Η χώρα μας διαθέτει ένα απίστευτα πλούσιο ανθρώπινο δυναμικό στα πανεπιστημιακά ιδρύματά της. Διεθνώς αναγνωρισμένοι ακαδημαϊκοί δάσκαλοι και ερευνητές, αφοσιωμένοι στο έργο τους συχνά σε αντίξοες συνθήκες, συνειδητοποιημένοι και ταλαντούχοι φοιτητές, έμπειρο και σωστά εκπαιδευμένο διοικητικό προσωπικό. Είναι τουλάχιστον δυσερμήνευτο και σε κάνει συχνά να αναρωτιέσαι γιατί εξακολουθεί να επιμένει η πεποίθηση ότι το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο, στο κέντρο ή στην «περιφέρεια», εκπροσωπείται από τις μικρές μειοψηφίες που χρησιμοποιούν τον πανεπιστημιακό τους τίτλο προς ίδιον όφελος.
Η τριβή με την καθημερινότητα της ακαδημαϊκής ζωής, μέσα από το πρίσμα τόσο της αμιγώς επιστημονικής όσο και της διοικητικής δράσης του καθένα μας, φθάνει για να μαρτυρήσει για το ακριβώς αντίθετο: η συντριπτική πλειονότητα των συναδέλφων μας είναι σταθερά αφοσιωμένοι στην πανεπιστημιακή τους διδασκαλία, στο ερευνητικό τους έργο, στην κοινωνική τους προσφορά. Είναι αυτοί που έχουν κάνει την ακαδημαϊκή λειτουργία συνειδητή επιλογή και ενεργό τρόπο ζωής υπηρετώντας το λειτούργημά τους με συνέπεια και αξιοπρέπεια. Από την άλλη, το διοικητικό προσωπικό στην πλειοψηφία του κρατά το πανεπιστήμιο ζωντανό, υποστηρίζοντας τις υπηρεσίες και τις υποδομές του. Ολοι αυτοί έχουν συνείδηση του ρόλου και της λειτουργίας τους, προωθούν τις δημιουργικές προοπτικές της νέας γενιάς και δεν ναρκοθετούν τα όνειρα και τις προσδοκίες της. Στην αναπάντεχη συγκυρία που βιώνουμε, όλοι αυτοί δήλωσαν παρόντες, είδαν τη δυσκολία σαν πρόκληση, δεν ανακάλυψαν ούτε προέβαλαν δυσκολίες, δεν έγιναν έρμαια της μεμψιμοιρίας. Ετσι, η πρόσφατη επιτυχία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στο ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο ήταν αναμενόμενη, δεν μας εξέπληξε!
Τα εξ αποστάσεως μαθήματα υιοθετήθηκαν από το σύνολο της πανεπιστημιακής κοινότητας της χώρας, η οποία με ωριμότητα και συνέπεια ανταποκρίθηκε άμεσα και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στην ιδιαιτερότητα της συγκυρίας, συνέχισε αδιάλειπτα το εκπαιδευτικό της έργο, επιδεικνύοντας ετοιμότητα για την κάλυψη των κενών που δημιούργησε η αναστολή λειτουργίας του «δικού» της πανεπιστημίου. Οι εξελίξεις των τελευταίων τριών εβδομάδων δεν είναι απλά ευοίωνες αλλά είναι, θα τολμούσα να πω, συγκινητικές, μιας που οι φοιτητές και φοιτήτριες, η νέα γενιά της χώρας, συντάχθηκαν με τους καθηγητές τους στην κοινή προσπάθεια να διατηρήσουν με κάθε τρόπο την ομαλότητα της εκπαιδευτικής λειτουργίας, κι αυτό σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης, εμπνεόμενοι από το πνεύμα μιας κοινής αναζήτησης πέραν του συνηθισμένου και του προδιαγεγραμμένου. Εξοικειώθηκαν, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, με τεχνολογίες για τους περισσότερους άγνωστες και ξένες προς τα ενδιαφέροντα και την επιστήμη τους. Το αποτέλεσμα είναι ελπιδοφόρο! Ολα σχεδόν τα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά θεωρητικά (μη εργαστηριακά) μαθήματα αυτού του εξαμήνου των πανεπιστημίων μας διεξάγονται μέσω της εξ αποστάσεως διαδικασίας με υποδειγματική συνέπεια και ενεργή συμμετοχή των φοιτητών μας. Τα εργαστηριακά και κλινικά μαθήματα δεν μπορούν, και δεν πρέπει, να διεξαχθούν, και δεν είναι ακαδημαϊκά ορθή οποιαδήποτε προσέγγιση της διεξαγωγής τους εξ αποστάξεως. Αυτά θα ολοκληρωθούν, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν, στα εργαστήρια και τις κλινικές του πανεπιστημίου.
Είναι ελπίδα όλων μας ότι η δοκιμασία θα περάσει και θα μπορέσουμε να φθάσουμε, τόσο ατομικά όσο και συλλογικά, στην επόμενη ημέρα της πανδημίας. Ακόμη κι έτσι όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το αυθεντικό στοίχημα κάθε φοιτητή και κάθε φοιτήτριας δεν ήταν το «Μένουμε Σπίτι», αλλά το «Συνεχίζουμε» τη ζωή και τις σπουδές μας, στοίχημα που έθεσαν και, όπως φαίνεται από το αποτέλεσμα, κέρδισαν με την καθοδήγηση των καθηγητών τους και την υποστήριξη της διοίκησης του πανεπιστημίου τους. Το επόμενο ζήτημα που θα τεθεί σε αυτούς, σύντομα ελπίζουμε, δεν θα είναι το «Βγαίνουμε από το Σπίτι», αλλά το «Επιστρέφουμε» στην κανονικότητα. Ζήτημα δύσκολο, γιατί το αποτύπωμα των βιωμάτων τούτων των εβδομάδων δεν θα ξεθωριάσει εύκολα. Δεν ανησυχώ για τους φοιτητές μας, αυτοί θα δείξουν πάλι ετοιμότητα και συνέπεια. Ολοι εμείς, όμως, οι δάσκαλοί τους, θα πρέπει και πάλι να είμαστε έτοιμοι να βρεθούμε όχι μπροστά τους αλλά δίπλα τους! Ηδη από τώρα θα πρέπει να προετοιμάζουμε τη στιγμή της επιστροφής μας, του ανταμώματός μας, στα αμφιθέατρα, στα εργαστήρια, στις κλινικές. Η εξ αποστάσεως διδασκαλία, εξαρχής και ακόμη και μέσα στις συνθήκες που ζούμε, θα πρέπει να αποτελεί συμπλήρωμα στην εκπαίδευση που παρέχει το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο και όχι μέσο που απειλεί να αντικαταστήσει ή να υποκαταστήσει τη ζωντανή εκπαιδευτική διαδικασία. Οι εμπειρίες των τελευταίων εβδομάδων μας δείχνουν κάτι που έχει πολλές φορές επιβεβαιωθεί στην Ιστορία μέχρι σήμερα: η τεχνολογία δεν δημιουργεί πάντα «νέα τοπία», μας βοηθάει όμως να αποκτήσουμε «νέα μάτια». Τη διαπίστωση αυτή δεν πρέπει να την αφήσουμε ανεκμετάλλευτη αλλά αντίθετα να κεφαλαιοποιήσουμε τα οφέλη της, να «Συνεχίσουμε» και να «Επιστρέψουμε» καλύτεροι στα αμφιθέατρα, στα εργαστήρια, στις κλινικές – οι φοιτητές μας θα πρέπει να είναι βέβαιοι γι’ αυτό!
* Ο κ. Σταύρος Δ. Νικολόπουλος είναι καθηγητής του τμήματος Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής και αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.