάσταση και επ’ ουδενί δεν θα έπρεπε να παρερμηνεύεται ως εθνικό σύμβολο. Το σήμα δημιουργήθηκε για να συνυπάρχει με τη σημαία, με τη σοβαρότητα που αυτό επιβάλλει στις σχεδιαστικές επιλογές. Από την άλλη, ο σχεδιαστής σαφώς επηρεάζεται από την εποχή. Δημιουργήσαμε ένα σύγχρονο λογότυπο που εμπεριέχει την έννοια της κίνησης, αλλά και που όντως μετατρέπεται σε κινούμενο στον digital κόσμο και που ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες επικοινωνίας», μας λέει ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος του δημιουργικού γραφείου Beetroot που σχεδίασε το σήμα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021». Η τιμή και η ευθύνη όταν σχεδιάζεις για μια εθνική επέτειο πάνε μαζί, μας λένε οι σχεδιαστές, σημειώνοντας ότι όταν ανέλαβαν το έργο μετά το brief της Επιτροπής γνώριζαν «τη σοβαρότητα του εγχειρήματος, την έκταση που θα έχει και ότι απευθύνεται σε ένα κοινό ετερογενές, καθιστώντας δύσκολο να ικανοποιηθούν όλοι».
Ο τίτλος γίνεται λογότυπος με τυπογραφικά στοιχεία από την ελληνιστική έως τη νεότερη περίοδο.
Τα διαφορετικά χρώματα έχουν και αυτά την εξήγησή τους. «Επιλέχθηκε ένας χρωματικός κώδικας που αποτελεί απεικόνιση της πληθώρας των διαφορετικών ιδεών και των χρωμάτων της Επανάστασης και τονίζει την ποικιλομορφία του ελληνικού τόπου και πολιτισμού καθώς και την αποδοχή και την αξιοποίηση των διαφορετικών σκέψεων και εμπειριών», σημειώνουν. Το λογότυπο, λένε, είναι ένα κομμάτι μιας οπτικής ταυτότητας και η επιτυχία του δεν κρίνεται μόνο από τον σχεδιασμό του. Θα πρέπει βέβαια να είναι σχεδιαστικά άρτιο και να μεταφέρει ένα σύνολο σκέψεων, μια ιστορία, που θα γίνεται κατανοητή μέσω των εφαρμογών της συνολικής οπτικής ταυτότητας. «Το λογότυπό μας σε πρώτη ανάγνωση είναι ένας απλός αριθμός (21) αλλά παράλληλα μεταφέρει την ιστορία – διαδρομή – ευκαιρία για όποιον εμβαθύνει. Το λογότυπο για την επέτειο των 200 χρόνων δεν αποτελεί μόνο αιτία εορτασμού του παρελθόντος, αλλά αφορμή για κάτι βαθύτερο. Μία νέα αφετηρία. H στιγμή που κοιτάμε πίσω, από το ξεκίνημα της ελεύθερης Ελλάδας έως σήμερα, για να προχωρήσουμε μπροστά», επισημαίνουν.
Ο χρόνος και η έννοια της συλλογικότητας κυριαρχούν στο σήμα της Πρωτοβουλίας 1821.
H Χριστίνα Σπάρταλη και το σχεδιαστικό γραφείο Informal εξηγούν ότι η δική τους προσέγγιση ήταν να δημιουργήσουν μια εικόνα που θα συμβολίζει τη συλλογικότητα των δράσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό των 14 φορέων που απαρτίζουν την Πρωτοβουλία 1821-2021. Οι έννοιες της συνεργασίας, της προοπτικής αλλά και του χρόνου εντάχθηκαν στο λογότυπο. «Μίνιμαλ και με σύγχρονη, φιλική, γραφή, το λογότυπο της Πρωτοβουλίας, σε μια εποχή υπερπληροφόρησης και υψηλών ταχυτήτων, δίνει έμφαση στο σήμερα, ενώ αφήνει αφαιρετικά χώρο στο αύριο. Το “21” ως μέρος της Ιστορίας αλλά και σταθμός μέσα στον αόρατο κύκλο του χρόνου, δείχνει την αφετηρία αλλά και την ώθηση προς τον 21ο αιώνα», σημειώνει η κ. Σπάρταλη και τονίζει ως στοιχεία του λογοτύπου την απλότητα και την αίσθηση του μέτρου. «Σε ένα τόσο ενδιαφέρον θέμα, το λογότυπο είναι αυτό που συστήνει, δίνει προσωπικότητα και προάγει αξίες. Για εμάς στην Informal, χρειάζεται ισορροπία μεταξύ μιας καλής αισθητικής προσέγγισης και της σκέψης μάρκετινγκ, σεβόμενοι, πάντα, το κοινό στο οποίο απευθυνόμαστε», προσθέτει.
Οι σημαίες της Επανασύστασης.
Αναστοχασμός
Υπό τον όρο «ΕΠΑΝΑCΥΣΤΑΣΗ» το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο διά χειρός Δημήτρη Παπάζογλου τιτλοφορεί και σηματοδοτεί οπτικά τις επετειακές δράσεις του που ξεκίνησαν το 2019 και θα ολοκληρωθούν το 2021 σε μια νέα συλλογιστική. Η «Κ» επικοινώνησε με τον κ. Παπάζογλου, αλλά ο σχεδιαστής και το μουσείο μας ενημέρωσαν ότι θα ήθελαν να αναπτύξουν τη φιλοσοφία τους σε άλλη χρονική στιγμή. Αντλώντας λοιπόν από την παρουσίαση του προγράμματος και της ταυτότητάς του και το δημοσιευμένο υλικό, μαθαίνουμε ότι η κεντρική ιδέα γύρω από την οποία αναπτύχθηκε το πλέγμα δράσεων και το λογότυπο του μουσείου ήταν ο αναστοχασμός του 1821, ο διάλογος και η πολιτιστική δημιουργία επανασυστήνοντας στο κοινό τα κειμήλια των συλλογών του. Η δομή της λέξης προσφέρεται για πολλές αναγνώσεις: «επανάσταση», «σύσταση» (πλάγια αναφορά στη Φιλική Εταιρεία), «στάση» (όπως περισυλλογή, στοχασμός) και βέβαια «επανασύσταση» με την έννοια της ανασυγκρότησης.
Το doodle της Google για την 25η Μαρτίου 2018.
Οπως έχει πει ο ίδιος ο δημιουργός στην ομιλία του, η οπτική επικοινωνία των δράσεων πρέπει να ανταποκρίνεται σε δύο βασικά ζητήματα: να λειτουργήσει ως όχημα για τη δυναμική επανασύσταση του μουσείου και της αποστολής του στη σύγχρονη εποχή και να χαρτογραφήσει και να εμπνευστεί από την πλουραλιστική κληρονομιά του ’21. Οι επαναστάτες του 1821 δεν είχαν ενιαία εικόνα, ταυτότητα ή σημαία και έτσι «το να δημιουργηθεί μια ταυτότητα βασισμένη στον εύκολο όρο των ημερών “ενιαία εικόνα” θα ήταν μάταιο, αδύνατο, ιστορικά αναληθές, αντιεπιστημονικό και κυρίως αντιφιλελεύθερο» («Κ», 25/9/2019).
Απεικόνιση και συμβολισμός
Πριν από την εποχή των social media τα σχόλια δεν έφταναν με τέτοια ορμή στα αυτιά των σχεδιαστών, θυμάται ο Γιάννης Κουρούδης, ο οποίος βρίσκει ακατανόητη την «υπερβολική μανία» ορισμένων να τα καταδικάζουν όλα. Ο σχεδιαστής των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, που δημιούργησε τα επιτυχημένα εικονογράμματα των ολυμπιακών αθλημάτων με έμπνευση από τα κυκλαδίτικα ειδώλια και τα μελανόμορφα αγγεία, εκτιμά ότι ο λογότυπος είναι μια συνάρτηση, «ένας ακέραιος και τελικός αριθμός», που πρέπει να επικοινωνεί το μήνυμά του αμέσως. Οταν στη μέση μπαίνουν έννοιες όπως «έθνος», «ιστορία», «ταυτότητα», τότε «δεν μπορούν να ικανοποιηθούν όλοι, αλλά πρέπει να υπάρχει ένα στοιχείο που το αγαπούν όλοι». Θα άλλαζε την οπτική συσχέτιση της Ελλάδας με το γαλανόλευκο χρώμα εάν μπορούσε; «Είναι θέμα κωδικοποίησης, το γαλανόλευκο είναι το σήμα μας, είτε το θέλουμε είτε όχι. Ο,τι και να κάναμε εκεί θα είναι λάθος». Αντιθέτως, ο τυπογραφικός σχεδιαστής Γιάννης Καρλόπουλος θα ήθελε να τα αλλάξει όλα. «Μετά το τέλος της δεκαετίας του ’80, η ντόπια σχεδιαστική “σκηνή” σε συνδυασμό με την επάνδρωση της ελληνικής διοίκησης που είδαν με δέος τη νέα εποχή που ερχόταν και αποχαυνώθηκαν, δεν έφτιαξε ένα εθνικό οπτικό ερέθισμα με δυναμισμό και ποιητική διάθεση.
Η Ελλάς του Ντελακρουά.
Φτάσαμε να είμαστε μια τσογλανοπαρέα που κάνει κριτική. Το γαλανόλευκο είναι η φτωχή μας προίκα», τονίζει. Η οπτικοποίηση ενός «εθνικού θέματος» απαιτεί ταύτιση με κάτι άφατο και όχι πειθώ, όπως συμβαίνει με κάτι υλικό, «δεν απεικονίζεις, συμβολίζεις», λέει, ενώ εκτιμά πως η επιτυχία ενός λογοτύπου έχει άμεση σχέση με το «περιεχόμενο που αντιπροσωπεύει».