«Εχω βολευτεί μια χαρά με το Zoom. Eίναι πολύ φιλικό στη χρήση. Εσύ ποια πλατφόρμα χρησιμοποιείς; Εγώ προτιμώ το Teams. Σου επιτρέπει να δώσεις και κουίζ στους φοιτητές σου. Είδα όμως ότι άλλοι συνάδελφοι δουλεύουν με το Big Blue Button και άλλοι με το Skype for Business ή το WebEx». Αυτή είναι πλέον μια τυπική τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ πανεπιστημιακών δασκάλων, όπως την περιγράφει στην «Κ» ο κ. Στέφανος Τραχανάς, καθηγητής Φυσικής, επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Κρήτης και «ψυχή» του Κέντρου Ανοικτών Διαδικτυακών Μαθημάτων Mathesis.
Η επόμενη ημέρα των πανεπιστημίων, λοιπόν, θα οργανωθεί στα διαδικτυακά αμφιθέατρα; Το μέλλον της διδασκαλίας στα ΑΕΙ σκιαγραφείται εν μέσω της οξείας υγειονομικής κρίσης λόγω κορωνοϊού; Βεβαίως, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση θα λειτουργήσει με συμπληρωματικό ρόλο. Ωστόσο, «γιατί μία αιφνίδια κατάληψη ή μία απεργία στα μέσα μαζικής μεταφοράς να ακυρώνει ένα μάθημα;» ρωτούν πανεπιστημιακοί, διακρίνοντας ότι η εισαγωγή της ψηφιακής λειτουργίας ενός ΑΕΙ κερδίζει έδαφος ως μέσο για την αντιμετώπιση των παθογενειών του. Ενδεικτικά, αρκετοί είναι εκείνοι που θεωρούν την τηλεκπαίδευση ως μέσο για να αντιμετωπισθούν οι καταλήψεις από μειοψηφικές ομάδες αλλά και να εισαχθεί ευρέως η ηλεκτρονική ψηφοφορία στις εκλογικές διαδικασίες των φοιτητών.
«Το πανεπιστήμιο του 2030»
Ειδικότερα, τα ελληνικά πανεπιστήμια ανταποκρίθηκαν με ταχύτητα στην πρόκληση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Το 96,35% των προπτυχιακών μαθημάτων παραδόθηκε μέσω σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, ποσοστό που σε ορισμένα ΑΕΙ άγγιξε το 99,7% (στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο). Το υπόλοιπο 3,65% αφορά μαθήματα αμιγώς εργαστηριακού ή κλινικού χαρακτήρα. Παράλληλα, η συμμετοχή των φοιτητών ήταν εντυπωσιακή, ξεπερνώντας κατά περίπτωση το 90%. Τέτοια που δεν την πίστευαν οι καθηγητές. «Το στοίχημα είναι να δουλέψουμε τώρα για το σχολείο και το πανεπιστήμιο του 2025 ή του 2030. Πώς θα είναι η “τάξη” τότε;» αναρωτιέται, μιλώντας στην «Κ» για το θέμα, ο καθηγητής στο τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ Λουκάς Βλάχος.
«Η συμμετοχή στις τηλεδιασκέψεις είναι εξαιρετικά μεγάλη επειδή οι φοιτητές συμμετέχουν από το σπίτι τους με ασφάλεια χωρίς το κόστος και την απώλεια χρόνου της μετακίνησης. Οι διδάσκοντες, στη συντριπτική τους πλειονότητα, γρήγορα αφομοίωσαν τη χρήση αυτής της μεθόδου και ανταποκρίθηκαν ικανοποιητικά, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που είχαν ήδη έτοιμες ή πρόλαβαν να ετοιμάσουν παρουσιάσεις/σημειώσεις του μαθήματος» παρατηρεί στην «Κ» ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Χρήστος Νίκας.
«Βέβαια, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν μπορεί να αποτελέσει πλήρες υποκατάστατο της από έδρας διδασκαλίας. Μπορεί όμως να λειτουργήσει εξαιρετικά ως συμπληρωματική. Για την τριτοβάθμια εκπαίδευση συγκεκριμένα θα μπορούσε να δώσει λύσεις σε περιπτώσεις ασθενείας ή άδειας του διδάσκοντος ή απουσίας μεγάλου αριθμού φοιτητών, και σε έκτακτα περιστατικά όπως απεργία των μαζικών μέσων μεταφοράς, διαδηλώσεις ή και καταλήψεις. Θα μπορούσε επίσης να δώσει λύση ακόμη και σε περιπτώσεις όπου ένα ΑΕΙ αντιμετωπίζει πρόβλημα έλλειψης αιθουσών διδασκαλίας», προσθέτει ο ίδιος.
Ωστόσο, στα τεχνικά μαθήματα, και ιδιαίτερα στα μαθήματα που περιλαμβάνουν κλινικές και εργαστήρια, φάνηκε ξεκάθαρα ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν μπορεί να υποκαταστήσει πλήρως την προσωπική επαφή και παρουσία. «Πιστεύω ότι τα πανεπιστήμια, το Ανοικτό Πανεπιστήμιο και κάθε άλλος φορέας που υλοποιεί εργαστηριακά μαθήματα ή ακόμα και πρακτική, να προσαρμόσουν τα προγράμματά τους στις τηλεδιασκέψεις. Είναι ένα μέσο σχετικά ανέξοδο και ευέλικτο. Το πώς θα γίνει βέβαια εξαρτάται από το αντικείμενο και το χρονοδιάγραμμα που έχει το κάθε εργαστηριακό μάθημα» τονίζει στην «Κ» ο κ. Αντώνης Λιοναράκης, καθηγητής στην Ανοιχτή και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ).
«Τα ελληνικά πανεπιστήμια πριν από δέκα χρόνια ξεκίνησαν με χρηματοδότηση από τα ΕΣΠΑ να χτίζουν τις υποδομές που χρειάζονται και είχαν προσλάβει και εκπαιδεύσει το προσωπικό που χρειάζεται για να βοηθήσει τους καθηγητές να λειτουργήσουν χωρίς προβλήματα τις νέες τεχνολογίες. Την ασύγχρονη εκπαίδευση παράλληλα με τη διδασκαλία στα αμφιθέατρα τη λειτουργούν για πολλά χρόνια τα πανεπιστήμια», εξηγεί ο κ. Βλάχος, προσθέτοντας ότι θα μπορούσε η εξ αποστάσεως εκπαίδευση να ενισχυθεί από το επόμενο σχολικό έτος και στην δύο πρώτες εκπαιδευτικές βαθμίδες. Και καταλήγει πως «δεν είναι ανάγκη να καταργήσουμε τις τάξεις με το να λειτουργούμε παράλληλα την ασύγχρονη εκπαίδευση. Χρειάζονται την επαφή και καθοδήγηση τα παιδιά από τον δάσκαλο μέσα στη τάξη. Είναι τα άλματα που έπρεπε να είχαμε κάνει την περασμένη δεκαετία και θα τρέξουμε να τα προλάβουμε τα επόμενα χρόνια».
Από την πλευρά του ο κ. Τραχανάς τονίζει ότι «η διαδικτυακή εκπαίδευση –σύγχρονη και ασύγχρονη– ήλθε για να μείνει. Πρέπει όμως να έχουμε μια πυξίδα για το πού πάμε. Αντλώντας από την 5ετή ήδη εμπειρία του Mathesis –που αριθμεί πλέον 75.000 εγγεγραμμένους «φοιτητές» και 43.000 επιτυχείς ολοκληρώσεις μαθημάτων– η λέξη-κλειδί που θα χρησιμοποιούσα ως οδοδείκτη είναι ποιότητα. Κι αν αυτή αποφασίσουμε να είναι η οδηγός αξία για τις επιλογές που θα κάνουμε, τότε σίγουρα η πανεπιστημιακή μας κοινότητα διαθέτει δημιουργικούς ανθρώπους για να τις στηρίξουν. Δεν τους αναζητούσαμε μέχρι τώρα, αλλά αυτή δεν είναι πλέον επιλογή».