Παιδιά μου αγαπητά,
Απόψε εμείς από τις εκκλησιές μας, εσείς από τις εκκλησιές τις κατ’ οίκον, απευθύναμε τις προσευχές μας και συναντήθηκαν αυτές οι προσευχές, τον ύμνο της Παναγίας μας, τον Ακάθιστο Υμνο. Πρωτόγνωρες αυτές οι εικόνες, πρωτόγνωρη η ατμόσφαιρα, περίεργα τα συναισθήματά μας, οι δρόμοι έρημοι, οι εκκλησιές κλεισμένες και ημείς κλεισμένοι στα σπίτια μας όχι γιατί φοβόμαστε αλλά γιατί αγαπάμε.
Μου έρχεται στη σκέψη μου τώρα, αυτή η γραφική έκφραση, η προτροπή: κι εσύ «εἴσελθε εἰς τό ταμεῖον σου», ποιο είναι αυτό το ταμείο; Την παλιά εποχή ένα κομμάτι του σπιτιού ήταν χώρος προσευχής αλλά και χώρος συγκεντρώσεως των πολύτιμων πραγμάτων της οικογενείας.
Σήμερα μπορούμε να πούμε ότι το ταμείον είναι ο εσωτερικός κόσμος μας, είναι το εσωτερικό μας ΕΓΩ, το οποίο το περιφρονήσαμε πάρα πολύ και τώρα με το κλείσιμο στο σπίτι μας δίνεται η ευκαιρία να σκάψουμε μέσα μας, να ψάξουμε, να κάνουμε την κριτική του εαυτού μας, της σχέσης μας με τον άλλον, της πορείας της ζωής μας.
Και είναι αλήθεια ότι αυτές οι σκέψεις δεν μας αρέσουν, τις αποφεύγουμε αλλά να που έρχεται η ώρα που χρειάζονται, που επιβάλλονται, που έρχονται μόνες τους. Και αυτές οι σκέψεις ανοίγονται στο παρελθόν, στο χθες, αγκαλιάζουν το αύριο, το μέλλον, ασχολούνται με το παρόν, την πραγματικότητα.
Το χθες μέσα σ’ αυτές τις σκέψεις είναι αυτά που πέρασαν, αυτά που πετύχαμε, αυτά που αποτύχαμε, είναι οι χαρές, είναι οι λύπες μας, είναι οι φιλίες, είναι οι εχθρότητες, είναι τα μεγαλουργήματα, είναι οι αποτυχίες μας, αλλά είναι το παρελθόν και το παρελθόν τελείωσε, μπορεί να γίνει μόνο σχολείο και δίδαγμα. Και εξαπλώνεται στο μέλλον η σκέψις μας και βλέπει τα οράματα, βλέπει τους σχεδιασμούς που κάναμε, τα προγράμματα εκείνα που ονειρευόμαστε ότι θα κάνουμε, αλλά, αδελφοί μου, και αυτό είναι απραγματοποίητο διότι δεν ξέρουμε αν προλάβουμε και αν μπορέσουμε να τα επιτύχουμε, και έτσι παρελθόν και μέλλον μας βάζουν το απραγματοποίητο μπροστά μας και έρχεται το τώρα, το σήμερα και αυτό είναι το τραγικό ερώτημα. Πού φτάσαμε; Γιατί φτάσαμε; Τι μπορούμε να κάνουμε; Πώς μπορούμε να ξαναδούμε τη ζωή μας και τι θα φέρει το αύριο; Ποια θα είναι η επόμενη ημέρα;
Για εμάς αυτή η ατμόσφαιρα η εκκλησιαστική είναι πόνος, είναι δάκρυ, να μην μπορούμε να χαρούμε, να ζήσουμε αυτό που διάλεξε η ψυχή μας και η ζωή μας, να είμαστε στο θυσιαστήριο να κοινωνούμε και να μεταδίδουμε τη Θεία Κοινωνία. Αλλά όμως αν ρίξουμε μια ματιά γύρω μας, και εμείς πονάμε αλλά και άλλοι πονάνε.
Και αυτοί που όρισαν όλα αυτά τα μέτρα, τα σκληρά ίσως, δεν το κάνανε από χαρά, δεν το κάνουν με ευχαρίστηση. Από τον πρωθυπουργό της χώρας μας μέχρι τον τελευταίο συνεργάτη του τον επιτελικό, οι οποίοι διοργανώνουν, καθορίζουν αυτό το πρόγραμμα, προκαλεί και σε αυτούς πόνο αλλά είναι ανάγκη, πρέπει να γίνει «ἵνα μή τό κακόν χεῖρον γένηται», για να μην έχουμε κάτι χειρότερο.
Η Εκκλησία πορεύεται με ακρίβεια, οικονομία
Αγαπητοί μου αδελφοί, είναι η ώρα που μας απασχολούν αυτά τα ερωτήματα. Το κλείσιμο των εκκλησιών, το ζήτημα της Θείας Κοινωνίας είναι θέματα που μας απασχολούν και θα μου επιτρέψετε να πω μερικές σκέψεις που νομίζω ότι ωφελούν πρώτα εμένα και ίσως ωφελήσουν και εσάς. Μπροστά μας υπάρχουν δύο κεφάλαια μεγάλα. Το θέμα της Θείας Κοινωνίας, της Θείας Ευχαριστίας και της Συναθροίσεως. Στο πρώτο για εμάς, για την Εκκλησία δεν χωράει έκπτωσις, δεν μπορούμε να ψάξουμε να βρούμε άλλη λύση, γιατί αυτό είναι η Εκκλησία μας. Και αν δεν έχουμε τη Θεία Ευχαριστία, δεν έχουμε και Εκκλησία. Η Εκκλησία είναι η Θεία Ευχαριστία. Και είναι και η Συνάθροισις. Η Συνάθροισις είναι η αναγκαία για να ζήσουμε το γεγονός της Εκκλησίας. Το πρώτο είναι καθαρά έργο της Εκκλησίας, στο δεύτερο όμως έχει λόγο και η πολιτεία. Είναι υποχρεωμένη να λάβει τα μέτρα της, διότι εντολή έχει λάβει από τον λαό, να προστατεύει τη ζωή αυτού του λαού, να είναι πάντοτε ξάγρυπνος και να αναλαβαίνει τα μέτρα τα αυστηρά.
Θα ήθελα εδώ να δούμε κάτι που είναι μέσα στη ζωή της Εκκλησίας. Η Εκκλησία έχει δύο έννοιες, δύο τρόπους που πορεύεται στη ζωή της. Εχει την ακρίβεια και την οικονομία. Ακρίβεια είναι αυτός ο τρόπος που οι άνθρωποι θέλουν να ζήσουν ακριβώς τα πράγματα, την αλήθεια όπως είναι και ο άλλος τρόπος η οικονομία, που βλέπει τις αδυναμίες, που βλέπει τα μείον τα ανθρώπινα, τον άνθρωπο σαν πρόσωπο αλλά και το σύνολό του. Και αυτή η οικονομία λυγίζει γιατί θέλει να βοηθήσει τον άνθρωπο, έτσι και αυτό που γίνεται σήμερα είναι μία οικονομία και μέσα στην οικονομία πρέπει να δούμε και τον εαυτό μας. Πόσες φορές όταν κάναμε έλεγχο είδαμε ότι είμαστε αδύνατοι; Πόσες φορές που πήγαμε στο μυστήριο της Θείας Εξομολογήσεως, που είδαμε ότι φταίμε και θέλουμε από τον Θεό και Πατέρα μας να οικονομήσει τα πράγματα, να μας συγχωρήσει, να έχει συγκατάβαση, να μας καταλάβει. Αυτό συμβαίνει και σήμερα, η οικονομία είναι αυτή που θα μας βοηθήσει να βγούμε από τις δυσκολίες. Δεν είναι κάτι που το κάνουμε επίτηδες. Κλείνουμε τις εκκλησιές μας, γίνεται κάτι και εμείς το ανεχόμαστε και η πολιτεία επιμένει και καλά κάνει, όπως είπα πιο μπροστά, «ϊνα μή χείρον τί γεννήσεται». Εχει ξανασυμβεί στη ζωή της Εκκλησίας; Πάρα πολλές φορές, και η Εκκλησία προσπάθησε μέσα από την οικονομία με την έννοια τη δική της να εξυπηρετήσει το πρόβλημα. Διαβάζω π.χ. ότι το 1854, αν δεν κάνω λάθος τα νησιά Σύρος και Τήνος υπέφεραν από μία επιδημία, η οποία τα σάρωσε και ήτανε Μεγάλη Εβδομάδα και οι άνθρωποι προσπαθούσαν να τηρήσουν την ακρίβεια της Νηστείας και με εγκύκλιο ο Επίσκοπος τους είπε: «Αυτήν την Τεσσαρακοστή, αυτή τη Μ. Εβδομάδα θα φάτε όλοι σας ελεύθερα. Γιατί; Διότι κινδυνεύετε από τη αρρώστια, την επιδημία». Δεν το έκανε με χαρά, το έκανε από λόγους οικονομίας. Αλλος Μητροπολίτης σε νεότερα χρόνια που συνόδευσε τους εκ της Μικράς Ασίας πρόσφυγες και ήρθαν πεινασμένοι, γυμνοί, ετοιμοθάνατοι από την πείνα, και έτυχε να έρθει βοήθεια από το εξωτερικό Μεγάλη Εβδομάδα, συγκέντρωσε τους ανθρώπους αυτούς και τους μίλησε: «Από αυτά που είναι αρτύσιμα θα φάτε αυτήν την βδομάδα και την ευθύνη την έχω εγώ, γιατί πρέπει να ζήσετε». Δεν θέλω να πω άλλα παραδείγματα που υπάρχουν πολλά, αύτη είναι και η σημερινή Οικονομία, πρέπει να ζήσει ο κόσμος, πρέπει να ζήσουν οι άνθρωποι και σκοπός της Εκκλησίας είναι η Ζωή του ανθρώπου. Και επομένως χρειάζεται να το καταλάβουμε και εμείς, ότι αυτό είναι πρόσκαιρο και χρειάζεται η Οικονομία για να το προσπεράσουμε και να δείξουμε κατανόηση σε αυτό το θέμα.
