Η έγκαιρη λήψη των πρωτόγνωρων μέτρων περιορισμού της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας, καθώς και η υποδειγματική προσαρμογή της ελληνικής κοινωνίας με αυτά υπήρξαν καθοριστικοί παράγοντες για τη μέχρι σήμερα πορεία της εξάπλωσης της COVID-19 στη χώρα μας. Ωστόσο, η επιτυχία του έργου ελέγχου της πανδημίας θα κριθεί από τον βαθμό συμμόρφωσής μας με τα μέτρα σταδιακής επαναφοράς που ανακοινώθηκαν την Τρίτη από τον πρωθυπουργό, από την ατομική υπευθυνότητα που θα επιδείξουμε και από την ορθή επιδημιολογική επιτήρηση.
Ο σχεδιασμός της αποκλιμάκωσης των μέτρων ήταν άσκηση πολύ πιο σύνθετη σε σύγκριση με εκείνον της επιβολής τους. Αυτό οφείλεται στην υψηλή μεταδοτικότητα μιας κάθε άλλο παρά ήπιας νόσου, για την οποία η επιστημονική εμπειρία είναι ακόμα περιορισμένη. Παρά το γεγονός ότι έχουμε αρκετά στοιχεία στη διάθεσή μας για τη συμπεριφορά του ιού και την απαιτούμενη περίθαλψη, δεν είμαστε ακόμα σε θέση να κάνουμε ασφαλείς προβλέψεις σχετικά με φαρμακευτικές μεθόδους πρόληψης και αντιμετώπισης. Δυστυχώς, συνεχίζεται η αβεβαιότητα ως προς τον χρόνο εφαρμογής εξειδικευμένων θεραπευτικών σχημάτων, την ανάπτυξη αποτελεσματικού και χωρίς παρενέργειες εμβολίου, την υιοθέτηση αξιόπιστων ελέγχων αντισωμάτων, και τέλος, αυτή καθαυτήν την ανάπτυξη ανοσίας.
Κατά συνέπεια, με την άρση του lockdown δεν κλείνει η παρένθεση μιας περιόδου κρίσης που παρήλθε, αλλά δίνεται το μήνυμα της σταδιακής αποκατάστασης μιας καθημερινότητας στην οποία η ατομική ευθύνη έχει ιδιαίτερη σημασία. Η ζωή, η οικονομία και η ψυχολογία των πολιτών θέλουμε και επιβάλλεται να επανέλθουν σε μια νέα κανονικότητα, από την οποία όμως δεν θα μας διαφεύγει η επίγνωση ότι αυτός ο ιός ήρθε για να μείνει και ότι πρέπει όλοι να συνεχίσουμε να συμπεριφερόμαστε σαν «σιωπηλοί», δηλαδή ασυμπτωματικοί, φορείς του. Ο κίνδυνος ενός δεύτερου κύματος ελλοχεύει ανά πάσα στιγμή.
Δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές για τον έλεγχο της πανδημίας, πρέπει μόνο να πρυτανεύσει η κοινή λογική στη συμπεριφορά μας και να μεριμνήσουμε για την ουσιαστική εξοικείωσή μας με τους τρόπους ατομικής και κοινωνικής θωράκισης έναντι του ιού. Οι επιτυχημένες διεθνείς πρακτικές σταδιακής επαναφοράς στην οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα βασίζονται στο εξής τρίπτυχο: μέτρα κοινωνικής απόστασης, ατομική υγιεινή και σωστή χρήση της μάσκας στους κλειστούς δημόσιους χώρους. Δεν είναι τυχαίο ότι χώρες με προηγούμενη εμπειρία στην αντιμετώπιση επιδημιών (SARS, MERS) έχουν ήδη αποκαταστήσει μεγάλο μέρος της δραστηριότητάς τους.
Στην Ελλάδα συγκεντρώνουμε πολλά αισιόδοξα στοιχεία για να ελέγξουμε την πανδημία. Εχουμε πράξει εγκαίρως και με τον σωστό τρόπο. Η κοινωνία μας είναι πλέον εκπαιδευμένη και σε εγρήγορση ως προς τον καθοριστικό ρόλο της στην επιβράδυνση της διασποράς του ιού. Επίσης, έχουμε υπάρξει τυχεροί: ο ιός εξαπλώθηκε σε μεγάλο βαθμό με γεωγραφικά και οικονομικά χαρακτηριστικά, πλήττοντας κυρίως τα πολυπληθή και μεγάλης κινητικότητας οικονομικά κέντρα της Ευρώπης. Η τύχη μπορεί να μας βοηθήσει ακόμα περισσότερο, ειδικά τους επόμενους μήνες, ενόψει του καλοκαιριού. Ομως τίποτα δεν μπορεί να επαφίεται στην καλή μας τύχη και τίποτα δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ορθή κοινωνική συμπεριφορά και την ατομική ευθύνη. Απομένει να κεφαλαιοποιήσουμε αυτή την εμπειρία κάνοντας το επόμενο βήμα τεράστιας σημασίας: να εκπαιδευτούμε στη σωστή χρήση της μάσκας. Από πλευράς ιατρικής κοινότητας, θα μεριμνήσουμε για την εκπαίδευση των πολιτών με κάθε διαθέσιμο τρόπο, παραμένοντας ενωμένοι και σε συνεργασία με την πολιτεία.
Τέλος, η επιτυχής εφαρμογή της αποκλιμάκωσης των μέτρων θα συνδυασθεί με μεθόδους επιδημιολογικής και εργαστηριακής επιτήρησης. Η αύξηση του αριθμού των διαγνωστικών μοριακών ελέγχων σε κλειστές δομές και στην κοινότητα έχει αποτελέσει διεθνώς μια επιτυχημένη πρακτική και οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες προσανατολίζονται προς αυτή την κατεύθυνση. Ο εκτεταμένος δειγματοληπτικός έλεγχος ανά γεωγραφική περιοχή στη χώρα μας, συμπτωματικών και ασυμπτωματικών ατόμων, από τις πρώτες κιόλας ημέρες χαλάρωσης των μέτρων και η συνεχής αξιολόγηση των ευρημάτων βάσει συγκεκριμένων δεικτών αναφοράς αποτελούν τα κυριότερα κριτήρια εξέλιξης της πορείας της πανδημίας – αλλά και οδηγό για την περαιτέρω αποκλιμάκωση των περιορισμών ή για ενδεχόμενες διορθωτικές κινήσεις, με επαναφορά κάποιων μέτρων.
* Ο κ. Αθανάσιος Τσακρής ([email protected]) είναι καθηγητής Μικροβιολογίας, διευθυντής Εργαστηρίου Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής, αντιπρύτανης του ΕΚΠΑ.