Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δοκιμάζει τις… ποιοτικές αντοχές του. Θα τις ενισχύσει ή θα τις αμβλύνει; Η χρήση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης παρότι τώρα γίνεται εξ ανάγκης, ενισχύει τη φιλοσοφία της καινοτομίας στην καθημερινή εκπαιδευτική λειτουργία. Και δεν είναι μόνο αυτή. Τα καινοτόμα προγράμματα συνιστούν μία από τις μεταρρυθμιστικές πολιτικές προκειμένου να αντιμετωπιστούν χρόνιες παθογένειες του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Οι εκπαιδευτικοί, όπως προκύπτει από διδακτορική έρευνα στο Πανεπιστήμιο Πατρών από τον κ. Νικόλαο Θεοδωρόπουλο, σε σταθμισμένο δείγμα 450 εκπαιδευτικών των δύο βαθμίδων στην Αχαΐα, είναι θετικοί στην εισαγωγή των καινοτόμων προγραμμάτων στην εκπαιδευτική πράξη. Μάλιστα, συσχετίζουν την καινοτομία στην εκπαίδευση με τις κοινωνικές δεξιότητες που πρέπει να αποκτήσει ο μαθητής στο σχολείο.
Ειδικότερα, οι εκπαιδευτικοί ταυτίζουν την καινοτομία με ζητήματα που δίνουν προτεραιότητα στην κοινωνική διάσταση της μαθησιακής εμπειρίας, δηλαδή στην εξασφάλιση της συμμετοχής του μαθητή σε σχολικές δραστηριότητες και κοινωνικές εκφάνσεις, αλλά και στην καλλιέργεια δεξιοτήτων όπως η κοινωνική ενσυναίσθηση και η κριτική σκέψη. Χαρακτηριστικά, οι τρεις στους τέσσερις εκπαιδευτικούς (το 76,2%) δηλώνουν ότι η συμμετοχή των μαθητών σε καινοτόμα προγράμματα καλλιεργεί τις κοινωνικές τους δεξιότητες.
Από την άλλη, το 54,9% των εκπαιδευτικών εκτιμά ότι η καινοτομία βελτιώνει το αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου, ενώ ένα εξίσου υψηλό ποσοστό (38,9%) αμφιταλαντεύεται. Λίγοι διαφωνούν ευθέως. Επίσης, το 78,7% θεωρεί ότι ενισχύει την εμπέδωση των εννοιών από τους μαθητές με βιωματικό τρόπο.
Παράλληλα, οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι τα προγράμματα καινοτομίας προσφέρουν στους μαθητές ευκαιρίες εμβάθυνσης σε διάφορες γνωστικές περιοχές (κατά το 69,5%), ενώ (όπως δήλωσε το 77%) η υλοποίηση καινοτόμων προγραμμάτων βελτιώνει τη συνεργασία μεταξύ μαθητών – εκπαιδευτικών. Ταυτόχρονα, το 68,3% των εκπαιδευτικών εκτιμά ότι η χρησιμότητα της καινοτομίας βρίσκεται στο ότι συμβάλει στη σύνδεση του σχολείου με την κοινωνία.
Αντίθετα, η πλειονότητα των εκπαιδευτικών παρουσιάζεται δύσπιστη ως προς το εάν η συμμετοχή των μαθητών σε καινοτόμα προγράμματα βελτιώνει τις επιδόσεις τους στα μαθήματα. Το 49,8% ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί με αυτό, το 29,9% συμφωνεί και το 20,3% διαφωνεί. Από την άλλη, φαίνεται πως ό,τι έχει να κάνει με αξιολόγηση (σχολικής μονάδας, μαθητή, εκπαιδευτικού) δεν θεωρείται ότι αποτελεί καινοτομία.
Οι βασικοί λόγοι που θα έκαναν τους εκπαιδευτικούς να συμμετάσχουν σε καινοτόμα προγράμματα σχετίζονται με πληθώρα στόχων, κυρίως εκπαιδευτικού περιεχομένου. Ενδεικτικά, το 65% των εκπαιδευτικών δήλωσε ότι το κάνει διότι τα καινοτόμα προγράμματα βελτιώνουν τις κοινωνικές δεξιότητες των μαθητών. Το 48,5% συμμετέχει με ζέση για να βελτιώσει τις γνώσεις του σε μία γνωστική περιοχή.
Η απουσία επιμόρφωσης είναι και από τους λόγους που επικαλούνται οι περισσότεροι για τη μη συμμετοχή τους σε τέτοια προγράμματα. Από τους πιο ισχυρούς, επίσης, λόγους τους οποίους επικαλούνται οι εκπαιδευτικοί (το 83,7%) για τη μη συμμετοχή τους είναι η ελλιπής θεσμική και οικονομική υποστήριξη. Ουσιαστικά, αρκετοί εκπαιδευτικοί εκλαμβάνουν ως «επιβολή» την πρόθεση του υπουργείου Παιδείας να εισάγει καινοτόμες πρακτικές στην εκπαίδευση. Η έλλειψη προσωπικού ελεύθερου χρόνου (το 35,4% το δήλωσε) αποτελεί έναν λόγο μη συμμετοχής σε καινοτόμα προγράμματα, ενώ κάποιοι μίλησαν και για ελλιπή υποστήριξη από τους συναδέλφους τους.
«Η εφαρμογή δημιουργικών μαθησιακών και διδακτικών πρακτικών είναι σημαντικό να έχει την υποστήριξη από τους διευθυντές και την παρότρυνσή τους προκειμένου να πιστέψει το σύνολο της σχολικής κοινότητας στην αποτελεσματικότητά τους. Με άλλα λόγια, η λήψη απόφασης συμμετοχής σε δημιουργικές πρακτικές δεν είναι αποκομμένη από τις προσδοκίες των διευθυντών και από την αίσθηση ότι ο εκπαιδευτικός συμμετέχει σε μια κοινότητα ανθρώπων με κοινούς σκοπούς και όχι σε μια μοναχική απασχόληση» λέει ο κ. Θεοδωρόπουλος. Επίσης, σημαντικό είναι ανάλογη φιλοσοφία να εισαχθεί στα σχετικά, παιδαγωγικά τμήματα των ΑΕΙ.
Η ταυτότητα της έρευνας
Η έρευνα-διδακτορική διατριβή, που κατατέθηκε το 2019, με θέμα «Καινοτομία στο δημόσιο σχολείο: Προσλήψεις και πρακτικές εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση» πραγματοποιήθηκε στο τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστημίου Πατρών από τον κ. Νικόλαο Θεοδωρόπουλο και υπό την επίβλεψη του καθηγητή του τμήματος κ. Παντελή Κυπριανού.