Συνεργασία για να αντιμετωπιστεί το κακό
Η «Αποστολή», μαζί με τον Δήμο Αθηναίων, αναλαμβάνει τη σίτιση και τη συντήρηση 500 ανθρώπων, οι οποίοι είναι στον δρόμο και δεν έχουν στέγη.
Αύριο, μεθαύριο η Εκκλησία μας γιορτάζει μια μεγάλη μορφή, την Οσία Μαρία την Αιγυπτία, διαβάστε τον βίο και τη ζωή της και θα δείτε πώς είδε εκείνη το νόημα και τη σωτηρία μέσα από τη Θεία Ευχαριστία. Θα ήθελα να μη σας κουράσω περισσότερο, αλλά πρέπει να πω κάποια πράγματα πρακτικά. Ακούστηκε από μερικούς ανθρώπους που μπροστά από λίγο, όχι πολύ, καιρό έπλεκαν το εγκώμιο της Εκκλησίας, ότι αυτά τα δύσκολα, τα πέτρινα τα χρόνια η Εκκλησία από άκρο σε άκρο της πατρίδας μας έσωσε αυτά τα δέκα χρόνια τον κόσμο από την πείνα, από την ανεργία, από πολλά προβλήματα, και όχι μόνο την έσωζε για ζωή, αλλά κράτησε την ενότητα αυτού του τόπου. Δεν πέρασε λίγος καιρός και πάλι κακόχωρα σχόλια… Πού είναι η Εκκλησία; Τι κάνει η Εκκλησία; Θα ήθελα λοιπόν από αυτή τη θέση, όχι να υπερασπιστώ, όχι να φανώ ότι έρχομαι σε αντιπαλότητα, αλλά να επαναλάβω μερικές αλήθειες.
Η Εκκλησία ήταν, είναι και θα είναι πάντοτε στο πλευρό αυτού του λαού. Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος που συνήλθε μπροστά από λίγες μέρες, αποφάσισε ουσιαστικά πράγματα. Πέρα από τις αποφάσεις του καθενός, έθεσε όλες τις δομές και ό,τι έχει η Εκκλησία στη διάθεση της πολιτείας και παρακάλεσε για συνεργασία για να αντιμετωπιστεί το κακό. Ποιες δομές; Τα ιδρύματα, η Αρχιεπισκοπή, όλα, είτε λέγονται γηροκομεία είτε λέγονται στέγες κατάκοιτων, είτε λέγονται συσσίτια, είτε λέγονται στέγες ανθρώπων με νοητική ανεπάρκεια, παιδικοί σταθμοί, ό,τι χρειάζεται, η Εκκλησία τα θέτει στη διάθεση της πολιτείας. Το Γενικό Φιλόπτωχο Ταμείο της Αρχιεπισκοπής, η οργάνωση «Αποστολή», δόθηκε εντολή να βρουν τρόπους με τους άλλους φορείς της πολιτείας για συνεργασία για την αντιμετώπιση των δυσκολιών. Ακόμη και ιδρύματα τα οποία είναι έτοιμα και δεν έχουν μπει ακόμη σε λειτουργία, είναι στη διάθεση της πολιτείας, για να εξυπηρετούνται οι άνθρωποι που υποφέρουν. Ενα ωραιότατο ίδρυμα που έγινε στο Δήλεσι, στον Ωρωπό, ίσως να είναι από τα καλύτερα της Ελλάδος, της Αρχιεπισκοπής και λειτουργεί κατά το 1/4 και συντηρείται με έξοδα μιας φιλανθρώπου κυρίας, έχει τεράστιο ακόμη χώρο και είναι στη διάθεση της πολιτείας να το χρησιμοποιήσει όπως θέλει. Ιδιαίτερη ήταν η επικοινωνία μου και η συνάντησή μου με τον κύριο δήμαρχο των Αθηναίων και το ίδιο έκαναν και οι μητροπολίτες με τους κατά τόπους δημάρχους αυτή τη φορά να συνεργαστούμε όλοι από κοινού. Ετσι, στην Αθήνα ο δήμος, όπως αποφασίσαμε με τον δήμαρχο, και η Αποστολή, αναλαμβάνουν τη σίτιση και τη συντήρηση 500 ανθρώπων, οι οποίοι είναι στον δρόμο και δεν έχουν στέγη.
Καλούμε, λοιπόν, όλες τις δομές μας, τους εθελοντές μας, τους γιατρούς μας, όσοι έχουν εργασία στον χώρο της Εκκλησίας να θέσουν τον εαυτό τους στη διάθεση των ανθρώπων που αγωνίζονται στις επάλξεις.
Να πειθαρχήσουμε
Ακόμη, αισθάνομαι την ανάγκη από αυτή τη θέση να πούμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στους ανθρώπους εκείνους και στο επιτελείο το διοικητικό της πολιτείας και στον ιατρικό κόσμο, στον νοσοκομειακό κόσμο και στους συνεργάτες, ένα μεγάλο ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ! Και ιδιαίτερα στους ανθρώπους εκείνους, που εμμένουν και επιμένουν κάτω στα εργαστήρια για να βρουν το φάρμακο, το εμβόλιο της νόσου αυτής.
Θα ήθελα να θυμίσω τον λόγο του Κυρίου μας: «Το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο». Πάνω απ’ όλα είναι η αξία του ανθρώπου και όλα τα άλλα έρχονται και ακολουθούν. Ελέχθη ότι θέλουμε να γιορτάσουμε το Πάσχα, μα ποιος δεν το θέλει να γιορτάσει το Πάσχα; Ολοι μας, πρέπει όμως να πειθαρχήσουμε. Υπάρχει μία σκέψη. Εορταστικά, ημερολογιακά, το Πάσχα γιορτάζεται τις ημέρες που έρχονται, αλλά λειτουργικά, εκκλησιαστικά έχουμε την απόδοση του Πάσχα. Η απόδοση του Πάσχα είναι 27 Μαΐου, να ευχηθούμε μέχρι τότε να έχει φύγει αυτή η λαίλαπα και όλοι μας να γιορτάσουμε και να κοινωνήσουμε, να γιορτάσουμε και να ζήσουμε τη γιορτινή ατμόσφαιρα. Μέσα από την καρδιά μου εύχομαι να είμαστε πειθαρχικοί σε αυτά που λένε οι ειδικοί επιστήμονες, σε αυτά που επιτάσσει το κράτος ως προς τις συναθροίσεις και να έχουμε κουράγιο. Εμείς οι μεγαλύτεροι, που ζήσαμε και άλλες τέτοιου είδους συμφορές, βομβαρδισμούς, κατακτήσεις από ξένους, επαναστάσεις, σφαγές, καλές και κακές ημέρες, έρχεται μέσα μας η δύναμη, η οποία πάντα μας στήριζε και μας λέει ότι και αυτό θα περάσει. Κουράγιο.
Θα ήθελα, λοιπόν, επειδή ο Ακάθιστος Υμνος έχει τις ρίζες του σε μία επιδρομή βαρβαρική, τότε που οι Αβαροι θέλησαν να κυριεύσουν την Κωνσταντινούπολη και οι στρατιωτικές δυνάμεις και ο αυτοκράτορας έλειπαν στους περσικούς πολέμους, τότε ο Πατριάρχης με την εικόνα της Παναγίας γύρω από τα τείχη νίκησε και έδιωξε τους Αβάρους. Ας σηκωθούμε, λοιπόν, από τις καρέκλες των σπιτιών μας, της κατ’ οίκον εκκλησίας και μαζί με εμάς να ψάλλουμε τον Υμνο του Ακαθίστου Υμνου:
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγῷ τὰ νικητήρια,
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια,
ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου, Θεοτόκε,
ἀλλ’ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον,
ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον,
ἵνα κράζω σοί, Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε.