Αυτή την ώρα βρισκόμαστε ακόμα κλεισμένοι σπίτι. «Μένουμε σπίτι» είναι το κυβερνητικό λογότυπο, πρόκειται για μια ροζ μονοκατοικία με ένα φεγγίτη περιστοιχισμένη από δέντρα. Μια ωραιοποιημένη εκδοχή κατοικίας -για εύλογους λόγους- που μας προτρέπει να κλειστούμε μέσα. Στη κρυψώνα μας, στο καταφύγιό μας, στο κάστρο μας. Mε τις γνώριμες μυρωδιές, τα ζεστά στρώματα, τις προσφιλείς γωνιές, τους οικείους ήχους ενός κουδουνιού που χτυπάει χαρμόσυνα και μιας πόρτας που κλείνει με βρόντο. Το πατρικό σπίτι είναι το μέρος όπου όταν επιστρέφουμε νοητά ή κυριολεκτικά μας κατακλύζει από μνήμες. Καλές αναμνήσεις. Όχι για όλους. Ο κατ’οίκον περιορισμός για πολλούς είναι αγωνία, το άγχος μιας χαμένης δουλειάς που ισοδυναμεί με άδειο ψυγείο αλλά και ο εφιάλτης όσων ζουν με κάποιον που τους κακοποιεί. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν δίπλα μας γυναίκες και παιδιά που τρέμουν. Θα εστιάσω στα παιδιά. Στις παράπλευρες απώλειες του εγκλεισμού.
Μεγάλωσα σε μια πολυκατοικία στο κέντρο της Αθήνας, ένα κτίριο όμοιο με τα υπόλοιπα. Το διαμέρισμά μας δεν είχε μεγάλα μπαλκόνια για να μπορούμε να καθόμαστε έξω, είχε όμως έναν ακάλυπτο χώρο όπου περνούσα πολύ χρόνο για να παραμονεύω τους γείτονες. Καταλάβαινα τι μαγείρευαν, με ποιόν μιλούσαν στο τηλέφωνο, πότε μάλωναν και πότε ήταν χαρούμενοι. Ο μικρόκοσμος μιας πολυκατοικίας ήταν πολύ σημαντικός για την κοινωνική μου ανάπτυξη. Πήρα δύο μεγάλα μαθήματα που μου χρησίμεψαν. Το πρώτο είναι το ότι πάντα ανοίγει μια σχισμή όπου οι άνθρωποι σου λένε ποιοί είναι με τη συμπεριφορά τους και το δεύτερο, ότι το μυστικό είναι ότι δεν υπάρχουν μυστικά.
Κι όμως υπάρχουν μυστικά, και θα σας ψιθυρίσω το καλύτερα κρατημένο: ένα στα δύο παιδιά έχει πέσει θύμα σωματικής βίας και ένα στα πέντε παιδιά έχει υποστεί σεξουαλική βία (σύμφωνα με τα στοιχεία του ιδρύματος ΕΛΙΖΑ κατά της κακοποίησης του παιδιού). Υπάρχει η σωματική, η λεκτική και η σεξουαλική κακοποίηση. ’Οταν τα παιδιά ενηλικιώνονται οι ασθένειες που σχετίζονται με την κακοποίηση εμφανίζονται: υψηλά ποσοστά καρδιακών προβλημάτων, άσθμα, καρκίνος στους πνεύμονες, και φυσικά κατάθλιψη. Δεν υπάρχει εμβόλιο. Τι είναι αυτό όμως που μας κάνει να μην το βλέπουμε;
Η κακοποίηση ανθεί στη σιωπή και περιβάλλεται από σιγή. Είναι τόσο χαμηλόφωνη που περνάει απαρατήρητη. Στην δραστήρια καθημερινότητά μας όπου όλα και όλοι ζητούν την προσοχή μας το αδιανόητο είναι αόρατο. Σε αυτήν την εποχή όπου όλα είναι εκτεθειμένα οικειοθελώς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η εξοικείωσή μας με ό,τι βοά μας έχει κουφάνει και ο εθισμός μας σε ό,τι φαίνεται μας έχει κάνει τυφλούς. Ακόμα και διάφανα να ήταν τα πατώματα και ισχνοί οι μεσότοιχοι των κτισμάτων πολύ φοβάμαι ότι πάλι δεν θα βλέπαμε.
Υπάρχει εξήγηση, προσκρούει σε ό,τι πιστεύουμε ότι είναι υγιές και απυρόβλητο, το σπίτι μας. Η κακοποίηση ευδοκιμεί σ’ένα περιβάλλον αλληλοεξάρτησης, στενών και μακροχρόνιων σχέσεων με άλλα λόγια στις οικογένειες. Η λογοτεχνία μου έμαθε ότι δεν μπορείς να συντάξεις μια πρόταση με αντιφατικά νοήματα γιατί μπερδεύεται ο αναγνώστης και δεν γίνεται πιστευτή. Δεν θα μπορούσα να γράψω «συμπαθώ τον κακό γείτονά μου», θα μπορούσα όμως να συμπαθώ έναν κακό γείτονα όπως θα μπορούσε ένα σπίτι να είναι τοξικό. Δεν είναι αλληλοαναιρούμενο είναι όμως ταμπού. Η οικογένεια είναι το τελευταίο μέρος που θα θέλαμε ή θα περιμέναμε να βρούμε βία. Αυτός είναι ο λόγος που η κακομεταχείριση τόσο μας περιπλέκει.
Φτάνω στο δεύτερο καλύτερα κρατημένο μυστικό. Ποιοί είναι αυτοί που ασελγούν; Μακάρι να υπήρχε ένα προφίλ τιποτένιων. Σύμφωνα πάντα με το ΕΛΙΖΑ η κακοποίηση δεν αφορά μεμονωμένες πληθυσμιακές ομάδες βάση οικονομικών και κοινωνικών κριτηρίων. Μπορεί να είναι ο αγαπημένος συγγενής ή φίλος που εμπιστευόμαστε. Το 90% των περιπτώσεων πρόκειται για κάποιο ότομο που το παιδί γνωρίζει καλά και έχει αναπτυχθεί σχέση μεταξύ τους. Φανταστείτε αυτό: βρίσκεστε σε ένα δάσος και σας κυνηγάει ένα άγριο ζώο, οι χτύποι της καρδιάς σας ανεβαίνουν, τα μέλη του σώματός σας παραλύουν, ο φόβος ανεβάζει την αδρεναλίνη, υπάρχει μια περίπτωση να τρέξετε και να σωθείτε. Φανταστείτε αυτό το σενάριο: σας ορμούν, οι χτύποι της καρδιάς σας ανεβαίνουν, τα μέλη του σώματός σας παραλύουν, ο φόβος ανεβάζει την αδρεναλίνη, δεν έχετε που να πάτε. Βρίσκεστε σε τέσσερις τοίχους, είναι το παιδικό σας υπνοδωμάτιο.
Η πανδημία έχει εισάγει τα θετικά, τώρα βλέπουμε όσους συνανθρώπους μας πριν δεν παρατηρούσαμε, τώρα αντιλαμβανόμαστε ότι καθόμαστε σπίτι για το συλλογικό καλό με ατομική ευθύνη. Ο Στάινμπεκ έγραψε στα «Σταφύλια της οργής» την πιο απλή φράση «Ξέρω αυτό- ο άνθρωπος πρέπει να κάνει αυτό που πρέπει να κάνει». Πρέπει να ανοίξουμε τα αυτιά μας, πρέπει να ανοίξουμε τα μάτια μας και πρέπει να ανοίξουμε το στόμα μας για τα παιδιά που είναι βουβά από τον πόνο. Ας αφουγκραστούμε και ας μιλήσουμε στις αρχές ή στους αρμόδιους φορείς -γραπτά ή προφορικά, επώνυμα ή ανώνυμα- σαν να πρόκειται για την κόρη μας ή για τον γιό μας, για να είναι τα παιδικά υπνοδωμάτια αυτό που πρέπει να είναι, μια όαση.
· Στο 197 (24ωρη γραμμή Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης)
· Στον Συνήγορο του Πολίτη – Συνήγορο του Παιδιού, τηλ. 213 1306744, 213 1306710, 213 1306703 (γραμματεία)
· Στην 24ωρη Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας 1107 του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης
· Στην 24ωρη Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά 1056 του Συλλόγου Χαμόγελο του Παιδιού
· Στη γραμμή 11525 της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί», Δευτέρα έως Παρασκευή 9:00-21:00
· Στη Γραμμή SOS 15900, υπηρεσία εθνικής εμβέλειας που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες θύματα βίας ή σε τρίτα πρόσωπα να επικοινωνήσουν άμεσα με ένα φορέα αντιμετώπισης της έμφυλης βίας. Υπάρχει δυνατότητα και ηλεκτρονικής επικοινωνίας στο e-mail [email protected]
ή στις εισαγγελικές αρχές, ή στο τοπικό αστυνομικό τμήμα.
* Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας