Τις δραματικές ελλείψεις στο εθνικό σύστημα κοινωνικής φροντίδας και ιδίως στον ευαίσθητο τομέα της παιδικής προστασίας, έφερε στο φως ένα τυχαίο γεγονός, η εκδήλωση πυρκαγιάς σε ένα ορφανοτροφείο που λειτουργεί στο Ιλιον. Για το φιλανθρωπικό αυτό σωματείο που λειτουργεί ως ίδρυμα, υπήρξαν καταγγελίες κοινωνικών λειτουργών από τις 14 Μαΐου του 2018. Οι καταγγελίες με θέμα «κακομεταχείριση έφηβων κοριτσιών εντός κλειστής δομής φιλοξενίας» που συνοδεύθηκαν και με τις παραιτήσεις του επιστημονικού προσωπικού, διαβιβάστηκαν στις 23 Μαΐου 2018, από το αρμόδιο υπουργείο Εργασίας, στο Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ), με εντολή διενέργειας ελέγχου των καταγγελλόμενων, καθώς και της εύρυθμης λειτουργίας, των συνθηκών διαβίωσης και της τήρησης των υγειονομικών διατάξεων και τέλος, των αναγκαίων μέτρων ασφάλειας και υγιεινής διαβίωσης στη συγκεκριμένη δομή.
Ο έλεγχος, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», ξεκίνησε με σημαντική καθυστέρηση, τον Μάρτιο του 2019, χωρίς ακόμη και σήμερα να έχει υπάρξει οριστικό πόρισμα από την ανεξάρτητη Εθνική Αρχή Διαφάνειας. Στις αρχές Ιανουαρίου 2020 μια πυρκαγιά σε δωμάτιο όπου βρίσκονταν ανήλικα παιδιά, ευτυχώς χωρίς θύματα, προκάλεσε και νέα παραίτηση κοινωνικής λειτουργού, για τους ίδιους λόγους. Το τμήμα Κοινωνικής Αλληλεγγύης της διεύθυνσης Υγείας της Περιφέρειας Αττικής, υπηρεσία επίσης εποπτεύουσα των ιδρυμάτων, στην έκθεση αξιολόγησης με ημερομηνία 23 Ιανουαρίου 2020 εισηγείται τη διακοπή λειτουργίας του ιδρύματος και τη μεταφορά των ανήλικων κοριτσιών σε άλλες δομές που να εξασφαλίζουν την κάλυψη των βασικών βιοτικών αναγκών, την ομαλή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και καλές και ασφαλείς συνθήκες διαβίωσης. Να σημειωθεί εδώ ότι η άδεια του συγκεκριμένου ιδρύματος έχει εκδοθεί το 1975 και ζητούμενο είναι εάν έχει ελεγχθεί, αξιολογηθεί και ανανεωθεί έκτοτε. Η συζήτηση δε, για την ανάκληση της άδειας, μετά την πυρκαγιά, εκκρεμεί ακόμη στον Δήμο Ιλίου. Τελικά, ο φάκελος με τη διαπίστωση της ακαταλληλότητας των υποδομών έφτασε στον αρμόδιο εισαγγελέα, ο οποίος και διέταξε την απομάκρυνση των παιδιών από το συγκεκριμένο ίδρυμα.
Να σημειωθεί ότι τα ιδρύματα του ιδιωτικού και κοινωφελούς τομέα ελέγχονται από τους δήμους που τα αδειοδοτούν, την Περιφέρεια, με επιτόπιες έρευνες από τους κοινωνικούς συμβούλους, το υπουργείο Εργασίας, που όμως δεν διενεργεί ελέγχους, καθώς και την Εθνική Αρχή Διαφάνειας. Μιλώντας στην «Κ» ειδικοί επισημαίνουν πως ενώ οι ανάγκες περίθαλψης παραμελημένων, εγκαταλελειμμένων και κακοποιημένων παιδιών έχουν αυξηθεί στη διάρκεια της κρίσης, παρατηρείται παντελής απουσία θεσμικού πλαισίου σχετικά με τους όρους και τις προϋποθέσεις λειτουργίας ιδρυμάτων παιδικής προστασίας. Σε συνδυασμό, δε, με τις αλληλοεπικαλύψεις και τα κενά στην εποπτεία και τον έλεγχο των δομών του ιδιωτικού και κοινωφελούς τομέα, δημιουργούνται φόβοι πως φαινόμενα παράτυπης λειτουργίας τέτοιων ιδρυμάτων έχουν πολλαπλασιαστεί. Παράλληλα, η έλλειψη θέσεων στα δημόσια ιδρύματα έχει αυξήσει τον ρόλο του ιδιωτικού, κυρίως όμως του κοινωφελούς τομέα στην ιδρυματική περίθαλψη ανηλίκων.
Εξίσου σημαντικό θέμα είναι αυτό των συνθηκών διαβίωσης και μεταχείρισης των ανηλίκων στα ιδρύματα. Είναι ενδεικτικό ότι, βάσει των καταγγελιών που περιλαμβάνονται στα έγγραφα τα οποία κοινοποιήθηκαν στο υπουργείο Εργασίας, στο συγκεκριμένο ορφανοτροφείο τα παιδιά πολλές φορές υποσιτίζονταν, είχαν ελλιπή υγειονομική περίθαλψη, δεν τηρούνταν οι συνεδρίες τους τακτικά, δεν ακολουθούνταν θεραπείες κ.λπ., ντύνονταν από δωρεές, με μεταχειρισμένα και όχι τα πλέον ενδεδειγμένα ρούχα, ήταν εκπαιδευτικά παραμελημένα και δεν είχαν κίνητρα για την ψυχική και πνευματική τους ανάπτυξη, ενώ οι κτιριακές εγκαταστάσεις ήταν απόλυτα ακατάλληλες για τα παιδιά.
Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, επισημαίνοντας ότι καλλιεργούνται συνθήκες για τη συστηματική παραβίαση των δικαιωμάτων των παιδιών και τίθενται σε κίνδυνο η ζωή και η ελευθερία τους.